همدردی با‌‌دردمندان و‌ در‌ راه‌ ماندگان

چه زمانی فرد نسبت به جامعه و ناملایمات آن احساس مسئولیت می‌کند؟

زمانی که خودش را عنصری از جامعه بداند. به قول سعدی (از قول رسول اکرم ص):

بنی‌آدم اعضای یک پیکرند/ که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار/ دگر عضوها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بی‌غمی/ نشاید که نامت نهند آدمی

بهترین نوع ابراز این احساس مسئولیت توسط یک شهروند معمولی چیست؟

همدردی با دردمندان و همراهی با در راه ماندگان

چگونه می‌توان بین احساس مسئولیت نسبت به ناملایمات زندگی دیگران و عدم دخالت در حریم خصوص افراد تعادل ایجاد کرد؟

فرق است بین کنجکاوی و فضولی. حریم دیگران را خودشان تعیین می‌کنند و نه ما، این قانون را اصطلاحا به غلط قانون جنگل می‌نامند. در حالی که در جنگل هر موجودی قلمرو حکومتی خود را دارد و از آن حفاظت می‌کند.

چگونه نهادها و دستگاه‌های دولتی می‌توانند احساس مسئولیت شهروندان را تقویت کنند؟

با آموزش و پرورش و تدوین منشور حقوق شهروندی، از کودکستان‌ها گرفته تا خانه سالمندان.

گروه‌های مرجع ازجمله معلمان و هنرمندان چه نقشی در تقویت مسئولیت‌های اجتماعی شهروندان دارند؟

به‌کارگیری راه و روش‌های علمی و ادبی و هنری و اخلاقی برای تفهیم موازین شهروندی به همه شهروندان.

یکی از رفتارهایی که در جامعه ما دیده می‌شود عدم توجه افراد به مشکلات دیگران و عدم مسئولیت آنها نسبت به رنج همنوعانشان و بی‌عدالتی‌هایی است که نسبت به افراد دیگر می‌شود، برای مثال بسیاری از افراد خشونت یا بی‌عدالتی را می‌بینند و تنها ناظر آن هستند. امروزه هم با وسایلی چون دوربین‌های تلفن همراه تنها معضلات را ثبت و نشر می‌کنند، اما در اعتراض به آن دخیل نمی‌شوند، چرا این روحیه احساس مسئولیت نسبت به معضلات دیگران در جامعه ما کم شده است؟

احساس «خود در امان‌بینی» آن چیزی است که ما اصطلاحا لحاف روی سر خود کشیدن می‌گوییم.

حدود رفتار مسئولانه به گونه‌ای که با مسئولیت پلیس و مراجع قانونی و دولتی تداخل پیدا نکند را چگونه می‌توان تشخیص داد؟

مراتب مورد نظر را نیز قانون باید تعیین کند، یعنی حدود ابراز مسئولیت و عمل ما در اختیار قانون است و مفهوم قانونمند بودن جامعه نیز همین است.

جامعه‌ای‌ که در آن مسئولیت‌پذیری در حد مطلوبی وجود دارد، یعنی جامعه‌ای آرمانی از این نظر چگونه جامعه‌ای است؟

همگان احساس مسئولیت و اجرای قانون را مطلوب بدانند بقول قرآن: اِنَّ اللهَ لا یغَیرُ ما بِقَومٍ حَتّی یغَیروا ما بِاَنفُسِهِم.

سهراب شکیب

جام‌جم