سندرم تعویق

احتمالا هم‌اکنون که در حال خواندن این نوشته هستید، قرار بوده کار دیگری انجام دهید اما خواندن این نوشته را بهانه کرده‌اید تا از انجام وظیفه‌ای دیگر فرار کنید!

این روزها، بحث در مورد برنامه‌ریزی و هدفگذاری، به یکی از بحث‌های متداول تبدیل شده است. کمتر کسی را می‌توان یافت که اهمیت برنامه‌ریزی را انکار کند. در عین حال کمتر کسی را می‌توان یافت که برای زندگی شخصی یا شغلی‌اش برنامه‌ریزی کرده و به آن عمل کند. سوال اساسی این است که چرا ما در یک حوزه خاص، هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی می‌کنیم و حتی تصمیم‌های قطعی می‌گیریم، اما به دلایل نامشخص دست به عمل نمی‌زنیم! من اسم این کار را به تعویق انداختن گذاشته‌ام.

طبق تحقیقات حدود 20 درصد انسان‌ها را می‌توان دچار بیماری «تعویق» به صورت «مزمن» دانست. به شکلی که این نوع رفتار در تمام دوره‌های سنی و بخش‌های مختلف زندگی آنها مشاهده می‌شود. نکته دیگر این که به تعویق انداختن، هیچ ارتباطی با مهارت مدیریت زمان یا برنامه‌ریزی ندارد. یعنی افراد مبتلا به این مشکل از لحاظ توانایی تخمین زمانی و نیز برنامه‌ریزی، تفاوتی با دیگر انسان‌ها ندارند. علاوه بر این، این الگوی رفتاری نادرست موروثی نیست و با ما به دنیا نمی‌آید. بلکه به تدریج در ما شکل می‌گیرد. معمولا «تعویقی‌ها»، از مکانیسم‌های «خودفریبی» قدرتمندی نیز برخوردارند. آنها می‌توانند به سادگی تغییر اولویت‌ها را توجیه کنند و ده‌ها دلیل برای خود و دیگران بیاورند. آنها همچنین همواره به دنبال عوامل بیرونی می‌گردند که تمرکز آن را به هم بزند و بهانه‌ای برای انجام کارهای دیگر باشد. به نظر می‌رسد ساده‌ترین و دقیق‌ترین تعریف برای این بیماری، «فاصله زمانی طولانی بین اقدام و عمل» باشد. این فاصله گاه به حدی زیاد می‌شود که هرگز دست به عمل نمی‌زنیم. فهرست کتاب‌هایی که قرار است روزی بخوانیم و فیلم‌هایی که باید روزی ببینیم تنها نمونه‌هایی از این فاصله اقدام تا عمل هستند. شاید تغییر دادن عادت «تعویق»، در کوتاه‌مدت کار ساده‌ای نباشد. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنم فعلا به جمله‌ای که در ابتدای متن از قول روبرت بنچلی آمده است، بیشتر فکر کنید. دلیل ندارد برای «فرار از عمل» «متوقف شویم» و هیچ کاری نکنیم. ما عموما برای انجام ندادن یک کار خاص، فهرستی از کارهای دیگر را به ذهن می‌آوریم و آنها را بهانه می‌کنیم. حالا یک پیشنهاد برای بیماری تعویق؛ برخلاف توصیه عمومی که می‌گویند کارها را به ترتیب اهمیت انجام دهید، همیشه فهرستی از کارهای خود را در ذهن‌تان مرتب کنید و به محض این که احساس کردید می‌خواهید از وظیفه «الف» فرار کنید، سعی کنید وظیفه «ب» یا «ج» یا «د» را انجام دهید. شاید تقدم و تأخر کارها به هم بریزد و برخی از کارها با تأخیر انجام شوند، اما حداقل این کار بیشتر نوعی «فرار رو به جلو» است تا «بازگشت رو به عقب.»

محمدرضا شعبانعلی