دلهایی که به ذکر بسم‌الله آرام می‌گیرد

حجت‌الاسلام هادی‌پور، کارشناس تعلیم و تربیت اسلامی در این برنامه در مورد کاربرد آیات قرآنی و بویژه بسم الله الرحمن الرحیم توضیح داد:

طبق بعضی از روایات، نزدیک‌ترین آیه به اسم اعظم خداوند آیه شریفه بسم‌الله‌‌الرحمن الرحیم است. بعضی اوقات در زندگی از این آیه استفاده کلیشه‌ای می‌شود، به این معنا که هر کاری را با این ذکر آغاز می‌کنیم و لفظش را بر زبان جاری می‌سازیم کار پسندیده‌ای است؛ زیرا هم به استفاده از این ذکر توصیه شده و هم آثار و برکاتی دارد. اما ما زمانی از قرآن بهره بیشتری می‌بریم که هنگام استفاده، به معنای آن توجه داشته باشیم.

یکی از معانی نهفته در این آیه شریفه، استعانت است. به این معنا که توصیه شده این آیه قرآن را ابتدای هر کاری بر زبان بیاوریم تا در هر امری از خدا کمک بگیریم و توجه داشته باشیم دلمان به غیر او امید نبندد. همچنان که در سوره حمد بارها می‌گوییم خدایا فقط تو را می‌پرستیم و فقط از تو یاری می‌طلبیم.

گاهی وقت‌ها ما بت‌هایی در زندگی‌مان درست می‌کنیم تا جایی که خدا در قرآن می‌فرماید برخی بندگان من شیطان را می‌پرستند. بعضی اوقات با این که می‌دانم رضای خدا در این است که مثلا با همسرم نزاع و بگو و مگویی نداشته باشم و با این‌که می‌دانم شیطان از ادامه آن خشنود است، بحث را آن‌قدر ادامه می‌دهم تا حرمت‌ها شکسته شود. این یعنی اطاعت و عبادت از شیطان. همچنان که خدا در قرآن می‌فرماید: ای بنی آدم مگر از شما عهد نگرفتم که شیطان را عبادت نکنید؟

با این‌که می‌دانیم در برخی مواقع ایاک نعبد و ایاک نستعین گفتن ما واقعیت ندارد، اما خدا فرموده است که مرتب این عبارت را تکرار کنید تا استمرار در تکرار آن شما را به مرحله‌ای برساند که فقط از من کمک و یاری بخواهید. یکی از ضمانت‌های اجرایی این آیه با عظمت که توحید در آن تجلی پیدا کرده این است که ما در زندگی مشترکمان بسم‌الله الرحمن الرحیم را فقط به قصد یاری خواستن از خدا بر زبان جاری کنیم. خوب است به فرزندانمان بیاموزیم آغازگر کارهایشان این آیه شریفه باشد و از آثار و برکات آن بهره ببرند.

یکی دیگر از کاربردهای این آیه جلب عنایت است. این‌که انسان هر کار بزرگ یا کوچک را برای رضای خدا و با نام و یاد او آغاز می‌کند، یعنی می‌خواهد توجه حضرت رب را جلب کند. این حرکت حتی ممکن است شامل یک محبت کلامی یا رفتاری با همسر یا فرزندان باشد. به عبارت دیگر شروع کار با یاد و نام خدا هم باعث خلوص نیت می‌شود و هم سبب جلب عنایت خدا. جلب عنایت راه‌هایی دارد که یکی از آنها هدیه کردن عمل به خدا و معصومین است. خواندن قرآن و هدیه کردن آن به معصومین هم یکی از راه‌های جلب عنایت است. در زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم که ائمه‌اطهار اهل احسان و کرم هستند و حتی به دشمنانشان هم اظهار لطف می‌کردند. بنابراین هدیه ثواب خواندن آیاتی از قرآن که با بسم الله الرحمن الرحیم شروع می‌شود یکی از راه‌های جلب عنایت و توجه خداوند است.

یکی دیگر از کاربردهای این آیه شریفه ماندگاری حافظه است. در روایت آمده است که توصیه شده اگر می‌خواهید یک مطلب مهم را به‌خاطر بسپارید، روی کاغذی بعد از نوشتن بسم‌الله الرحمن الرحیم آن کار یا مطلب مهم را بنویسید که این شیوه و سنت حضرات معصومین است.

یکی دیگر از کاربردهای این آیه بحث استعاذه است. یکی از اقداماتی که بشدت باعث دوری شیطان از انسان خواهد شد به کار بردن این ذکر است. هر جا که با وسوسه‌ای مواجه شدیم از برزبان جاری کردن این ذکر شریف غافل نشویم.

اگر می‌خواهیم تصمیماتی عاقلانه و خالی از وسوسه‌های جاهلانه برای خانواده اتخاذ کنیم، مداومت در قرائت این ذکر بسیار کارگشاست.

　منابع:

1) مهدی نصیری، «اسلام و تجدد»، کتاب صبح

2) شیخ طبرسی، «تفسیر مجمع‌البیان»

3) فخر رازی، «تفسیر کبیر»