دیار حبیب، بلاد غریب

می‌دانیم تولد حضرت سیدالشهدا و زندگی ایشان تا سی سالگی و پس از آن از حدود چهل تا پنجاه و شش سالگی در شهر مدینه بوده است. حرکت کاروان امام حسین(ع) نیز از این شهر آغاز شد و البته اصل قیام از شهر مکه آغاز شده است. بخشی از حرکت کاروان امام حسین(ع) هم از منزل تنعیم تا حدود منزل زباله، در عربستان کنونی است اما به غیر از دو شهر مکه و مدینه جای دیگری قابل مشاهده برای شیعیان حضرت نیست و تازه در این دو شهر نیز مکانی منسوب به این امام همام باقی نمانده است. اصلی‌ترین مکان یعنی منزل حضرت علی(ع) و زهرا(س) به بهانه طرح توسعه حرم نبوی تخریب شد. با این حال نام و رسم امام حسین(ع) از این دو شهر پاک شدنی نیست. نشانه آن هم در یکی از اماکن مسجدالنبی(ص) روشن است؛ وقتی به دست یک معمار عثمانی و سنی مذهب اما دوستدار اهل بیت، نام تمام اهل بیت پیامبر(ص) از جمله امام حسین روی دیوار نقش بسته است. شاید لازم به ذکر نباشد که سفر به مکه و مدینه صرفا در قالب کاروان‌های زیارتی سازمان حج و زیارت ممکن است.

در عین‌حال می‌دانیم که امام حسین(ع) در بخشی از زندگی که دوران حکومت پدر بزرگوارشان، علی(ع) بود در شهر کوفه حضور داشتند و اکنون نیز در کربلا دفن شده‌اند. بخشی از حرکت کاروان یاران و همچنین کاروان اسرای اهل بیت نیز در این کشور بود اما به‌دلیل شرایط بد امنیتی این کشور، فعلا سفر صرفا به کوفه و کربلا ممکن است. هر چند سفر زمینی هم در قالب کاروان‌های حج و زیارت ادامه دارد اما توصیه می‌کنیم اگر می‌خواهید به عتبات بروید ترجیحا راه هوایی را انتخاب کنید.

اما چهار کشور دیگر هم بوی حسینی دارند. کاروان اسیران امام حسین(ع) در مسیر خود به سمت شام، کمی وارد مرزهای ترکیه امروزی شدند و آن‌گاه از شمال سوریه کنونی به سمت دمشق رفتند. متاسفانه تمام این مسیر و حتی بخشی از شهرهایی که در عراق قرار دارد، این روزها درگیر پدیده شوم تروریسم داعش است. بخشی دیگر از مناطق نیز جزو مراکز درگیری مخالفان دولت سوریه و دولت بشار اسد است. مثل شهر حمص و حلب. شهر دمشق هم گرچه در دست دولت است اما شرایط امنیتی آن مساعد سفر نیست و از این رو سفرهای زیارتی به کشور سوریه و شهر دمشق، از مدتی پیش لغو شده است و امکان سفر ایرانیان برای مشاهده این شهر و زیارت مرقد منسوب به حضرت زینب(س) و حضرت رقیه(س) نیست.

لبنان کشور دیگری است که به عنوان یک پایگاه حسینی شناخته می‌شود. در شهر بعبلک در شرق لبنان، کاروان حضرت امام حسین(ع) توقفی داشته و در همین مکان، اکنون مسجدی به نام رأس‌الحسین، زیارتگاه شیعیان است. پیش از این درباره سفر به لبنان در همین صفحه توضیحاتی داده‌ایم.

کشور مصر کشور دیگری است که بوی حسینی دارد و کمتر به آن توجه شده است. طبق یک روایت، کاروان سرهای کشته‌شدگان پس از شام به سمت مصر آورده شد و از این‌رو بود که در زمان خلافت فاطمیان، در محلی که به‌عنوان رأس‌الحسین شناخته شده است؛ مسجدی ساخته شد که اکنون مورد توجه مردم مصر است. همچنین در این کشور مقامی به عنوان سیده زینب وجود دارد که یکی از اماکن احتمالی دفن شدن حضرت زینب(س) است. البته برخی دیگر معتقدند روایات مربوط به دفن حضرت زینب(س)، از نظر سند ضعیف است و زینبی که در این مکان دفن شده، نه دخت حضرت علی(ع) که یکی از نوادگان حضرت امیرالمومنین است. سفر به مصر برای ایرانیان، گرچه در دوره‌ای مجاز شد اما با فشارهای سیاسی و مذهبی باز هم ممنوع شد و این روزها سفر به این کشور با اخذ روادید از سفارتش در کشور امارات ممکن است.

یکی از القاب امام حسین(ع)، «غریب» است. شاید نگاهی به اماکن حسینی(ع) که در جهان قرار گرفته نشان بدهد که با وجود عشاق بسیار سیدالشهدا(ع)، چنین صفتی بیراه هم نیست. شش کشور در جهان محل قدم گذاشتن امام حسین(ع) و یارانشان بود، اما سفر به دو کشور یعنی عربستان و مصر با محدودیت روبه‌روست و سفر به سوریه هم اساسا ممکن نیست. این هم نوعی از غربت است، نیست؟

مصطفی مسجدی‌آرانی / چمدان (ضمیمه آخر هفته روزنامه جام جم)