خودروهای آمریکایی در ترازوی سود و زیان

به گزارش خبرنگار جام‌جم، پس از امضای توافق‌نامه‌های مقدماتی هسته‌ای که براساس آن تحریم‌های ظالمانه غرب علیه ایران تا حدی شل شد، صنعت خودرو نیز توانست تا حدی از زیر بار فشار تحریم‌ها خارج شده و نفسی تازه کند.

این در حالی بود که اوج تحریم‌ها، صنعت خودروی ایران را نشانه رفته بود به طوری که بیشتر شرکای جهانی ایران چون رنو، پژو، بنز و حتی برخی خودروسازان کره‌ای و چینی همکاری‌شان با خودروسازان ایرانی را کاملا قطع کرده بودند.

در این شرایط از کوچک‌ترین تا مهم‌ترین قطعات خودروهای مونتاژی از ایران دریغ شد که این امر باعث خوابیدن کامل خطوط تولید خودروهایی چون مگان، تندر 90 و نیسان تینا و اخلال در تولید خودروهایی چون گروه پژو 206 شد.

همچنین برخی خودروهای تولیدی به خاطر وارد نشدن قطعات الکترونیکی به طور ناقص در انبار خودروسازان ماندند و به‌رغم طی همه مراحل تولید، به خاطر نبودن این قطعات امکان تحویل به مشتری را نداشتند.

این گزارش می‌افزاید: اما این روزهای سخت خودروسازان ایرانی دیری نپایید. با آغاز جدی مذاکرات هسته‌ای و امضای بیانیه‌های مقدماتی که مهلت‌های جدیدی برای ادامه مذاکرات پیش‌بینی می‌کرد، تحریم‌ها کم‌کم رو به سست شدن گذاشتند و یکی از اولین اثرات آن در صنعت خودرو مشاهده شد؛ به طوری که دست‌کم خط تولید برخی خودروهای مونتاژی پرتیراژ به راه افتاد؛ هرچند تولید برخی دیگر از این خودروها کماکان متوقف مانده است. دیگر اثر سست شدن تحریم‌ها در صنعت خودرو را می‌توان در بازگشت رفتگان تحریمی مشاهده کرد.

پژو، رنو، نیسان، سوزوکی و دیگر خودروسازانی که در دوران سخت، صنعت خودروی ایران را تنها گذاشته بودند، یکی‌یکی ساز بازگشت کوک کردند؛ غافل از آن‌که شرایط فعالیت دیگر مانند گذشته سهل و آسان نیست و کمبودها و مشکلات تحریم چشم خودروسازان ایرانی را به روی خیلی مسائل باز کرده و لاجرم سیاست‌های جدیدی را روی میز قرار داده است؛ سیاست‌هایی که براساس آن هر خودروسازی که مایل به فعالیت در ایران است باید به سرمایه‌گذاری مشترک همراه با انتقال فناوری دست بزند تا همواره اطمینان و تضمین محکمی برای عدم تکرار وقایع گذشته وجود داشته باشد.

همچنین خودروساز خارجی باید بخشی از محصول تولیدی در ایران را به منطقه صادر کند تا طرف ایرانی هم از اشتغال ناشی از آن بهره برده و هم در سود، مشارکت داشته باشد.

اعلام این شرایط از سوی ایران ابتدا با بی‌اعتنایی خودروسازان جهانی مواجه شد و آنان با اشاراتی اعلام کردند حاضر به پذیرش آن نیستند، اما اتفاقی که در این میان افتاد باعث شد آنان نه‌تنها این شرایط را بپذیرند؛ بلکه حتی قبل از لغو رسمی تحریم‌ها اقدام به انعقاد قرارداد با خودروسازان ایرانی کنند که نمونه‌اش قرارداد پژوی فرانسه با ایران‌خودرو بود، اما آن اتفاق چه بود؟

به گفته کارشناسان، آن اتفاق این بود که با جدی شدن زمزمه رفع تحریم‌ها دیگر خودروسازان جهانی نیز به فکر حضور در بازار ایران افتادند و هیات‌هایی را به کشور گسیل داشتند. ژاپن و آلمان در صدر این کشورها قرار داشتند.

این حضور، خودروسازان حاضر در ایران را به تکاپو انداخت که هرچه زودتر جا را برای دیگران تنگ کرده و سهمی هرچه بیشتر از بازار بکر ایران را برای خود نگاه دارند.

آمریکایی‌ها در ایران

در کوران تحریم‌ها و در شرایطی که خودروسازان ایرانی با کمبود برخی قطعات دست و پنجه نرم می‌کردند، به یکباره صنعت خودروی آمریکا از زاویه‌ای غریب حضور خود را در ایران اعلام کرد.

شرکت‌هایی در منطقه آزاد ارس و انزلی در شمال غرب کشور و منطقه آزاد اروند در جنوب غرب ایران با بوق و کرنا آغاز ورود خودروهای آمریکایی به ایران را اعلام داشتند.

به این ترتیب در شهرهایی چون رشت، لاهیجان، انزلی و اطراف آن از یک‌سو و در استان خوزستان از سوی دیگر حضور خودروهای آمریکایی از فورد گرفته تا دوج و کادیلاک و شورولت و جنرال موتورز، خود را به ایرانیان شناساندند و این آغاز یک خودنمایی بود؛ خودنمایی‌ای که کمی بعد به شکل دیگری تبدیل شد: زمزمه حضور آمریکایی‌ها در صنعت خودروی ایران.

با این حال کارشناسان صنعت خودرو به این اعلام حضور که این روزها در قالب خبرها و اظهارنظرهای پراکنده و مشروط، اما مداوم به افکار عمومی تزریق می‌شود و حتی مقامات رسمی وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز بر آن صحه می‌گذارند، با دیده تردید می‌نگرند.

آنان می‌پرسند حضور خودروهای آمریکایی یا خودروسازان این کشور در ایران چه منافعی برای صنعت خودروی ایران در پی خواهد داشت؟‌ اگر حضور این خودروسازان را در ترازوی نقد قرار دهیم، کفه مثبت آن سنگین‌تر خواهد بود یا منفی آن؟ این کارشناسان یادآوری می‌کنند که سبک خودروهای آمریکایی از نظر مصرف و سایر ویژگی‌های منفی نه تنها با الگوی مصرف ایران، بلکه با الگوی مصرف خود آمریکا و سایر کشورهای پیشرفته چندان همخوانی ندارد و لذا شاید عجیب نباشد که فروش خودروهای جمع و جور و کم‌مصرف تویوتا در آمریکا از فروش خودروهای آمریکایی بالاتر باشد.

ساسان قربانی، کارشناس و سخنگوی شورای سیاستگذاری خودرو در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: ما در بررسی خودرو یا خودروساز مناسب برای ایران باید بدانیم در قبال تولید یا ورود آن خودرو چه چیز عاید کشور خواهد شد. روشن است باید ملاک‌هایی را در این خصوص در نظر گرفت.

وی تصریح کرد: خودروسازان آمریکایی از نظر فناوری تولید، طراحی و دانش فنی آن در سطح بسیار خوبی قرار دارند، اما پرسش اینجاست که آیا آنها حاضرند این فناوری را در اختیار ایران قرار داده و دست به تولید مشترک با ایران بزنند؟

وی خاطرنشان می‌کند: بدیهی است خودروسازان ایرانی از شرایط تحریم درس گرفته و دیگر نمی‌خواهند دور بخورند. لذا اگر خودروسازی از هر کشوری می‌خواهد در ایران فعالیت کند، باید در چارچوب همکاری و سرمایه‌گذاری مشترک باشد.

از سوی دیگر، باید دید الگوی آمریکایی خودرو تا چه حد در ایران قابل استفاده و پیاده کردن است. روشن است خودروسازان تجربه چندانی در تولید و حتی مونتاژ خودروهای آمریکایی ندارند و شاید زمینه ساخت خطوط تولیدشان نیز از نظر فنی تطبیق لازم را نداشته باشد. این امر از نظر آموزش نیروی انسانی و قطعه‌سازان خودرو نیز جای سوال است که با توجه به این موارد باید اجرایی و اقتصادی بودن حضور خودروسازان آمریکایی در ایران را بررسی کرد.

محمدرضا نجفی‌منش، قطعه‌ساز خودرو نیز در این خصوص به جام‌جم می‌گوید: اصولا مقصود این نیست که بگوییم صنعت خودرو پذیرای خودروهای آمریکایی باشد یا خیر. بدیهی است ما از هر کشوری که بتواند به ارتقای صنعت ایران کمک کند، استقبال می‌کنیم و این منطقی است، اما نکته اینجاست که باید دید صنعت خودرو چه بهره‌ای از خودروسازان آمریکایی می‌برد. مثلا آیا قرار است ما با هزینه زیاد خط مونتاژ آنها را که معمولا خودروهای پرمصرفی نیز هستند، ایجاد کنیم؟ در این صورت حضور آنها نفعی ندارد.

وی تصریح می‌کند: اما اگر حضور آنها باعث ارتقای فناوری و بهره‌وری در صنعت خودروی ایران شود که بسیار هم به آن نیازمندیم، این حضور موثر و حتی لازم است، در نتیجه اگر زمانی مذاکرات زمزمه‌گونه فعلی بخواهد جدی شود، باید طوری با آنها برخورد کنیم که حضورشان باعث کمک به صنعت خودروی ایران در قبال بهره‌مندی از بازار بکر کشور شود.

گروه اقتصاد - روزنامه جام جم