آیا حیوانات می‌توانند ما را در پیش‌بینی زلزله یاری کنند؟

همیشه ترس از زمین‌لرزه و آوار شدن سقف خانه‌ها در دل انسان‌ها وجود داشته است. هر چند وقت یکبار با داغ شدن بحث زلزله می‌شنویم که جانوران اهلی یا وحشی می‌توانند وقوع زلزله را پیش‌بینی کنند. اما این گفته چقدر صحت دارد؟

کد خبر: ۸۰۲۴۷۴

مطالعات نشان می‌دهد وقتی موش‌ها احساس کنند که زلزله‌ای در پیش است، شهرها را ترک می‌کنند و به بیابان‌ها پناه می‌برند. دانشمندان معتقدند که جانوران می‌توانند کلیدی برای سیستم هشدار پیش‌بینی زلزله باشند. طبق گزارش‌هایی که تا به حال منتشر شده، حیوانات اهلی یا غیراهلی با احساس وقوع زلزله‌های بزرگ ناپدید می‌شوند و در گوشه‌ای خود را پنهان می‌کنند. براساس بررسی اخیر پیش از وقوع لرزش زمین تغییراتی در رفتار حیوانات وحشی به وجود می‌آید. دانشمندان با کاشتن دوربین‌های مخصوص در پارک ملی شهر پرو در آمریکای جنوبی که از شهرهای زلزله‌خیز است، تغییرات بزرگی را در رفتار جانوران سه هفته قبل از وقوع زلزله سال 2011 مشاهده کردند. برای مثال در یک روز عادی این دوربین‌ها پنج تا 15 بار چشمان حیوانات را که در تاریکی برق می‌زد، ثبت کردند در صورتی که در یک دوره 23 روزه پیش از زلزله این رکورد به 5 بار یا حتی کمتر می‌رسید. حتی در مدت 5 تا 7 روز قبل از زلزله، هیچ حیوانی در ثبت‌ دوربین‌ها دیده نشد. این اتفاق در این منطقه جنگلی که معمولا پر از حیوانات وحشی است، پدیده غیرعادی بود. این ثبت‌ها گمانه‌زنی‌های دانشمندان را مبنی بر این که حیوانات با احساس نزدیک‌شدن وقوع زمین لرزه به گوشه‌ای پناه می‌برند تقویت کرد.

دکتر راشل گرانت از دانشگاه آنجلیا راسکین در بریتانیا که به اتفاق همکارانش درباره این موضوع تحقیق می‌کند، می‌گوید: «با افزایش فشار به سنگ‌های زیرین سطح زمین پیش از وقوع زلزله مقدار زیادی یون‌های مثبت در هوا تولید و پراکنده می‌شود. این مقدار زیاد یون‌های مثبت می‌تواند دلیلی برای پنهان شدن جانوران باشد. همچنان‌که یون‌های مثبت بر انسان‌ها اثری نامطلوب دارد برای حیوانات هم خوشایند نیست. به همین دلیل به جایی پناه می‌برند که کمتر در معرض این یون‌ها باشند.»

عدم توزان مربوط به یون‌های مثبت به نام سندروم سرتونین شناخته می‌شود. با وجود این سندرم انسان‌ها دچار سردرد، تهوع، اضطراب و بی‌قراری می‌شوند. حیوانات هم از منبع متمرکز شده یون‌های مثبت دوری می‌کنند. در کل باید گفت محرک‌های ناخوشایند بر جانوران اثر مطلوبی نمی‌گذارد و به همین دلیل از آنها دوری می‌کنند. به گفته دکتر گرانت، یون‌های مثبت تمایل به جمع شدن در سرتپه‌ها دارد، بنابراین جانوران با احساس افزایش میزان این یون‌ها به سطوح پایین‌تر پناه می‌برند تا از این یون‌ها دور باشند.

دکتر گرانت می‌گوید: «در دو سال گذشته با تجزیه و تحلیل اطلاعاتی که در اختیار گرفتیم به این نتیجه رسیدیم که پیش از وقوع هر زلزله‌ قابل توجهی، حتی در 350 کیلومتری پارک ملی پرو به طرز باورنکردنی از تعداد جانوران کاسته می‌شد. با عکس‌هایی که دوربین‌ها در این پارک از افزایش قابل توجه فعالیت‌های حیوانات ثبت کردند و با ثبت نوسانات بزرگی در هشت روز قبل از زلزله، دلیل پنهان شدن حیوانات مشخص شد.»

با پیش آمدن بحث حساسیت نسبت به محیط پیرامون باید گفت که در این مورد جانوران وحشی از انسان‌ها جلوتر هستند و بیشتر به محیط اطراف خود واکنش نشان می‌دهند. شاید علت این باشد که انسان‌ها مستقیما در خاک و زمین زندگی نمی‌کنند و با ساختمان‌ها خود را محصور کرده‌اند. البته باید گفت که دانشمندان این حساسیت به محیط اطراف را دلیلی بر قوی بودن حس ششم جانوران نمی‌دانند.

گفتیم که موش‌ها با پیش‌بینی وقوع زلزله به بیابان‌ها پناه می‌برند. نه‌تنها موش‌ها بلکه تمام جوندگان با چنین احساسی هشت روز پیش از زلزله ناپدید می‌شوند. با وجود تعداد زیاد جوندگان در جنگل‌ها، ناپدید شدن آنها موضوع بسیار جالب توجهی به نظر می‌رسد. در واقع پژوهش دکتر گرانت ادامه تحقیقات دانشمندان ژاپنی‌ و چینی‌ است که نشان داده است علاوه بر موش‌های آزمایشگاهی پرندگان نیز بسیار حساس هستند و با پیش‌بینی وقوع لرزش زمین به جای دیگری کوچ می‌کنند.

طبق بررسی پروفسور فریدمان فروند و همکارانش در برزیل، با احتمال وقوع زلزله در زندگی پلانکتون‌ها (توده‌ای از جانداران بسیار ریز شامل جانوران، گیاهان، آغازیان یا باکتری‌ها که در قسمت سطحی آب دریاها یا اقیانوس‌ها و آب‌های شیرین زندگی می‌کنند) تغییراتی ایجاد می‌شود و به جای دیگری تغییر مکان می‌دهند. اندازه‌گیری زیست توده آب دریاچه می‌تواند نشان بیولوژی بالقوه‌ای بر احتمال وقوع زمین‌لرزه باشد؛ چون این جانداران دریایی در مقابل تغییرات شیمیایی در آب بسیار حساس هستند.

اما با وجود مشاهده این نشانه‌ها از حیوانات، محققان معتقدند که رفتار این جانوران نمی‌تواند به تنهایی علت معتبری برای قریب‌الوقوع بودن زمین‌لرزه باشد. آنها معتقدند که رفتار حیوانات همیشه قابل پیش‌بینی نیست و برای وقوع این حادثه باید سنجش‌های زمین فیزیکی را در کنار تحلیل رفتار جانوران گذاشت تا به نتیجه درستی رسید. شاید با پیشرفت دانش روزی بیاید تا بتوان وقوع زلزله را حتی برای ساعتی قبل از آن پیش‌بینی کرد تا از خسارات جانی و مالی تا حد زیادی جلوگیری شود.