این بیماری شیر مادر را می‌خشکاند

غده هیپوفیز در کف جمجمه قرار داشته و چندین هورمون ازجمله هورمون رشد، پرولاکتین و هورمون‌های تنظیم‌کننده ترشح هورمون تیروئید را تولید می‌کند. این هورمون‌ها بسیاری از اعمال متابولیک بدن را کنترل می‌کند.

برای ترشح هورمون شیر در دوران بارداری غده هیپوفیز حجیم و بزرگ می‌شود و از آنجا که خیلی سریع رشد کرده است در صورتی که به هر دلیلی خونرسانی این غده دچار اختلال شود، آمادگی زیادی برای تخریب و متلاشی شدن دارد. مهم‌ترین عاملی که می‌تواند موجب چنین اتفاقی شود، خونریزی‌های شدید حین زایمان است. به اختلال کار هیپوفیز به دلیل خونریزی‌های زایمانی یا دیگر دلایل که در انتهای بارداری رخ دهد، بیماری شیهان گفته می‌شود. وقتی غده هیپوفیز متلاشی می‌شود. ترشح هورمون‌های مختلف آن متوقف می‌شود. این هورمون‌ها تقریبا تمام متابولیسم بدن را تحت کنترل دارد. ترشح هورمون‌های تیروئیدی، هورمون‌های غدد فوق‌کلیه و غدد جنسی همه زیر نظر هیپوفیز است و با این بیماری دچار اختلال می‌شود. مهم‌ترین هورمونی که در این زمان فقدان آن احساس می‌شود هورمون پرولاکتین است. واضح است که در این شرایط تولید شیر متوقف شده و مادر قادر به شیر دهی نیست. در واقع مهم‌ترین علامت بیماری شیهان، نبودن شیر در پستان‌های مادر تازه زایمان کرده است. همین جا نکته مهمی را باید به خاطر سپرد: اصولا در ابتدای تولد، نوزاد قدرت مکیدن چندانی ندارد و مادر نباید در روزهای اول با عجله به فکر تهیه شیر مصنوعی بوده و فکر کند شیر ندارد. با ادامه مکیدن پستان از سوی نوزاد، جریان شیر برقرار می‌شود. بنابر این نباید این موارد را با بیماری شیهان که بکلی موجب خشک شدن پستان می‌شود، اشتباه گرفت.

همان گونه که گفته شد کم‌کاری هیپوفیز دراین بیماری علائم دیگری هم دارد: کاهش هورمون‌های دیگر هیپوفیز موجب ضعف، بی‌حالی، بی‌حوصلگی و اختلال در قوای جنسی می‌شود. میل جنسی کاهش یافته و عضلات به دلیل فقدان هورمون رشد تحلیل می‌روند. عادت ماهانه برقرار نمی‌شود یا با اختلال زیاد همراه است. ریزش مو و احساس سرما هم از علائم دیگر است.

برای درمان ابتدا باید همه هورمون‌ها را اندازه گرفت و سپس مبادرت به جایگزینی آنها کرد. خوشبختانه هورمون‌های جنسی، تیروئیدی، هورمون رشد و فوق‌کلیه جایگزین‌های خوبی دارند، ولی برای هورمون شیر نمی‌توان کاری کرد و شیردهی برقرار نخواهد شد.

دکتر رضا کریمی / فوق تخصص بیماری‌های غدد