امام صادق‌ (ع) چالش‌ها و راهکارهای عصر

بلکه اهمیت آن در میان انبوه تعالیم اسلام در این است که امام، جانشین پیامبر است، به همین دلیل از اصول اعتقادی پنج‌گانه تشیع به شمار می‌رود.

کتاب امام صادق‌ علیه‌السلام چالش‌ها و راهکارهای عصر از عناوینی همچون «امامت از دیدگاه تشیع، معنای اصطلاحی امام و امامت، ولایت، دلیل عقلی شیعه، امامت از دیدگاه قرآن، نقش امامان در جامعه، امامت از دیدگاه حدیث، اگر در روی زمین جز دو نفر نباشد یکی از آن دو امام است، باب شناخت امام و رجوع به او، باب وجوب اطاعت از امام، باب گواه‌بودن امامان از جانب خدا بر مخلوقات، امامان ولاة امر خدا و خزانه علم او هستند، امامان نور خداوند عزوجل، بابی جامع در فضیلت و صفات امام، علامات امام در قرآن، امامان راسخان در علم و عرضه اعمال بر پیامبر و امامان» تدوین شده است.

این کتاب علاوه بر مباحث یاد شده، فصل‌های «ولادت و دوران زندگانی امام صادق علیه‌السلام، معجزات امام صادق علیه‌السلام، مشکلات دوران امام صادق علیه‌السلام، مناظرات و احتجاجات امام صادق علیه‌‌السلام، مدرسه امام صادق علیه‌السلام و سخنان امام صادق علیه‌السلام» را در خود گنجانده که در هر فصلی مباحث مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است.

مولف در فصل اول در رابطه با «دوران زندگی امام با پدرانش، خلفای اموی و عباسی معاصر با آن حضرت، گفتار علما و دانشمنان درباره امام صادق علیه‌السلام، دوران کودکی رشد و تربیت امام صادق علیه‌السلام، تلاش و کوشش امام صادق علیه‌السلام، شخص بیکار از دیدگاه امام صادق علیه‌السلام، روش امام در کسب و کار‌ و برخورد امام با گران‌فروشی» مطالبی را به نگارش آورده است.

در فصل دوم موضوعاتی همچون «آگاه‌بودن امام از اعمال شیعیان، مطلع‌بودن امام از زمان مرگ ابوحمزه ثمالی، آگاهی امام از میزان سهم امام، برحذر داشتن دوستان از بعضی اعمال، استجابت دعای امام صادق علیه‌السلام، تصرف ولایی و تکوینی، دانستن ناگفته‌ها و در یافتن راه باید کوشا بود» آمده است.

نویسنده در قسمت «برحذر داشتن دوستان از بعضی اعمال» نوشته است: «گاهی امام صادق علیه‌السلام بعضی از اصحاب و دوستان خویش را که به محضر ایشان شرفیاب می‌شدند، از بعضی از اعمالشان آگاه می‌کرد و به آنها می‌فهماند که ما از اعمال شما باخبر هستیم. سماعة بن مهران می‌گوید: به محضر امام صادق علیه‌السلام رسیدم. حضرت در همان لحظه ورود من فرمود: ای سماعه، آن سخنانی که میان تو و ساربانت در بین راه رد و بدل شد، چه بود؟ ای سماعه، زبان خود را از بدگویی و لعن حفظ کن، عرض کردم: همین‌گونه است که شما می‌فرمایید، او به من ظلم کرد. حضرت فرمود: تو نباید پاسخ کار و رفتار زشت او را با بدی و زشتی بدهی، زیرا این کار از ما خاندان به دور است و ما شیعیان خود را به این کار امر نمی‌کنیم. سپس امام فرمود: به سوی پروردگارت استغفار کن و دیگر چنین کاری انجام نده. سماعه می‌گوید: استغفار کردم و دیگر مرتکب نشدم.»

نویسنده در فصل سوم عناوینی مانند «موضع‌گیری امام صادق علیه السلام در برابر امویان، امام صادق علیه السلام و چالش‌های سنگین‌تر بنی عباس، برخورد امام صادق علیه السلام با فرمانداران منصور در مدینه، امام صادق علیه‌السلام و شهدای علویان، تظاهر منصور به عدالت، موضع‌گیری امام صادق علیه‌السلام در مقابل پیشنهاد سران قیام، ثبات علم در سینه امام، تمام کتاب‌های آسمانی نزد امامان است و مواردی از تقیه عملی امامان و پیروان خاص آنها» را مورد کنکاش قرار داده است.

در فصل چهارم این کتاب مطالبی در رابطه با «عجز ابن ابی‌العوجاء از پاسخ‌دادن، تا کی به دور این خانه می‌چرخید، پرسش‌های عمرو بن عبید از امام صادق علیه‌السلام، دیدگاه امام صادق درباره جبر و اختیار، بدیهی و محسوس‌بودن اختیار انسان، پیدایش مذاهب و انحصار آن در چهار مذهب، مهم‌ترین مدارس بغداد، تعصب بین مذاهب چهارگانه، مذهب جعفری، موانع پیشرفت مذهب جعفری در زمان عباسیان و احادیث پیامبر درباره اهل بیت علیهم‌السلام» به نگارش درآمده است.

در باب تعصب بین مذاهب چهارگانه در این کتاب آمده است: «حاکمان وقت، سیاست اختلاف بینداز و حکومت کن را در حد اعلای توجه قرار دادند: اما مصیبت عظمی در این مذاهب، تعصب‌های جاهلی، تفرقه و تشتتی بود که جامعه مسلمین را برای مدتی طولانی گرفتار کرد؛ به گونه‌ای که چهار مذهب در مقابل یکدیگر صف‌آرایی کردند و یکدیگر را به کفر و زندقه متهم می‌کردند و مسأله خروج از دین و ارتداد را مطرح کردند. قاضی دمشق (متوفای سنه 506 هجری) می‌گوید: اگر امر به دست من بود، بر شافعی مذهبان جزیه قرار می‌دادم. و ابو حامد طوسی (متوفای سنه 567 هجری) می‌گوید: اگر قدرت داشتم، بر حنبلی‌ها جزیه وضع می‌کردم.»

موضوعاتی همچون: «ویژگی‌های مدرسه امام صادق علیه‌السلام، مدرسه اهل بیت علیهم‌السلام در اوج کمال، مناظرات و مباحثات مؤمن طاق، دلایل مؤمن طاق بر وجوب متابعت از امام علی علیه‌‌السلام، نخستین دیدار هشام ‌بن حکم با امام صادق علیه‌السلام، عقیده هشام در ولایت و امامت و اعتقاد هشام به عصمت امام» در فصل پنجم آمده است.

در فصل ششم این کتاب نیز به مباحثی مانند «گفتار امام در مجلس اول، تفاوت انسان و حیوان، اعضای مربوط به صدا، آنچه انسان باید بداند و آنچه نباید بداند، آنچه خدا برای آسایش بشر خلق کرده است، راه‌رفتن حیوانات، حیوانات هنگام مرگ جثه خود را پنهان می‌کنند، تأثیرات چهار فصل، فواید سرما و گرما، خلقت برگ درخت و هسته میوه، چرا مردم به گونه‌ای آفریده نشده‌اند که گناه نکنند، وصایای امام صادق علیه‌السلام به اصحاب خود، چه کسی اهل نجات است و مخلوقات مسخر یکدیگرند» پرداخته شده است.