نورپردازی نابجا و تبعات پرهزینه

از حدود 137 سال پیش که ادیسون به منظور انجام فعالیت‌های روزانه در شب لامپ را اختراع کرد، نور کارکردهای متفاوت‌تری به خود گرفته است. امروزه فضاهای شهری را به سه هدف عمده نورپردازی می‌کنند: 1ـ تامین روشنایی عمومی 2ـ روشنایی تاکیدی جهت ارزشمندکردن ساختمان‌ها و بناهای تاریخی و 3ـ روشنایی جهت‌دهی به منظور مسیریابی عابران‌.

البته این سه گروه را می‌توان به زیر شاخه‌های دیگری که به گونه‌ای عناصر مجاز نورپردازی شهری در دنیا هستند طبقه‌بندی کرد. زیرشاخه‌هایی مانند تندیس‌ها، ستون‎ها، پرچم، نقش برجسته‌ها و بقایای آثار تاریخی، پل‌های فلزی یا بتنی حتی سواره یا پیاده، برج‌های مخابراتی یا نمادین شهر، بناهای ویژه مانند مکان‌های مذهبی، ساختمان‌های تجاری، اداری، هتل‌ها، سفارتخانه‌ها، سازه‌های صنعتی، ویترین‌ها، مسیرها، تابلوها، میادین، ورودی‌ها، کناره‌ها، پل‌ها و رواق‌ها. نورپردازی عناصری غیر از موارد بالا مانند گیاهان و درختان شهر با تمهیدات ویژه و در ساعات و روزهای خاصی مانند اعیاد و جشن‌ها و جشنواره‌ها و با محدودیت زمانی انجام‌پذیر است.

اما پیش از این‌که تصمیم به نورپردازی در شهر بگیریم، لازم است مسئولان نقشه نورپردازی جامع شهری را در دست داشته باشند. این نقشه‌ از قبل تعیین کرده که سیاست‌های نوری شهر چه باشد و با نورپردازی کل شهر، قرار است چه حسی به شهرنشینان و گردشگران منتقل شود. در تدوین نقشه نورپردازی جامع شهری باید به سوالاتی از این قبیل پاسخ داده شود: مکانی که مورد طراحی قرار می‌گیرد چه خصوصیاتی دارد؟ چه عناصری از آن مکان باید نورپردازی شود؟ مخاطبان اصلی نورپردازی آن مکان چه کسانی هستند؟ و در آخر نورپردازی به منظور القای چه حسی انجام می‌شود؟ در این نقشه حتی رنگ نور هر فضا، تعیین شده است. زیرا دیدن بی‌موقع یک رنگ می‌تواند زیان‌هایی برای انسان داشته باشد. به طور مثال رنگ بنفشی که چندی قبل زیر پل‌های شهرمان رخ نمایی می‌کرد درحقیقت رنگ شک، ظن، پیری و افسردگی است. هر چند مردم شهر ممکن است از این خاصیت آگاه نباشند. اما زیر نفوذ ذاتی اثرات رنگ، ناخودآگاه انقباض درونی پیدا می‌کنند. از دیگر عوارض ناخوشایند این گونه‌ نورپردازی‌ها از جمله نورپردازی درختان یک خیابان، می‌توان به تغییر سلیقه مردم و انتظار بیشتر از مسئولان در جهت هر چه رنگارنگ کردن تمام شهر اشاره کرد.

سیدحامد میرزاخلیل

نویسنده کتاب آلودگی نوری