مجرمانی که برای سرقت به مرخصی می‌آیند

برای بررسی علل ارتکاب دوباره جرایم از سوی مجرمان بخصوص سارقان، گفت‌وگویی با دکتر ولی‌الله حسینی، قاضی باسابقه دادگستری و جرم‌شناس داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

براساس آمار پلیس اغلب مجرمان بخصوص سارقان از افراد سابقه‌دار بوده‌اند. آیا این موضوع به دلیل این است که این مجرمان در زندان تنبیه نشده‌اند؟

این حرف، حرف کارشناسانه‌ای نیست. نمی‌توانیم بگوییم چرا مجرم در زندان تنبیه نمی‌شود یا چرا زندان‌ها تنبیهی نیستند. بالاخره کسی که مرتکب جرم می‌شود، زمینه یا بستری برای ارتکاب جرم برای او وجود داشته است؛ برای مثال فردی معتاد است و برای تامین هزینه موادمخدر دست به سرقت می‌زند، برای این‌که این فرد سمت جرم نرود باید او را ابتدا از بند اعتیاد رها کرد تا عامل جرم حذف شود. پس قاعدتا مجازات و تنبیه به تنهایی نمی‌تواند تاثیرگذار باشد، در کل باید از فکر تنبیه شدن مجرم با مجازات بیرون آمد. همیشه مجازات اثر مثبت ندارد و خیلی اوقات نتیجه برعکس دارد. بهترین کار از بین بردن بسترهای جرم است.

فردی مرتکب جرم شده و دوره محکومیت خود را گذرانده، حال بعد از آزادی باید چکار کرد تا این فرد دوباره به سمت جرم کشیده نشود؟

ما در زندان‌ها کارگاه‌هایی داریم که در آنجا فنونی را به زندانیان یاد می‌دهند و افراد در پایان دوره آموزش گواهینامه و مدرک هم می‌گیرند و در مدرک پایان دوره هم نوشته نشده که مدرک از زندان گرفته شده است. همه این موارد برای آن است که زندانیان بعد از آزادی بتوانند در جایی مشغول به کار شوند و به جرم دوباره روی نیاورند. حالا این فرد باید از این دوره‌ها بعد از آزادی استفاده کند و زمینه کار وجود داشته باشد.

این مجرمان می‌گویند پس از آزادی بستر کار برایشان فراهم نبوده، پس به نظر می‌رسد آموزش صرف برای جلوگیری از ارتکاب دوباره جرم کافی نیست.

در خیلی از موارد افراد بعد از آزادی به خیریه‌ها معرفی می‌شوند؛ ولی متاسفانه نهاد دیگری وجود ندارد که بتواند بر کار افراد سابقه‌دار نظارت کند. در شرایطی که برای جوانان بدون سابقه شغل پیدا نمی‌شود، پیدا کردن کار برای مجرمان خیلی سخت می‌شود و در این صورت سابقه‌داران به دلیل پذیرفته نشدن در جامعه دوباره به جرم رو می‌آورند؛ البته همان‌طور که گفتم خیلی اوقات بستر انجام جرم در خود فرد وجود دارد و در هر شرایطی، چه خوب و چه بد، دوباره به دزدی یا جرم‌های دیگر می‌پردازند.

قانونگذار برای مجرمانی که در مرخصی از زندان یا پس از آزادی مرتکب جرم می‌شوند، تشدید مجازات در نظر گرفته است؟

مجازات تشدیدی در نظر گرفته می‌شود؛ ولی برای مجرمان فرق چندان زیادی ندارد. آنها در شرایطی هستند که به قول معروف می‌گویند آب که از سر گذشت چه یک وجب، چه چند وجب. به همین دلیل است که می‌گوییم در بیشتر موارد مجازات تشدیدی تاثیر زیادی در تنبیه مجرم ندارد و باید از اقدامات کنترلی دیگر استفاده کرد.

هر سال در تعطیلات نوروز شاهد فعالیت‌های سارقان و مجرمان آزاد شده از زندان هستیم، برای کنترل آنها چه باید کرد؟

متاسفانه این مورد قابل کنترل نیست. در ایران هیچ سیستم کنترل‌کننده‌ای برای زندانیان وجود ندارد، در جا‌های دیگر و در علم کیفرشناسی فرد مجرم در زمان مرخصی از زندان، خودش را به سازمان‌های حفاظتی معرفی می‌کند و فعالیت‌هایش را گزارش می‌دهد و با وجود ابزار پیشرفته، مجرم در طول زمان مرخصی، کنترل می‌شود، ولی در جامعه ما این‌گونه نیست.

برای اعطای مرخصی به زندانیان شرایطی در نظر گرفته می‌شود؟

این موضوع در مرخصی نوروزی لحاظ می‌شود و تنها بخشی از مجرمان خاص از آن استفاده می‌کنند. مجرمان خشن و سارقان سابقه‌دار به مرخصی نمی‌روند.

غزاله مالکی / تپش (ضمیمه چهارشنبه روزنامه جام جم)