روایت «المنار» از علل انصراف واشنگتن در برکناری اسد

«کوفی عنان» فرستاده سازمان ملل به سوریه در اوایل سال 2012 در آستانه اجرای طرح توقف درگیری در سوریه نسبت به دو موضوع هشدار داد: تلاش برخی کشورها برای تغییر نظام سوریه و نتایج فاجعه‌بار نظامی کردن این درگیری‌ها. دو ماه پس از آن ژنرال «رابرت مود» رئیس هیات بازرسان که مسئول پیگیری آتش‌بس در سوریه بود، اعلام کرد اراده‌ای برای حل و فصل مسالمت‌آمیز بحران سوریه وجود ندارد. اوایل سال 2015 نیز «عاموس هرئیل» کارشناس اسرائیلی در روزنامه هاآرتص تأکید کرد: سرنگونی نظام بشار اسد به گذشته پیوسته و امکان‌پذیر نیست و فقط در صورت ترور بشار اسد می‌توان سرنگونی نظام حاکم سوریه را ممکن ساخت. به هر حال در بحبوحه تلاش غرب و برخی کشورهای عربی و اسرائیل برای نظامی کردن بحران سوریه و نیز اعتراف به ناممکن بودن سرنگونی اسد، سوریه چهار سال مقاومت کرد.

آن‌گونه که تسنیم به نقل از این شبکه خبر داده، هرچه به آغاز ناآرامی‌های سوریه در ماه مارس 2011 بازمی‌گردیم، متوجه می‌شویم که در آن زمان امکان حل و فصل سیاسی بحران این کشور کم بوده و به صفر رسید. بشار اسد در ژوئن 2012 رخدادهای جاری کشورش را نه بحران داخلی بلکه جنگ خارجی با ابزارهای داخلی برشمرد. اظهارات اسد در واقع توصیفی از صحنه سیاسی کلی حاکم بر سوریه بود. در آن زمان اتحادیه اروپا صادرات سلاح و مهمات و تجهیزات نظامی به سوریه را ممنوع کرد و مدعی شد هدف از تحریم صادرات سلاح به سوریه «جلوگیری از استفاده از این تسلیحات در سرکوب تظاهر‌کنندگانی است که سرنگونی نظام حاکم را خواستارند». به‌موازات آن «باراک اوباما» رئیس‌جمهور آمریکا نیز در تابستان 2011 برای نخستین بار آشکارا بشار اسد را به کناره‌گیری از قدرت فراخواند و از تحریم علیه دمشق از جمله بلوکه کردن دارایی‌های آن و نیز ممنوعیت سرمایه‌گذاری‌های آمریکایی در این کشور خبر داد. پس از آن شعار «کناره‌گیری» به سرفصل مواضع انگلیس، فرانسه، آلمان و دیگر کشورهای اروپایی در قبال سوریه تبدیل شد. از نظر منطقه‌ای نیز ترکیه متولی شعار آمریکا بوده و مسئولان بلندپایه آن و بیش از همه نخست‌وزیر وقت یعنی رجب طیب اردوغان بر اساس مواضع آمریکا اظهاراتی را به زبان می‌آوردند، از جمله وی در یکی از اظهارات خود اسد را «ترسو» دانست.

علاوه بر این ترکیه از همان روزهای نخست ناآرامی‌ها در سوریه میزبان مخالفان سوری بود و کشورهای عربی منطقه نیز جا پای آن گذاشتند تا جایی که اتحادیه عرب در دوازدهم نوامبر 2011 عضویت سوریه را به تعلیق درآورده و از مخالفان سوری خواست به‌منظور بررسی مرحله انتقالی آینده گرد هم آمده و نشست برگزار کنند و به‌دنبال آن بیشتر کشورهای عربی سفیران خود را از دمشق فراخواندند.

در بحبوحه این تحولات فریاد صدها هزار تظاهر‌کننده سوری در بزرگراه المزه و دیگر مناطق سوریه در اعتراض به دخالت بیگانگان در کشورشان به جایی نرسید. به هر حال نقشه «تغییر نظام در سوریه» چراغ سبز گرفته بود و هیچ گفت‌وگویی با نظامی که به‌دنبال سرنگونی آن بودند، انجام نمی‌شد.

در می‌2012 «ایهود باراک» وزیر جنگ اسرائیل از مقاومت و ایستادگی نظام سوریه ابراز ناامیدی کرد و از ناتو و جامعه جهانی خواست تمام اقدامات ممکن را در این خصوص اتخاذ کنند، زیرا برکناری نظام اسد به‌مثابه ضربه زدن به ایران و حزب‌الله است. در واقع سخنان باراک آشکارا حاکی از این بود که وی طی درگیری جاری در سوریه به‌دنبال هدف دیگری است که همان هدف قرار دادن محور مقاومت بود، از همین رو روسیه و چین با استفاده از حق وتو در شورای امنیت تمام طرح‌های غربی و عربی علیه حاکمیت سوریه را ناکام گذاشتند. ایستادگی سیاسی سوریه با مقاومت میدانی ارتش این کشور در مقابل دشمنان متعدد از جمله افراد مسلح خارجی همراه بود که به سوریه سرازیر شده بودند، افرادی که مسلح کردن آنان بند اصلی نشست‌های عربی موسوم به «دوستان سوریه» بود که به‌پشتوانه حمایت مالی گسترده عربستان و قطر در تونس، مصر، فرانسه و ترکیه برگزار شد.

به‌موازات آن محور غربی ـ عربی تلاش کرد از عوامل متعدد ازجمله تخریب برنامه‌ریزی شده سوریه در جریان درگیری‌های شدید بین ارتش و افراد مسلح استفاده کند و علاوه بر این کوشید با توسل به تروریست‌‌ها نظام سوریه را تحت فشار قرار دهد تا شروط مربوط به حل بحران سوریه تحت عنوان ژنو1 را بپذیرد، حتی در گفت‌وگوهای ژنو2 که در پانزدهم فوریه 2014 با نظارت اخضر‌ ابراهیمی فرستاده ویژه سازمان ملل در سوریه برگزار شد. در این میان ارتش سوریه توانست بخش گسترده‌ای از کشور را که تروریست‌ها به اشغال درآورده بودند، بازپس بگیرد تا جایی که مخالفان سوری دیگر در میدان نبرد ابتکار عمل را از دست دادند و با وجود تلاش‌های فراوان غرب برای تشکیل مجدد مخالفان میانه‌رو و مسلح کردن آنان، گروه‌های تکفیری مانند جبهه النصره و داعش و دیگر گروه‌های مشابه، مخالفان سوریه را کنار زدند و از صحنه بیرون کردند.

در اینجا معادله نیز تغییر کرد، به این ترتیب که خطر تکفیری‌ها موجب شد متحدان سوریه وارد میدان شوند، در نتیجه حزب‌الله ابتکار عمل را در دست گرفت و ارتش سوریه را در میدان نبرد از القصیر تا قلمون و ریف دمشق مورد حمایت قرار داد و سوریه چهار سال مقاومت کرد. در آغاز سال 2015 نیز روزنامه گاردین انگلیس گزارشی را منتشر کرده و در آن یادآور شد آمریکا دیگر به‌دنبال سرنگونی نظام بشار اسد نیست.

بی‌تردید واشنگتن و متحدان غربی و عربی آن بخوبی دریافته‌اند که دیگر طرح درخواست کناره‌گیری اسد از قدرت منطقی نیست، اما هنوز چشم‌پوشی از کمک تسلیحاتی به گروه‌های افراطی و نیز ناکام گذاشتن طرح دی‌میستورا مبنی بر توقف درگیری در حلب ادامه دارد. به هر حال نبرد همچنان در جریان است و ارتش سوریه بیش از پیش پیروز است و جبهه جنوبی بهترین شاهد موفقیت آن است.