نگاهی به پدیده زورگویی در مدارس : کودکان علیه کودکان

شاید با نگاهی به گذشته و دوران کودکی خود بتوانید تصویر کودکی را درنظر آورید که چشمهای گریان و نگران او به خوراکی خوشمزه ای دوخته شده که لحظه ای پیش در دست او بوده و اکنون در دهان دیگری است یا حرکات شتابزده کودکی که زنگ تفریح

کد خبر: ۸۳۹۷

مشقهای کودک دیگری را می نویسد شاید هم تلالو همین اشکهای آشنا را در چشمان فرزند خود دیده باشید؛ وقتی به هر طرف که رو می کند، با نگاههای تحقیرآمیز یا غضبناک همسالانش روبه رو می شود.در سالهای اخیر، بسیاری از جوامع نگرانی خود را درباره اعمال خشونت آمیز کودکان و نوجوانان نسبت به یکدیگر ابراز کرده اند. برخی از کودکان ، از همان سنین پایین سعی می کنند که با قلدری و زورگویی آشکار یا زیرکانه ، بر همتایان خود غلبه کنند. این حالت ، میلی آگاهانه برای بهره کشی مادی ، روان شناختی یا اجتماعی از سایرین ، از طریق آزار رساندن ، تهدید کردن ، تمسخر، و ترساندن آنهاست . محققانی نظیر الیوت ، اسمیت ، و تامپسون نشان داده اند که یک کودک از هر4 کودک ، در مقطعی از زندگی در مقام زورگو و یا قربانی درگیر این فرایند می شود اگر موارد جزیی و خفیف زورگویی را نیز منظور کنیم این میزان به 68 درصد می رسد. متاسفانه در کشور، هنوز تحقیقات گسترده ای در این زمینه انجام نشده است و آمار دقیقی در دست نیست ؛ ولی بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که این پدیده در میان کودکان ما نیز بسیار شایع است.آمار نشان می دهد که نسبت زورگوها به قربانی ها سه به دو است ؛ یعنی زورگوها بیشترند تعداد کودکان زورگو در میان پسران سه برابر دختران و تعداد قربانی ها در میان آنهادو برابر دختران است پسرها قربانیان خود را از هر دو جنس انتخاب می کنند ولی دخترها بیشتر به آزار دختران دیگر می پردازند البته این آمارها ممکن است گمراه کننده باشد؛ چون دخترها کمتر به قلدری های خود اعتراف می کنند و گذشته از آن ، برای آزار سایر کودکان معمولا از روشهای ظریفتر و زیرکانه تر، نظیر کنار گذاشتن قربانی از فعالیت های گروهی ، طرد دستجمعی و پخش شایعه استفاده می کنند تا خشونت فیزیکی آشکار. این زورگویی ها بیشتر در میان کودکان همسن و همپایه به وقوع می پیوندد؛ هر چند که بیشتر زورگوها چند ماهی بزرگتر از قربانیان خود هستند. زمان وقوع آن بیشتر زنگ تفریح و یا در راه آمدن به مدرسه یا رفتن به خانه است به همین دلیل نیز مدارس در پیشگیری از وقوع و حمایت از قربانیان؛ مسوولیت مهمی بر دوش دارند.شواهد نشان می دهد که قلدر و قربانی ، در برخی از ویژگی ها مشترکند : الف ( پیشرفت درسی آنها خوب نیست ب ( در میان کارکنان مدرسه چندان محبوب نیستند ج ( احتمال آن که در خانواده ای دارای مشکل پرورش یافته باشند، بیشتر است زورگویی می تواند در میان اعضای یک زیر گروه نیز واقع شود که در این صورت کودکان سلطه گر در راس مرتبه بندی قرار می گیرند، و کودکان دیگر با ترتیبی کاهنده ، تا سرانجام این سلسله مراتب در قاعده به کودک بدبختی می رسد که هدف فشارهای عمومی گروه است . در واقع ، مجوز عضویت در گروه کسانی که در قاعده این سلسله مراتب قرار می گیرند، ممکن است پذیرش نقش قربانی باشد. گرچه آنها از این نقش متنفرند؛ اما آن را می پذیرند؛ زیرا یا عضویت در گروه ، راه عمده ای برای دستیابی به هویت اجتماعی است و یا از آن می ترسند که سرنوشت آنها در دست گروه به مثابه غریبه و غیرخودی ، حتی بدتر از این سرنوشت به مثابه قربانی خودی باشد. در برخی از موارد نیز اعضای ضعیفتر گروه ، به ارتکاب بزهکاری یا اقدام های جسورانه و خطرناک وادار می شوند و ظاهرا این قضیه هم درباره پسران صدق می کند و هم دختران.درباره قربانیان عوامل مشخص وجود دارد که کودکان را آسیب پذیر می کند، از جمله تفاوت در نژاد، مذهب ، زمینه اجتماعی اقتصادی و هوش علاوه بر این ، از برخی عوامل شخصیتی نیز می توان نام برد. تاتوم و هربرت عقیده دارند که قربانیان ، اغلب کودکانی مضطرب ، ناایمن ، محتاط، حساس و کم حرف هستند؛ علاوه بر آن ، رابطه نزدیکی با والدین خود دارند و شاید هم بیش از اندازه از سوی آنها حمایت شده اند قربانی بودن سبب می شود که آنها احساس تنهایی کنند و رفته رفته خود را مستحق این آزار و اذیت بدانند و چنین اندیشه ای ، اعتماد به نفس آنها را که قبلا نیز ضعیف بوده است ، بیشتر تضعیف می کند. بیشتر قربانیان از لحاظ فیزیکی ، از کسانی که به آنها زور می گویند، ضعیفترند و به طور کلی از محافظت بدنی و کلامی خود ناتوانند. زورگوها، برعکس ، معمولا درشت تر و قویتر از متوسط، سلطه جو، ضد اجتماعی و پرخاشگرند و در بسیاری از موارد، در خانواده هایی پرورش یافته اند که در آنها والدین نیز از لحاظ فیزیکی یا هیجانی ، افرادی خشن به شمار می آیند و بنابراین به آنها یاد می دهند که پرخاشگری و خشونت، ابزار مناسبی برای رسیدن به هدف است.اغلب کودکان زورگو، پیشرفت تحصیلی خوبی ندارند و در اولین فرصت ، تحصیل را رها می کنند و بسیاری از آنها، درگیر فعالیت های بزهکارانه می شوند دختران زورگو نیز پس از آن که بزرگ شدند، به مادرانی خشن تبدیل می شوند و به آزار کودکان خود می پردازند و کودکانی پرورش می دهند که آنها نیز به نوبه خود، زورگو می شوند و این چرخه دلتنگ کننده و ترسناک ، احتمالا نسلی پس از نسل دیگر تکرار خواهد شد.معلمان ، نخستین خط دفاعی در برابر پدیده زورگویی هستند آنها با مشاهده رفتارهای کودکان در کلاس بسرعت تشخیص می دهند که چه کسی قربانی و چه کسی زورگوست معلمان با الگو و سرمشق قرار دادن رفتار خود، می توانند نشان دهند که همه شاگردان به مثابه اعضای این جامعه ، ارزشی هم ارز یکدیگر دارند آنها با استفاده از فرصتهای مناسب می توانند هم به قربانی و هم زورگو مسوولیت و موقعیت اعطا کنند؛ به گونه ای که از یک سو موقعیت اولی در نگاه خودش و دیگران ارتقاء یابد، و از سوی دیگر، نیاز دومی به ابراز وجود تا حدودی برطرف شود اما اقدام موءثر در مقابله با زورگویی ، مستلزم اتخاذ خطمشی واحد در کل مدرسه است. این خطمشی شامل موارد زیر است : معرفی کامل مجموعه رفتارهای قابل قبول و نیز غیر قابل قبول و جریمه هایی که به آن تعلق می گیرد.تشویق شاگردان ، والدین ، و معلمان به گزارش موارد زورگویی )با رعایت شرط رازداری (، ثبت این موارد و تضمین پیگیری آنها.افزایش نظارت کارکنان مدرسه و زنگهای تفریح و قبل و بعد از مدرسه گنجاندن آموزش های فردی ، اخلاقی و اجتماعی مناسب برای پیشگیری از این پدیده در برنامه درسی.درگیر کردن کارکنان غیر آموزش مدارس در بحث و اجرای برنامه های پیشگیری.اجتناب از مجازات هایی که در آن کودک زورگو تبدیل به قربانی می شود درگیر کردن والدین کودک زورگو و قربانی با دعوت آنان به مدرسه و فراهم آوردن امکان گفتگوی آنان به شیوه ای غیر مقابله ای و به منظور یافتن راه حلهای مناسب.فراهم کردن کمکهای لازم ، هم برای زورگو هم قربانی ، از طریق مشاوره و سایر برنامه های حمایتی شواهد نشان می دهد که هرگاه این اقدامات به شیوه ای منظم انجام شود، بروز پدیده زورگویی به میزان قابل توجهی کاهش می یابد و نشانه ای نیز از انتقال آن به بیرون از محیط مدرسه دیده نمی شود بنابراین ، شکی نیست که مدارس در پیشگیری و مقابله با پدیده زورگویی نقش خطیری به عهده دارند که امید می رود با حمایت خانواده ها و سایر ارکان اجتماعی ذی ربط بخوبی از عهده آن برآیند.