ذائقه مخاطب و چهره‌های تاریخی ایرانی

اگر در دهه 60 ابوعلی سینا چهره ماندگار ایرانی در قاب تلویزیون دیده می‌شود و در سال‌های بعد ابوریحان بیرونی و غیاث‌الدین جمشید کاشانی، زکریای رازی و... امکان خودنمایی از این رسانه می‌یابند، همه را باید گام‌های ابتدایی و خیرخواهانه‌ای دید که قرار است گذشته با شکوهمان را به ما یاد‌آوری کند، اما بیشتر این آثار چیزی بیشتر از همان نیت خیرخواهانه نبودند، گرچه جرقه‌هایی دیده می‌شدند که تلاش می‌کردند اثرشان را به چیزی بیشتر از یک اثر تصویری صرف تبدیل کنند، اما به هنگام اجرا به دلایل بسیاری این اتفاق کمتر می‌افتاد. اگرچه باید اعتراف کرد که برخی از همین آثار به هنگام پخش مخاطبان بسیاری جلب می‌کردند. مثلا ابوعلی سینا در زمان پخش با استقبال روبه‌رو شد و توانست نگاه‌ها را متوجه خود کند. این موضوع البته تا اندازه‌ای طبیعی هم به نظر می‌رسد، مخاطب ایرانی به هر حال با شخصیتی ایرانی که سال‌ها در‌باره‌اش تنها شنیده یا خوانده است ارتباط برقرار می‌کند، اما این اتفاق معمولا وقتی می‌افتد که مخاطب امکان مقایسه نداشته باشد. وقتی مخاطب این امکان را یافت، خود به خود این معادله به نحوی چشمگیر تغییر می‌کند. همین سریال ابوعلی سینا زمانی مورد توجه قرار گرفت که ما به لحاظ تعداد شبکه‌ها و نیز تعداد فیلم و سریال آنچنان فربه نبودیم و به همین دلیل ساده هرچه از شبکه‌های آن زمان تلویزیون پخش می‌شد، مخاطب آن را می‌دید و لذت هم می‌برد. اما با پیشرفت تکنولوژی و البته تغییر فضای عمومی جامعه انتخاب ‌ها گسترده‌تر و به همان اندازه متنوع‌تر شد تا آنجا که دیگر هر اثری به صرف این‌که با نیت خیر ساخته شده نمی‌توانست جوابگوی ذائقه در حال تغییر مخاطبان خود باشد و لازم بود که در این زمینه یک بازنگری اساسی صورت گیرد. باید هم اعتراف کرد که این اتفاق هم افتاد و سازندگان این نوع آثار بسیار تلاش کردند حتما علایق و شرایط مخاطب را هنگام نوشتن و اجرای صحنه‌ها مدنظر داشته باشند، اما موضوع این بود مخاطب حالا به سلاحی مجهز شده بود که کم و بیش در اقبال یا شکست یک اثر تاثیر مستقیم داشت و آن، این بود که او حق انتخاب پیدا کرده بود و خیلی راحت یک اثر داخلی را با یک اثر خارجی مقایسه می‌کرد، همین چالش بود که باعث شد سازندگان و مسئولان به این فکر بیفتند تا آثارشان این امکان را بیابد تا با آثار خارجی قیاس شود. این اتفاق خجسته باعث شد که آثار از حالت گلخانه‌ای معمول بیرون آیند و به لحاظ فرم و محتوا سر و شکل مناسب‌تری بگیرند.

سریال جلال‌الدین که با موضوع زندگی یکی از مهم‌ترین شاعران ایرانی تهیه شده از آخرین محصولات تلویزیون در این زمینه است که بتازگی روی آنتن رفته است. کاری که به نظر می‌رسد با توجه به همان ملاحظات و توقعاتی که گفته شد تهیه شده و سازندگان بسیار کوشیده‌اند که اثری در خور این شخصیت تاریخی را جلوی دوربین ببرند و تا جایی که می‌توانند قواعد بازی را رعایت کنند. شاید یکی از این ویژگی‌ها این باشد که تلاش کرده به اندازه آثار دیگری که در این زمینه ساخته می‌شود، این اثر هم آب و رنگ ویژگی‌های مورد پسند مخاطب را داشته باشد. درباره این سریال در آینده بیشتر خواهیم نوشت.

مهدی غلامحیدری / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)