تلاش برای افزایش تحرک دانش‌آموزان ایرانی

در این خصوص با مهرزاد حمیدی، معاون تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش گفت‌وگویی داشتیم که در پی می‌‌آید.

براساس آمارها، تحرک و فعالیت بدنی کودکان ایرانی کم است. این موضوع تا چه حد به آموزش و پرورش و کمی ساعات درس تربیت بدنی، مربوط می‌شود؟

در هزاره سوم و با افزایش گرایش به شهرنشینی و بالطبع آپارتمان‌نشینی و همچنین زندگی ماشینی با پدیده کمی‌تحرک در افراد جامعه مواجهیم که این موضوع خاص کشور ما نیست و در اکثر جوامع مدرن نیز به چشم می‌خورد. این کمبود فعالیت‌های بدنی نوجوانان و دانش‌آموزان را نیز درگیر کرده و هم‌اکنون آثار آن در کشور ما بوضوح قابل مشاهده است. بروز و ظهور فناوری‌های مدرن و توجه افراد به غذاهای ناسالم مانند فست‌فود و نوشابه باعث کم‌تحرکی و چاقی در بخشی از نوجوانان شده است. از سوی دیگر در مدارس ایران تنها یک ساعت و نیم به درس تربیت بدنی اختصاص یافته که در آن بیشتر بحث آموزش و مهارت مطرح است و محدودیت‌های حرکتی را که زندگی جدید به کودکان تحمیل می‌کند، جبران نخواهد کرد.

آموزش و پرورش چه گام‌هایی در زمینه رفع این مشکل برداشته است؟

باید همه دستگاه‌های فرهنگی و اجتماعی، والدین و اولیای مدرسه در یک همکاری مشترک برای رفع این مشکل اقدام کنند تا با فرهنگسازی صحیح تحرک در زندگی افراد جامعه بیشتر شود. اما به هر حال با توجه به این‌که وظیفه آموزش و پرورش تربیت نسل است، در این زمینه نیز احساس مسئولیت بیشتری کرده و با طراحی برنامه‌های مختلف سعی در تغییر این رویکرد دارد. بر این اساس تلاش کردیم با تغییر رویکرد از برگزاری المپیادهای ورزشی سراسری و برنامه‌های ورزشی استانی به طرف برنامه‌های مدرسه‌محور حرکت کنیم. این اقدامات بر اساس اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و مباحث دانش‌آموزمداری و مدرسه‌محوری است.

در این تغییر رویکرد چه اقداماتی مدنظر قرار دارد؟

اگر منظومه‌ای برای این برنامه‌ها در نظر بگیریم محور این منظومه دانش‌آموز و مدرسه است. اولین حلقه برنامه‌ها، کلاس درس تربیت بدنی است که تلاش می‌کنیم در محتوای برنامه‌ها، منابع انسانی و فضای ورزشی به طرف بهبود شاخص‌ها حرکت کنیم. در عین حال با طراحی برنامه‌های تکمیلی به عنوان حلقه مکمل کلاس تربیت‌بدنی گامی در جهت افزایش تحرک و فعالیت بدنی دانش‌آموزان برداریم. به‌طور مثال همه ساله 3.5 میلیون دانش‌آموز با راهبری اولیای مدرسه و حمایت و مشارکت والدین و دستگاه‌های درون و برون سازمانی با شرکت در المپیادهای ورزشی حرکتی را طرح‌ریزی می‌کنند که همه مدارس درگیر این شور و نشاط می‌شوند. بررسی‌ها نیز نشان‌دهنده موفقیت این برنامه است.

آیا طرح حیاط پویا هم در زمینه افزایش فعالیت‌های دانش‌آموزان است؟

طرح دیگری که برای افزایش تحرک در بین دانش‌آموزان در نظر گرفته شده طرح حیاط پویا ـ حیات پایاست که به این طرح براساس مطالعاتی که روی کشورهایی که توانستند کم‌تحرکی را کاهش دهند، دست یافتیم. در این طرح در کف حیاط مدارس و روی دیوارهای حیاط مدرسه خطوط پرش طول و ارتفاع و دوایری رسم می‌شود تا دانش‌آموزان را برای حرکت بیشتر ترغیب کند. بسیاری از مدارس این اقدام را انجام دادند و شاهدیم که در طول زنگ تفریح دانش‌آموزان دائم در حال جست و خیز و پریدن و جهیدن هستند بدون این‌که نیازی به هدایت آنها یا حضور مربی باشد.

چه طرح‌های دیگری در زمینه افزایش فعالیت‌های دانش‌آموزان در مدارس اجرا کرده‌اید؟

طرح دیگری که در این زمینه داریم، طرح ورزش صبحگاهی است که طی تفاهم‌نامه‌ای که با رادیو ورزش داشتیم، از ابتدای مهر در مدارس کلید می‌خورد. براساس این تفاهم‌نامه، آهنگ‌های خاص ورزشی در ساعت معین از این رادیو بین 5 تا 7 دقیقه پخش خواهد شد و همه دانش‌آموزان در آن ساعت به ورزش صبحگاهی می‌پردازند. این حرکت نیز توسط خود دانش‌آموزان اداره می‌شود.

کانون‌های ورزشی درون و برون مدرسه‌ای چه نقشی در زمینه ورزش و تحرک بدنی دانش‌آموزان ایفا می‌کنند؟

گرچه اغلب برنامه‌های آموزش و پرورش در حوزه ورزش، همگانی است، اما برای پرورش استعدادها هم برنامه‌هایی داریم. در این برنامه براساس هدفگذاری‌های صورت گرفته، بناست کانون‌های ورزشی در مدارس فعال شوند؛ البته با توجه به این‌که در سال گذشته چنین اقدامی صورت نگرفته نمی‌دانیم تا چه حد مورد استقبال دانش‌آموزان قرار می‌گیرد، اما پیش‌بینی می‌کنیم در8000 مدرسه کشور کانون‌های ورزشی در سطح محلات دایر شود تا بتوانیم از ظرفیت مدارس در شیفت تعطیل و همچنین تابستان برای امتداد جریان آموزشی و پرورشی مدرسه در ساعات غیر شیفت درسی مدرسه استفاده کنیم. ضمن این‌که استخوان‌بندی تیم‌های مدارس از این کانون‌هاست که با توجه به طرح مدرسه قهرمان اهمیتی دوچندان می‌یابد.

در طرح مدرسه قهرمان چه موضوعاتی مدنظر است؟

در این طرح که مسیر ترقی دانش‌آموزان نخبه را تسهیل می‌کند، مدارس شرکت‌کننده در مسابقات ورزشی با نام و برند مدرسه در مسابقات منطقه‌ای، استانی و کشوری شرکت می‌کنند. البته براساس تمهیدات پیش‌بینی شده در هر مرحله، سهمیه‌ای برایشان در نظر گرفته شده که از دانش‌آموزان دیگر مدارس به عنوان یار کمکی استفاده کنند. در این طرح هر مدرسه مسئولیت اعزام تیم را خود برعهده دارد که در این صورت کار پخش می‌شود و امکان مدیریت مناسب وجود دارد. ضمن این‌که جریان آموزشی و پرورشی مدرسه ادامه می‌یابد و دست حمایتی و تربیتی مدرسه از پشت دانش‌آموز در طول مسیر ترقی آنها برداشته نمی‌شود.

چه برنامه‌هایی برای بردن تربیت بدنی به سنین پایه بویژه سنین پیش‌دبستانی دارید؟

امسال 53 درصد از دانش‌آموزان لازم‌التعلیم در پیش‌دبستانی، تحت پوشش قرار گرفتند که باید تحت پوشش برنامه‌های تربیت بدنی نیز قرار گیرند. در نظر داریم با همکاری دیگر بخش‌های وزارت آموزش و پرورش و با تدارک برنامه‌های آموزشی، کتاب راهنما و کلاس‌های آموزشی برای مربیان آنها این برنامه‌ها اجرایی شود، البته تلاش می‌کنیم بخش خصوصی را نیز که تعداد زیادی از کودکان پیش‌دبستانی را تحت پوشش قرار می‌دهد، به این برنامه‌ها وارد کنیم.

کمبود فضاهای ورزشی در بسیاری از مدارس یکی از مشکلات بر سر راه افزایش تحرک در میان دانش‌آموزان است. آیا اقداماتی در زمینه رفع این مشکل صورت گرفته است؟

در نشریه 232 سازمان مدیریت که شاخص‌های اماکن آموزشی را مشخص کرده، تاکید شده در کنار مدارس تازه‌تاسیس باید سالن‌های ورزش ایجاد شود؛ زیرا به هر حال ورزش در حیاط مدرسه با سروصدا همراه است و ممکن است مزاحمت‌هایی برای دیگر کلاس‌ها داشته باشد و ترددهای متفرقه برای کلاس تربیت بدنی مشکل ایجاد کند یا به دلایلی مانند باران و هوای آلوده، امکان استفاده از حیاط فراهم نشود. درس تربیت بدنی نیز باید مانند دیگر دروس، مکان و کلاس مجزا و مخصوص خود را داشته باشد؛ هرچند نمی‌توان انتظار داشت 105 هزار مدرسه کشور چنین امکاناتی داشته باشند، اما در مورد مدارس تازه تاسیس پرجمعیت چنین تاکیدی وجود دارد تا بتوانیم شاخص اماکن آموزشی را در بخش تربیت بدنی مدارس به استانداردها نزدیک کنیم.

الیزا ذوالقدر - جام جم