محیط‌ بان دلسوز نمی‌خواهد!

بر اساس تشخیص قضات پرونده، آنها در لباس خدمت در درگیری با افرادی که وارد منطقه تحت حفاظت محیط‌زیست شده‌اند، مرتکب قتل شده بودند؛ اتهامی که محیط‌بانان آن را نمی‌پذیرفتند چون معتقد بودند از خودشان دفاع کرده‌اند.

جامشی سال گذشته با بزرگواری و گذشت خانواده مقتول مورد عفو قرار گرفت، اما تقی‌زاده قریب به هفت سال و خالدی پنج سال است که در زندان به سر می‌برند و هر روز کابوس صدور دستور اجرای حکم اعدام می‌بینند.

جوانانی که شناسنامه‌شان می‌گوید سی و چند ساله‌اند، اما آنچه من دیدم چهره‌هایی تکیده و نیم‌قرنی بود. برای من که مورد طعنه خوشبینی افراطی و سفیدنمایی اطرافیان و همکارانم هستم، این طور غمگینانه سخن گفتن در روزی که متعلق به «محیط‌بان» شمرده می‌شود، عادی نیست.

تردیدی ندارم همه ما باید امید، شوق و سرزندگی را به آنها منتقل کنیم لذا امیدوارم هیچ محیط‌بانی این یادداشت را نبیند. لااقل این روزها نبیند اما با تصویری که از ندامتگاه در ذهن دارم چه کنم؟ و نیز قاب صورت چروک خورده پدر میانسالی که جوان از دست داده بود؟ از خود می‌پرسم نقش من به عنوان یک معلم یا شهروند علاقه‌مند محیط‌زیست در قبال این رنج‌ها چیست؟ خانواده قربانیان گله‌مند از این که آیا می‌ارزید به خاطر حفاظت از یک گونه جانوری، خون انسان ریخته شود؟ محیط‌بانان هم می‌پرسند اگر قرار است به ارشاد افراد بسنده کرد و در برابر شکارچی‌های متخلف که با سلاح پیشرفته برای شکار می‌آیند با اسپری فلفل مقابله کرد، چرا سلاح به ما می‌دهند؟

اما فراتر از این، سوالی دیگر است که چرا باید سلاح یک سازمان دولتی را گرفتار چالشی اخلاقی، احساسی، حقوقی و مالی چنین سنگین کند؟ پارادوکس حمل سلاح و عواقب قضایی به کارگیری آن از دلنگرانی‌های محیط‌بانان ایران است که گاهی پای آنها را در راه انجام وظیفه سست می‌کند.

اگر موضوع حمل سلاح برای محیط‌بانان ضرورتی خدشه‌ناپذیر است، به همان اندازه باید آموزش آنها هم جدی گرفته شود.

هزینه‌ای که صرف دادرسی، پرداخت دیه و طی مراحل قانونی دفاع از یک محیط‌بان می‌شود، گاهی برای آموزش صدها محیط‌بان کفایت می‌کند.

خسارت روحی و معنوی و اجتماعی آن هم که غیرقابل جبران است. محیط‌بان همانند هر ماموری که سلاح به دست می‌گیرد پیش از دلسوزی نیازمند توانمندسازی و ارتقای مهارت است.

منظورم فقط نحوه خشاب‌گذاری، هدفگیری یا تمیز کردن سلاح نیست. آموزش‌های نوین مبتنی بر رفتارشناسی طرف مقابل، افزایش تمرکز، کنترل خشم، مدیریت هیجانات و اموری از این دست را نباید دست‌کم گرفت. تا زمانی که به مقوله‌ای چنین حساس نگاهی علمی نشود، باید تنمان بلرزد از درج خبر کشته و زخمی شدن محیط‌بان یا شکارچی.

دکتر اصغر محمدی فاضل - عضو هیات علمی دانشگاه محیط‌زیست