نیروهای امدادی در نمای نزدیک

البته وجود نهادهای امدادی مختلف به خودی خود اتفاق بدی نیست و اتفاقا می‌شود به این موضوع به دید یک فرصت بالقوه نگاه کرد. فقط این وسط باید هم مدیریت درستی بر فعالیت‌های امدادی اعمال شود تا موازی‌کاری انجام نشود و هم این‌که با آموزش و فرهنگسازی کاری کرد که مردم در زمان بروز حادثه‌ای اورژانسی، بدانند باید از کمک کدام نهاد امدادی استفاده کنند.

وظیفه اصلی سازمان‌های امدادی در قانون تعریف شده و حداقل روی کاغذ، وظیفه همه نهادهای امدادی تفکیک شده و کارکرد هر سازمان روشن است.

درست است که شاید در مقام عمل، گاهی بین وظایف سازمان‌های مختلف امدادی موازی‌کاری هم اتفاق بیفتد و بنابراین شاید نشود خیلی روی این تعاریف قانونی و وظایف محول شده این سازمان‌ها حساب باز کرد، ولی به طور کلی اطلاع از شماره تلفن‌ها، فعالیت‌ها و وظایف هر سازمان امدادی، نیاز ضروری است که باید هر شهروندی از آن آگاهی داشته باشد، زیرا هیچ کسی از حادثه‌های اورژانسی در امان نیست و احتمال بروز وقایع اضطراری برای هر کسی وجود دارد.

شاید با خودتان فکر کنید که یادگرفتن این شماره تلفن‌ها و اطلاع از وظیفه هر سازمان امدادی، اطلاعاتی ساده است که همه از آن اطلاع دارند، ولی اگر پای حرف‌ها و درددل‌های نیروهای امدادی بنشینید، شما هم به این نتیجه می‌رسید که خیلی از شهروندان به درستی نمی‌توانند بین وظایف برخی نهادهای امدادی تفاوت قائل شوند.

این مساله هم اصلا ربطی به سطح سواد و تحصیلات افراد ندارد و می‌شود گفت کم‌آگاهی مردم نسبت به مسئولیت‌های مختلف نیروهای امدادی، تقریبا اتفاقی فراگیر است که حل این مشکل هم فقط با آموزش و اطلاع رسانی مستمر حل خواهد شد.

فعالیت‌های تازه نهادی قدیمی

گفته می‌شود اولین سازمان آتش‌نشانی ـ یعنی پایگاهی که بشود اسم آن را آتش‌نشانی گذاشت ـ حدود 150 سال قبل در تبریز راه افتاد و اکنون هم این سازمان در همه شهرهای ایران حضور دارد.

نکته مهمی که وجود دارد این است که در کشور ما، آتش‌نشانی با شماره 125 فقط وظیفه‌اش خاموش‌کردن آتش نیست، بلکه این سازمان در بروز برخی سوانح هم به کمک آسیب‌دیدگان می‌آید.

نجات افراد از آسانسور، خودروی تصادفی، چاه، رودخانه و استخر، بیرون آوردن افراد از زیرآوار ساختمانی، کمک به حادثه‌دیدگان چرخ‌گوشت و ابزارهای کارگاهی و همچنین مقابله با حیوانات وحشی که امکان دارد در سطح شهر دیده شوند، از جمله وظایف تعریف شده آتش‌نشانی است.

به عبارت دیگر در بسیاری از مشکلات و دردسرهایی که بر ا ثر شرایط جدید پیش می‌آید مثل گیر افتادن در آسانسور یا پرت شدن از روی پله برقی و هر مشکل غیرقابل پیش‌بینی دیگر مردم به آتش‌نشانی زنگ می‌زنند.

اما همه می‌دانند وقتی کسی دچار بیماری حادی می‌شود دیگر سراغ 125 نمی‌رود و شماره تلفن 115 را برای امدادخواهی می‌گیرد.

اما بد نیست بدانیم اورژانس 115، اورژانس پیش‌بیمارستانی است و وظیفه اش فقط انتقال علمی بیمار به نزدیک ترین مرکز درمانی است و وظایف آن با اورژانس بیمارستانی از زمین تا آسمان فرق می‌کند.

سن رسمی اورژانس پیش‌بیمارستانی حدود 40 سال است، هر چند باید گفت که در آن زمان، اورژانس پیش بیمارستانی فقط به خدمات آمبولانس‌ها محدود می‌شد، اما حالا اورژانس هوایی، دریایی و موتورهای ویژه هم به کمک آمبولانس‌ها آمده است تا بیمار را با شرایط علمی‌تری به مراکز درمانی منتقل کنند.

نهادهای ملی با اعتباری جهانی

بزرگترین نهاد امدادی کشور هلال احمر است که در کشورهای مختلف با همین وظایف نهادهایی با اسامی دیگر مثل صلیب سرخ و... فعال هستند.

سابقه فعالیت این نهاد امدادی با شماره 112 در ایران به حدود 90 سال می‌رسد.

امدادرسانی در حوادث و شرایطی مثل سیل، زلزله، بهمن، تصافات رانندگی، گرفتار شدن در کوه و جاده‌های صعب‌العبور، قحطی و خشکسالی از جمله مهم‌ترین وظایف جمعیت هلال احمر در ایران به حساب می‌آید. هر چند گاهی برای برخی مشکلات دیگر نیز با این شماره تماس می‌گیرند.

سازمان جوانان جمعیت هلال احمر برای عضوگیری و آموزش جوانان علاقه‌مند به فعالیت‌های این جمعیت، سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر برای عضوگیری از افراد متقاضی خدمت و جذب کمک‌های مردمی و سازمان تدارکات پزشکی هلال احمر نیز برای تهیه و توزیع داروهای کمیاب و تجهیزات پزشکی فعالیت می‌کنند.

شماره‌های مهم دیگر

همه تصادفات جاده‌ای به زخمی‌شدن مصدومان ختم نمی‌شود و خیلی از تصادفات به خسارت‌های مالی می‌رسد.

البته چه در تصادفات با خسارت‌های مالی و چه در تصادفات با صدمات جانی، شماره 110 و 120 پلیس به کار می‌آید. شهروندان می‌توانند با تماس با این شماره‌ها از کمک پلیس بهره‌مند شوند و روند قانونی ثبت تخلفات رانندگی و تعیین خسارت‌های راهنمایی و رانندگی را پیگیری کنند. شماره 120 برای اطلاع از وضع راه‌های کشور نیز کاربرد دارد.

برای حوادث دریایی و امدادهای دریایی هم شماره 1550 به کمک سانحه‌دیدگان می‌آید. این شماره به نوعی مربوط به وزارت راه و شهرسازی است.

شماره 1504 هم برای اعلام گزارش به مسئولان درباره آتش‌سوزی‌های جنگل استفاده می‌شود و مردم می‌توانند در صورت مشاهده حریق در جنگل به این شماره اضطراری زنگ بزنند.

در این بین، سازمان مدیریت بحران کشور هم وظیفه پیشگیری و مقابله با بحران‌ها را به عهده دارد. جمع‌آوری اطلاعات درباره نقاط حادثه‌خیز، آمادگی و تجهیز امکانات برای رویارویی با بحران، کمک به مصدومان بحران‌های احتمالی و بازسازی نقاط حادثه‌دیده در چارچوب وظایف مهم این نهاد حاکمیتی است.

در حقیقت، سازمان مدیریت بحران برای ایجاد هماهنگی بین فعالیت نهادهای مختلف امدادی، طراحی و سازماندهی شده است، اما به نظر نمی‌رسد این سازمان چندان در انجام این وظیفه موفق شده باشد.

سازمان مدیریت بحران کشور در سال 87 آغاز به کار کرده است و زیرمجموعه وزارت کشور به حساب می‌آید.

یکی دیگر از سازمان‌های درگیر با موقعیت‌های بحرانی، سازمان پدافند غیرعامل کشور است. شاید در ظاهر اسم این سازمان شبیه سازمان‌های نظامی باشد، اما پدافند غیرعامل در مدیریت بحران وظیفه دارد که با ابزارهای غیرنظامی، تلفات انسانی و مالی بحران‌ها را کمتر کند.

مسئولیت پدافند غیرعامل در استان‌ها به عهده استانداران است و آنها وظیفه دارند که با تصویب برنامه و اجرای راهبردهای علمی، میزان تلفات در حوادث و سوانح را کمتر کنند.

جدای از این سازمان‌های امدادی، راهداری و امداد خودروها نیز در حین بروز تصادفات و سوانح جاده‌ای به کمک سانحه‌دیدگان می‌آیند و آنها هم وظیفه دارند عبور و مرور را برای فرد سانحه‌دیده و سایر رانندگان هموارتر کنند.

خلأ مدیریت واحد در نیروهای امدادی

در بسیاری از کشورهای توسعه یافته مرسوم است که یک نهاد مشخص و معین، متولی مدیریت سوانح مختلف می‌شود و آن سازمان، فعالیت سایر نهادهای امدادی را هماهنگ می‌کند.

اما تجربه بروز حوادثی مثل زلزله و سوانح جاده‌ای نشان داده است که هنوز هم کشور ما در این بخش با یک ضعف جدی روبه‌روست و حتی گاهی بین فعالیت نهادهای مختلف امدادی هم تعارض و موازی‌کاری پیش می‌آید.

این مشکل، سال‌هاست که کیفیت فعالیت نیروهای امدادی در کشور را پایین آورده است و حتی گاهی این تداخل در وظایف هم موجب نارضایتی مردم می‌شود.

خلأ مدیریت واحد در بین نیروهای امدادی، صدای برخی کارشناسان و مسئولان را هم درآورده است.

به طور مثال، پیشتر هم رئیس اورژانس کشور در گفت‌وگو با جام‌جم از همین موضوع گلایه و تاکید کرد چون یک نهاد پاسخگو برای امدادرسانی جاده‌ای وجود ندارد، در صورت بروز عیب و نقصی در ارائه خدمات امدادی، هر کدام از نهادها، مسئولیت اشتباه را به گردن دیگری می‌اندازد و نهاد مشخص و قطعی برای پاسخگویی وجود ندارد.

با این اوصاف فقط وقتی می‌شود به نیروهای مختلف امدادی به عنوان یک کل واحد نگاه کرد و از آنها توقع فعالیت‌های یکپارچه و هماهنگ داشت که مدیریت قوی بر همه آنها اعمال شود و فعالیت‌های جزیره‌ای نهادهای امدادی به حداقل ممکن برسد.

آنچه مسلم است علاوه بر مدیریت واحد اگر شماره واحد و تیم امدادی واحد که بتواند خدمات لازم را به مددجویان ارائه کند، وجود داشته باشد و تحت مدیریت واحدی با امکانات دریایی، زمینی، هوایی و تخصص‌هایی مثل پزشک، روان‌شناس، مددکار و ... فعالیت کند، شاید اثرات بیشتری داشته باشد.

امین جلالوند‌‌ /‌‌ گروه جامعه