مهم‌ترین رویدادهای نجومی سال 94

خیلی از برنامه‌نویس‌ها با این الگوریتم‌ها نرم‌افزار نجومی طراحی کرده‌اند و با این شیوه نه تنها دقت پیش‌بینی را تا کسری از ثانیه بالا برده‌اند، بلکه کار منجم‌ها را نیز برای پیش‌بینی وقایع نجومی پیش رو تا حد زیادی آسان کرده‌اند. برای نمونه می‌توانید اپلیکیشن‌های Star Chart یا Star Walk را از فروشگاه‌های اینترنتی عرضه‌کننده اپلیکیشن‌ها به رایگان دریافت و روی گوشی یا تبلت‌تان نصب کنید تا ببینید چه وقایع نجومی را در سال 94 می‌توانید پیش‌بینی کنید.

اگر بخواهیم به طور خلاصه وقایع نجومی امسال را پیش‌بینی کنیم می‌توانیم عمده آنها را در شش دسته رویدادهای فضایی، گرفتگی‌های ماه و خورشید، اختفاها، مقارنه‌ها، بارش‌های شهابی و دنباله‌دارها بررسی ‌کنیم.

رویدادهای فضایی

در میان رویدادهای فضایی سال 94، رسیدن فضاپیمای نیوهورایزنز (به معنی افق‌های نو) به خرده سیاره پلوتو در بیست‌وسوم تیر ماه را باید در صدر وقایع فضایی پیش‌رو دانست. این فضاپیما برای رسیدن به پلوتو حدود 5‌/‌9 سال در راه بوده است و حالا قرار است چهره‌ای از پلوتو را برای ما آشکار کند که هرگز با این سطح از جزئیات دیده نشده است. اما دومین ماموریت فضایی خبرساز امسال مربوط به اکتشافات فضاپیمای داون (به معنی سپیده دم) است. این فضاپیما اکنون در مدار خرده سیاره سرس در کمربند اصلی سیارک‌ها، بین مدار مریخ و مشتری قرار دارد و تا به امروز تصاویر جالب توجهی از این خرده سیاره به زمین ارسال کرده است.

دانشمندان ظن قوی مبنی بر وجود اقیانوسی از آب در زیر پوسته سرس دارند. سومین مأموریتی که به احتمال فراوان امسال بشدت خبرساز خواهد شد، همان ماجرای تعقیب و گریز فضاپیمای رزتا و دنباله‌دار 67 پی‌/‌ چرایوموف ـ گرازمنکو است.

دانشمندان بسیار خوش‌بین هستند که با تغییر زاویه تابش خورشید نسبت به صفحه‌های دریافت انرژی خورشیدی کاوشگر فیله که اکنون در گوشه‌ای تاریک از سطح دنباله‌دار گیر کرده است، بتوانند اطلاعات هر چه بیشتری از دنیای رازآمیز دنباله‌دارها به دست آورند.

کسوف و خسوف

امسال خبری از کسوف نیست، اما قرار است شاهد دو خسوف یا ماه گرفتگی باشیم. اولی شنبه همین هفته اتفاق افتاد، ماه‌گرفتگی کلی به میزان پنج دقیقه بود که در آمریکا، آسیا (بجز غرب آسیا)، استرالیا و جنوبگان دیده شد. با این حال خسوف به صورت نیمسایه‌ای در بخش‌هایی از شرق ایران با طلوع ماه قابل تشخیص بود. به این صورت که با چشم غیرمسلح چیزی دیده نمی‌شد، اما از طریق عکاسی می‌شدآن را ثبت کرد.

اما دومین ماه گرفتگی کلی را ششم مهر خواهیم دید. در آن زمان خسوف کلی به میزان 72 دقیقه در مرکز و غرب آسیا، اروپا، آفریقا و آمریکا دیده می‌شود. کل مراحل خسوف از ساعت 3 و‌41‌دقیقه تا ساعت 8 و 52 دقیقه قابل مشاهده است که بخش‌های پایانی آن به علت طلوع خورشید در ایران قابل‌رؤیت نخواهد بود.

دنباله‌دارها

دنباله‌دارها و درخشش آنها از جمله مواردی است که به دشواری قابل پیش‌بینی است. هر زمان امکان دارد با نزدیک‌شدن یک دنباله‌دار به خورشید خیلی بیشتر از پیش‌بینی‌ها پرنور شود، یا در آن سطحی که پیش‌بینی شده بود ندرخشد. با این حال منجم‌ها از الان پیش‌بینی کرده‌اند که امسال دو دنباله‌دار تا حد زیادی پرنور می‌شوند و در صدر اخبار نجومی جای خواهند گرفت. اولین مورد مربوط به دنباله‌دار پن استارز (C/2014 PANSTARRS) ‌ است که پیش‌بینی می‌شود تا شانزدهم تیر آن قدر پرنور شود که با چشم غیرمسلح نیز قابل رؤیت باشد. دومی هم دنباله‌دار کاتالینا (C/2013 US10 Catalina) است که پیش‌بینی شده تا سوم آذر به حد قابل رویت با چشم غیرمسلح برسد. بدیهی است، این دو نماهای بسیار جالب توجهی از پشت تلسکوپ خواهند شد و سوژه خوبی برای عکاسان نجومی خواهند بود. با این حال باید صبر کرد و دید که چقدر بر طبق پیش‌بینی این دو دنباله‌دار پرنور و خبرساز خواهند شد.

بارش‌های شهابی

تماشای شهاب‌ها و بارش‌های شهابی به دو علت طرفدارهای زیادی دارد: اول این‌که برای دیدن شهاب‌ها و بارش‌های شهابی نیاز به داشتن هیچ ابزار خاصی نیست. دوم به ویژگی خود شهاب‌ها برمی‌گردد که تماشایش جذابیت خاص خود را دارد. امسال در بامداد بیست‌ودوم مرداد، شهاب‌های بارش برساوشی به بیشترین تعداد خود در آسمان می‌رسند و در صورتی که آلودگی نوری و غبار در آسمان نباشد، حوالی صبح می‌توان نزدیک به 100 شهاب در هر ساعت در آسمان مشاهده کرد.

دومین بارش شهابی مطلوب نیز در بیست و سوم آذر رخ می‌دهد که به بارش شهابی جوزایی موسوم است. در این بارش هم اگر شرایط آسمان مطلوب و تاریک باشد، در شامگاه می‌توان حدود 120 شهاب در هر ساعت دید.

جذاب‌ترین مقارنه‌ها

مقارنه‌ها از رایج‌ترین پدیده‌های نجومی است که به دفعات در طول سال تکرار می‌شود. به طور کلی وقتی دو جرم آسمانی که دست‌کم یک پای آن ماه و سیاره‌ها باشند در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، پدیده مقارنه (به معنی قِران و همنشینی) شکل می‌گیرد. در این بین هر چه دو جرم مزبور به یکدیگر نزدیک‌تر باشند، منظره‌ای که ناظر زمینی مشاهده می‌کند جذاب‌تر بوده و سوژه بسیار مناسبی را بویژه برای عکاسی از آسمان شب ایجاد می‌کند. فاصله بین دو جرم آسمانی را بر حسب درجه بیان می‌کنند. به این ترتیب که اگر زاویه بین افق و بالای سر شما در آسمان 90 درجه باشد و اندازه قرص ماه یا خورشید هم در آسمان نیم درجه در نظر گرفته شود، در این صورت در مورد مقارنه‌ای که مثلا ماه و مریخ در فاصله دو درجه‌ای از یکدیگر قرار دارند می‌توان نتیجه گرفت که در آن زمان فاصله بین ماه و مریخ، چهار برابر قرص ماه است. فهرستی از جذاب‌ترین مقارنه‌های امسال در جدول زیر آمده است. می‌توانید این روزها و ساعتشان را در تقویم‌ علامت بزنید تا در روز موعود این مقارنه‌ها را در آسمان ببینید و از تماشای آنها لذت ببرید.

اختفاها

یکی از جذاب‌ترین پدیده‌های نجومی که شاید کمتر با آن آشنا باشید «اختفاها» هستند. اختفا پدیده‌ای است که طی آن یک جرم نجومی دوردست (معمولا یک ستاره) در پس ماه یا سیاره‌ها یا سیارک‌ها که اجرام متحرک در آسمان شب هستند برای چند ثانیه یا دقایقی پنهان می‌شود. زمان‌سنجی آغاز مخفی شدن و پدیدار شدن دوباره یک ستاره دوردست از پس ماه، به طور غیرمستقیم اطلاعات جالب توجهی در اختیار اخترشناسان قرار می‌دهد.

امسال نیز اختفاهای متعددی را پیش‌رو خواهیم داشت، اما در بین همه آنها، در یک رویداد جالب توجه که علت آن به وضع زاویه مدار ماه در سال 94 بر می‌گردد، شاهد اختفاهای متعدد ماه و ستاره دبران در صورت فلکی ثور در 5 فروردین، 18مرداد، 2 دی و 24 اسفند خواهیم بود. در بقیه ماه‌ها نیز مقارنه ماه و دبران هنگام گذر ماه از برج ثور و از کنار این ستاره درخشان را شاهد خواهیم بود. این پدیده قطعا توجه بسیاری از مردم را به رویدادهای نجومی آسمان شب جلب خواهد کرد.

کاظم کوکرم / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)