همراه با غول‌های اتوبوس‌سازی جهان

حتی عقیده بر این است که آنها را می‌توان تکمیل‌‌کننده و یکی از اهرم‌های اصلی جابه‌جایی میلیون‌ها مسافر در سراسر جهان دانست. اتوبوس از آنچنان اهمیت و جایگاهی در سامانه‌های حمل و نقل و جابه‌جایی مسافر در جهان برخوردار است که گفته می‌شود بدون آنها صنعت پررونقی همچون گردشگری عملا از کار خواهد افتاد. جالب این که صنعت طراحی و ساخت اتوبوس قدمتی فراتر از خودرو دارد و گرچه برخی صاحبنظران معتقدند در هزاره سوم شکل و ظاهر این سیستم‌های حرکتی تقریبا به اوج شکوفایی خود رسیده، اما وقتی صحبت از فضای داخلی آنها و مقوله آسایش و امنیت مسافران به میان می‌آید موضوع آنچنان هیجان‌انگیز می‌شود که گویی پایانی بر فناوری طراحی و ساخت اتوبوس‌ها نمی‌توان متصور شد. همزمان با توسعه دانش بشر در زمینه ساخت اتوبوس‌های ایمن و مدرن و همچنین نیاز بازار بویژه بخش گردشگری به این سیستم‌های حرکتی شمار قابل توجهی از شرکت‌های متخصص در این زمینه تنها در نیم قرن گذشته پا به این عرصه گذاشته‌اند و حتی برخی از گروه‌های خودروساز با تغییر استراتژی کاری خود ـ بویژه سوئدی‌ها ـ صرفا به ساخت اتوبوس روی آورده‌اند. نزدیک به دو قرن از ساخت اولین اتوبوس‌ها می‌گذرد، وسایلی که با اسب کشیده می‌شدند و حالا در عصری قرار داریم که توسعه دانش بشر در این زمینه به عنوان یکی از معیارهای پیشرفت مهندسی نوین به شمار می‌آید.

مرسدس بنز، تلاش برای خلق حمل و نقل آینده

شرکت دایملر آلمان با ​ برند «مرسدس بنز» به عنوان پیشگام طراحی و تولید نسل جدید اتوبوس‌های درون شهری و مسافرتی در دنیا شناخته می‌شود. این شرکت از سال 1895 و همزمان با ساخت نخستین سری اتوبوس‌های خود در مانهایم آلمان وارد این صنعت شد، اما از سال 1995 یعنی دقیقا یک قرن بعد از ساخت نخستین اتوبوس‌ها، فعالیت مرسدس بنز در این عرصه زیر چتر گروه EvoBus که متعلق به همین شرکت است قرار گرفت و این زمانی بود که غول اتاق‌سازی آلمان یعنی شرکت «سترا» به دلیل مشکلات مالی به دایملر فروخته شد تا این غول آلمانی ضمن تمرکز کافی و با به کارگیری به روزترین فناوری‌های جهان، نسل مدرنی از انواع اتوبوس‌ها را تولید کند. سترا سال 1951 نخستین اتاق ویژه اتوبوس را ارائه کرد که به دلیل یک ویژگی بارز مورد توجه اتوبوس‌ساز‌های سراسر جهان قرار گرفت: جدایی‌ناپذیری از شاسی و اکنون شاهد تولید اتوبوس‌های مدرنی در دایملر هستیم که یکی از مهم‌ترین مشخصه آنها برخورداری از استاندارد یورو4 است، معیاری که برای اتوبوس‌ها در اروپا یک اجبار است.

فلسفه حاکم بر خط طراحی و تولید نسل جدید اتوبوس‌های این شرکت مبتنی بر دو اصل کلی است؛ ایمنی بالا و آلایندگی ناچیز. این دو اصل کلی در جدیدترین نسل اتوبوس‌های مرسدس بوضوح دیده می‌شود یعنی سری«Setra Top Class». درحقیقت با ورود این دسته از اتوبوس‌ها به دنیای خودروسازی شاهد تحول بی‌سابقه‌ای در صنعت ساخت اتوبوس بوده‌ایم. در کنار دو اصل یاد شده توجه به راحتی و آسایش راننده و مسافران بیش از هر چیز دیگری به چشم می‌آید. سقف شیشه‌ای را می‌توان اوج خلاقیت به کار گرفته شده در این نوع از اتوبوس‌ها دانست. به این ترتیب مسافران و گردشگران اشراف کاملی به محیط اطراف دارند. مسافران روی صندلی‌هایی می‌نشینند که به بالشتک‌های تعلیقی مجهز است و با برخورداری از قابلیت تنظیم دقیق بخوبی با میل آنها همخوان می‌شوند. در این نوع اتوبوس‌ها که در شش کلاس مختلف و با اندازه و امکانات نسبتا متفاوت ساخته می‌شوند به‌راحتی راننده و حفظ تمرکز وی در حین رانندگی توجه خاصی شده است. صندلی مجهز به مفاصل متعدد قابل تنظیم، نشانگرهای سه‌بعدی، دکمه‌های مخصوص جمع و باز شدن آینه‌ها (که این مورد خاص در مواقع عبور اتوبوس از نواحی تنگ و باریک ارزش خود را بخوبی نشان می‌دهد) و سیستم‌های هشداردهنده رایانه‌ای که اطلاعات کامل و لحظه‌ای درباره وضع موتور، میزان سوخت و اوضاع جوی محیط اطراف را منتشر می‌کند از جمله امکاناتی است که راننده با بهره‌گیری از آنها بیشترین تمرکز لازم را بر مسیر پیش روی دارد. در این سری اتوبوس‌ها از پیشرانه ویژه بنز موسوم به «فناوری آبی» استفاده شده که در کنار توجه به استاندارد آلایندگی EEV این محصول به سیستم حرکتی مطمئن و دوستدار محیط زیست تبدیل شده است.

ولوو،بزرگترین سازنده اتوبوس در جهان

تولید اتوبوس در شرکت «ولوو» سابقه طولانی دارد، اما بخش طراحی و ساخت اتوبوس این شرکت خودروساز سال 1968 به طور مستقل کار خود را با ساخت طیف گسترده‌ای از اتوبوس‌های درون شهری و برون شهری آغاز کرد و اکنون در مرحله‌ای قرار دارد که تقریبا به عنوان بزرگ‌ترین شرکت سازنده اتوبوس در سراسر جهان شناخته می‌شود. یکی از ویژگی‌های مهم این برند اتوبوس‌ساز سوئدی، حرکت پیوسته و کم نوسان آن در دهه‌های گذشته، بویژه در دوران بحران اقتصادی است. شرکت اتوبوس‌سازی ولوو از معدود برندهایی است که در بسیاری از نقاط جهان کارخانجات فعال دارد؛ آمریکای شمالی و جنوبی، اروپا، آسیا و حتی استرالیا. ولوو در آغاز شاخه‌ای از شرکت بلبرینگ‌سازی SKF بود، اما بعدها به طور مستقل به تولید انواع خودروهای سبک و سنگین پرداخت. با این حال خط تولید اتوبوس این شرکت به عنوان شاخص اصلی آن محسوب می‌شود. عنوان ولوو به معنی «می‌غلتم» همواره تداعی‌کننده شتاب و پویایی این شرکت به شمار آمده است. سال 1999 یکی از دوره‌های عطف این شرکت به شمار می‌آمد. در آن سال گروه ولوو به فروش بخش خودروهای سبک خود به فورد آن هم به ارزش 6.45 میلیارد دلار اقدام کرد و اکنون این شرکت سوئدی فقط در عرصه خودروهای سنگین نظیر کامیون و اتوبوس فعالیت دارد و بخش خودروسازی آن توسط شرکت چینی «جیلی» اداره می‌شود. درحقیقت این اتفاق تاریخی موجب شد ولوو با تمرکز بیشتری بر طراحی نسل متفاوتی از اتوبوس‌ها کار کند. پروژه «اتوبوس برقی» ولوو از نتایج مهم این تغییر نگرش است. این اتوبوس جدید که مراحل نهایی آزمایشی خود را پشت سر می‌گذارد گرچه فعلا برای حمل و نقل عمومی درون شهری در نظر گرفته شده، اما پیش‌بینی می‌شود بزودی نسخه بین شهری آن نیز آماده به کار شود. مهندسان ولوو این اتوبوس برقی را که با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت می‌کند برای تحقق ایده جالب توجه «گوتنبرگ، شهر پاک» طراحی کرده‌اند. قرار است این اتوبوس از سال 2015 وارد سیستم حمل و نقل سوئد شود.

اسکانیا، بزرگ ترین ارائه دهنده خدمات اتوبوس در جهان

«ما مردم را جابه‌جا می‌کنیم و تفکر آنها را تغییر می‌دهیم.» این شعاری است که شرکت «اسکانیا» به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین برندها در عرصه طراحی و ساخت اتوبوس و کشنده در وب سایت خود قرار داده است. در حقیقت می‌توان به جرأت گفت محصولات این شرکت سوئدی به دلیل آن که صرفا روی طراحی و تولید خودروهای سنگین یعنی کامیون و اتوبوس متمرکز شده است، همواره به عنوان شاخصی قابل اطمینان در بازارهای جهانی مطرح بوده‌اند. شرکت اسکانیا که انواع موتورهای دیزل را نیز تولید می‌کند در شهر کوچک «سودرتلیا» در 30 کیلومتری جنوب استکهلم واقع شده و تقریبا از سال 1900 مشغول ساخت انواع اتوبوس و موتورهای غول‌پیکر آن بوده است. البته امروزه اسکانیا به عنوان یکی از شرکت‌های تابعه خودروسازی فولکس واگن و صد البته یکی از اصلی‌ترین سهامداران آن به شمار می‌آید. این شرکت تقریبا به عنوان بین‌المللی‌ترین ارائه‌دهنده خدمات اتوبوسی در جهان به شمار می‌آید، به طوری که آمارها نشان می‌دهد در بیش از صد کشور جهان دفاتر خاص خود را دارد. طی سه دهه گذشته محصولات خاص و با کیفیت این شرکت آنچنان مورد استقبال مردم در سراسر جهان قرار گرفت که مدیران ارشد آن تصمیم گرفتند برای حفظ هر چه بهتر جایگاه خود در سطح بین‌الملل نسل جدیدی از اتوبوس‌ها را ارائه کنند یعنی اتوبوس‌هایی مبتنی بر سوخت اتانول که کاهش آلایندگی دی‌اکسیدکربن آن تا 90 درصد است. نکته جالب توجه درخصوص این شرکت، ورشکستگی‌های متعدد آن است با این حال هر بار مدیران وقت آن بر مشکلات غلبه کرده‌اند و اکنون بیش از 60 سال از آخرین ورشکستگی آن می‌گذرد. نماد معروف این شرکت پرنده افسانه‌ای گریفین است که باوجود تمام تغییر و تحولات همچنان ثابت باقی مانده است.

اژدهای طلایی چین،بزرگترین اتوبوس ساز چینی

نمی‌توان تصور کرد وقتی صحبت از صنایع برتر جهان به میان آید، صحبتی از چین نشود. چین نزدیک به نیم قرن است در صنعت پررونق اتوبوس‌سازی نیز حرف‌های زیادی برای گفتن داشته است. گروه خودروسازی «اژدهای طلایی» (Golden Dragon) هم اکنون به عنوان شناخته‌شده‌ترین شرکت اتوبوس‌سازی در پرجمعیت‌ترین کشور جهان به شمار می‌آید. این شرکت نوپا سال 1992 در دو استان چین، کار خود را آغاز کرد و از همان ابتدا تا به امروز نیز در عرصه طراحی و ساخت ون و اتوبوس‌های درون‌شهری و لوکس برون‌شهری فعال بوده است. در حال حاضر حدود 14 مدل اتوبوس بین‌شهری در این شرکت تولید می‌شود که جدای از ظاهر و رنگ‌آمیزی نسبتا متفاوت نمی‌توان وجوه متمایزکننده خاصی میان آنها پیدا کرد. این اتوبوس‌ها معمولا بین 24 تا 57 نفر ظرفیت دارند با این حال در برخی مدل‌ها تا 67 صندلی نیز در آنها دیده می‌شود. در بیشتر این اتوبوس‌ها استفاده از ورقه‌های فولاد ضد زنگ برای طراحی دکور زیباتر فضای داخلی، بیش از هر نکته دیگری به چشم می‌آید. از آنجا که چین یکی از کشورهای مهم گردشگرپذیر در دنیا به شمار می‌آید استفاده از امکانات لوکس در اتوبوس‌های ساخت شرکت اژدهای طلایی و سایر شرکت‌های همطراز آن چندان جای تعجب ندارد. در اکثر این اتوبوس‌ها از پیشرفته‌ترین سیستم‌های سرمایش و گرمایش، پوشش‌های لوکس و نسبتا گرانقیمت برای کف و سیستم‌های متنوع صوتی و تصویری استفاده می‌شود. آسیا، آفریقا و بخش‌هایی از اروپا از جمله بازارهای این دسته از اتوبوس‌های کشور اژدها به شمار می‌آیند.

مهدی پیرگزی / جام‌جم