خاورمیانه در آتش جنگ‌افزارهای اروپایی

اقدام سران اروپا در حمایت از حکومت سلطنتی عربستان و تجهیز نظامی‌ آن،‌ بار دیگر رویکرد این اتحادیه را در قبال دفاع از حقوق بشر به باد انتقاد گرفته است. از سوی دیگر، برخی کارشناسان فروش سلاح به عربستان را در راستای پروژه ایران هراسی در منطقه تفسیر می‌کنند، چرا که آمریکا و شرکای اروپایی‌اش با بهانه قرار دادن دستیابی جمهوری اسلامی ایران به دانش و فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای تلاش می‌کنند بحث ایران هراسی را به عاملی برای امنیتی جلوه دادن فضای منطقه و بستر‌سازی برای فروش سلاح‌های خود تبدیل کنند. غرب وانمود می‌کند نگران افزایش نفوذ ایران در منطقه است و از این‌رو قصد دارد با تقویت همسایگان ایران، مانع گسترش نفوذ این کشور شود.

روند افزایش صادرات سلاح

در همین ارتباط، اشپیگل در مقاله‌ای با عنوان «صادرات سلاح: کشورهای اتحادیه اروپا، سلاحشان را به عربستان سعودی می‌فروشند» می‌نویسد، کشورهای اروپایی بدون در نظر گرفتن قوانین صادرات سلاح این اتحادیه سلاح‌ها و تجهیزات خود را براحتی در اختیار ریاض قرار می‌دهند. این در حالی است که در طرح اتحادیه اروپا بر جلوگیری از صادرات تکنولوژی و تجهیزات نظامی‌ با هدف اعمال فشار درونی یا خشونت بین‌المللی یا بی‌ثبات‌سازی منطقه تاکید شده بود. کشورهای عضو در سال 2010 تسلیحاتی به ارزش 34/4 میلیارد دلار در اختیار ریاض قرار دادند. به عنوان مثال، سوئد سال 2011 تسلیحاتی به ارزش 330 میلیون یورو به ریاض فروخت. فنلاند نیز اخیرا اجازه تحویل 36 سکوی پرتاب نارنجک را به عربستان کسب کرد و آلمان نیز برای تحویل 270 دستگاه تانک پیشرفته موسوم به «لئوپارد 2» آماده می‌شود. بیشترین سلاح‌های صادراتی آلمان به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در سال ۲۰۱۳ بخصوص به عربستان و قطر فروخته شده است. آنگلا مرکل درباره فروش تانک‌های فوق‌پیشرفته به عربستان مدعی شد، ریاض نیز مانند برلین، مخالف هسته‌ای شدن ایران است، پس در مبارزه با تروریسم، با ما شریک است. برخی مسئولان حزب دموکرات مسیحی نیز ضمن دفاع از این معاملات اعلام کردند، عربستان متحد استراتژیک غرب علیه ایران است. فروش تانک لئوپارد 2 به عربستان نشان می‌دهد ریاض، متحد غرب علیه بلندپروازی‌های نظامی و اتمی ایران به شمار می‌آید و تنها از این طریق می‌توان با برقراری توازن در منطقه، از رقابت اتمی جلوگیری و موازنه نظامی برقرار کرد. از طرفی به نظر می‌رسد عربستان سعودی از تانک‌های آلمانی بیشتر برای کمک به سرکوب معترضان و آنچه جنگ سرد با ایران خوانده، استفاده کند. پس از آلمان، انگلیس نیز جنگنده‌های پیشرفته بسیاری در اختیار ریاض قرار داده است.

این مجله آلمانی در ادامه می‌نویسد: این قراردادهای بحث‌برانگیز باعث شده اتحادیه اروپا به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده سلاح به عربستان سعودی شناخته شود. فرانسه با فروش تسلیحاتی به ارزش 6/2168 میلیون یورو سال 2010 در جایگاه نخست پرفروش‌ترین صادرکننده سلاح اروپا به ریاض معرفی شده است. در این رتبه‌بندی ایتالیا با فروش 3/435 میلیون یورو در جایگاه دوم و انگلیس با فروش 8/328 میلیون یورو در جایگاه سوم قرار گرفته‌اند.

البته قراردادهای تسلیحاتی در استکهلم، هلسینکی و برلین بحث‌های زیادی به همراه داشته است. رولف لیندال، نماینده جنبش صلح سوئد، اقدام کشورش را در کمک به ساخت کارخانه تولید موشک در عربستان وحشتناک خوانده و گفته است، با این کارخانه به یکی از وحشیانه‌ترین رژیم‌ها در جهان مشروعیت بخشیده‌ایم. پنج موسسه معتبر تحقیقات صلح در آلمان نیز در گزارشی با عنوان «گزارش صلح ـ 2015» خواستار توقف فروش سلاح به عربستان شده‌اند. کاتیا کویل، کارشناس تسلیحات حزب سبزها در پارلمان آلمان می‌گوید دولت رفته‌رفته از سیاست سختگیرانه صادرات تسلیحات فاصله می‌گیرد و خطوط قرمز خود و گزارش‌های سازمان‌های حقوق بشری را نادیده می‌گیرد. یان فن آکن، نماینده حزب چپ‌های پارلمان نیز فروش تسلیحات به عربستان سعودی را بی‌وجدانی خوانده و معتقد است: دولت مرکل در حرف خواهان تغییر در دنیای عرب است، اما در عمل با صدور تسلیحات از دیکتاتورها حمایت می‌کند. به گفته یان فان آکن، آنگلا مرکل صدراعظم آلمان، مجوز تسلیحات نظامی برای کشورهایی صادر می‌کند که به حقوق بشر احترامی نمی‌گذارند. معاون دبیرکل این حزب و سخنگوی فراکسیون سیاست خارجی مجلس آلمان اعلام کرده است، صدور سلاح به خلیج فارس می‌تواند به مثابه ورشکستگی اخلاقی تمام عیار آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان تلقی شود. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که دولت آلمان با بی‌اعتنایی به انتقادات و مخالفت‌های داخلی در نامه‌ای 21 صفحه‌ای خطاب به کمیسیون اتحادیه اروپا بر لزوم ایجاد تسهیلات در زمینه صادرات سلاح‌های نظامی راحت‌تر از گذشته تاکید کرده است. در این نامه آمده است تلاش‌ اتحادیه اروپا برای جلوگیری از توزیع و تکثیر سلاح‌های نظامی که باعث ایجاد بی‌ثباتی می‌شوند، نباید به طور نامعقول مانع تجارت قانونی سلاح بویژه در طراحی روابط اقتصادی با قدرت‌هایی شود که تازه بر سر کار آمده‌اند.

فروشندگان و خریداران مهم

انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم در گزارشی می‌نویسد، حجم تجارت سلاح در جهان با وجود تلاش برای جلوگیری از توقف سلاح در پنج سال گذشته 24 درصد افزایش داشته است. در این گزارش آمریکا، روسیه و آلمان در جایگاه نخست تا سوم بزرگ‌ترین صادرکننده سلاح در جهان معرفی شده‌اند. صادرات چین نیز به طور قابل توجه افزایش یافته است. در این میان هند به بزرگ‌ترین واردکننده سلاح در جهان تبدیل شده که 10 درصد تسلیحات صادراتی جهان را خریداری می‌کند. بیشتر این تسلیحات به عنوان بخشی از تلاش‌های هند برای دفاع از خود در برابر کشورهای همسایه از جمله پاکستان و استفاده از طرح‌های ضدتروریستی در داخل هندوستان ارزیابی شده است. البته کره جنوبی، چین و سنگاپور در جایگاه بعدی مهم‌ترین کشورهای واردکننده سلاح در آسیا شناخته می‌شوند.

پایگاه اینترنتی ـ تحلیلی گلوبال ریسرچ نیز در گزارشی نوشت، فروش گسترده تسلیحات اروپا به عربستان سعودی به افزایش اقدامات تروریستی در خاورمیانه کمک می‌کند، چرا که مقادیر زیادی از این تسلیحات در دستان مخالفان سوری و تروریست‌ها در لیبی قرار می‌گیرد. فرانسه نیز که همواره نگران نقض حقوق بشر در سوریه و لیبی بوده است، چشمان خود را به سوی نقض حقوق شهروندان در عربستان سعودی بسته است. علاوه بر این، القاعده در منطقه خاورمیانه، آسیا و شمال آفریقا از حمایت اقتصادی عربستان سعودی برخوردار است. اشپیگل نیز در بخش دیگری از مقاله خود با اشاره به تحویل سلاح‌های روسی به دولت بشار اسد می‌نویسد، روسیه 72درصد تسلیحات سوری‌ها را تامین کرده و قابلیت دمشق را برای مقابله با تهاجم خارجی‌ها افزایش داده است.

دامن زدن به اختلافات و دخالت غرب در منطقه خاورمیانه را از طریق فروش تسلیحات به کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس می‌توان در راستای اهداف سیاسی و استراتژیک این کشورها و همچنین منافع اقتصادی آنها ارزیابی کرد. سیاستمداران غربی در شرایط بحران کنونی اقتصاد اروپا، بهبود اوضاع اقتصادی خود را در اولویت قرار داده و نیل به هدف جذب حجم عظیم دلار و تخلیه ذخایر ارزی کشورهای منطقه را با تامین نیازهای تسلیحاتی کشورهایی نظیر عربستان دنبال می‌کنند. از سوی دیگر کاستن از قابلیت‌های نظامی ایران از طریق تقویت تسلیحاتی کشورهای عربی همزمان با تشدید تحریم‌ها بخشی از راهبرد غرب در ایجاد رقابت تسلیحاتی در منطقه است. به این معنی که صدور سلاح به معنی برخورداری از یک موقعیت راهبردی است، اما اکنون غرب به منظور رسیدن به همین هدف، دچار رقابت با هم‌پیمانانش شده است.

بین‌الملل

معصومه زارع