کرسی ایران در سازمان ملل همچنان خالی است

به گزارش جام‌جم، سفیر ایران در سازمان ملل به دلیل مخالفت واشنگتن نتوانست کار خود را در نیویورک آغاز کند و همین امر در آستانه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل تا دو هفته دیگر، بار دیگر نگاه‌ها را معطوف به کرسی خالی نمایندگی ایران در این سازمان کرده و سکوت دولتمردان در این خصوص، به منزله ادامه حرف و حدیث‌ها درباره تعیین تکلیف فعالیت سفیر ایران در سازمان ملل است.

وقتی تندروهای آمریکایی بازی را برهم می‌زنند

اولین بار در بیست و هشتم اسفند 1392 بود که موضوع معرفی حمید ابوطالبی به عنوان سفیر جدید ایران در سازمان ملل و مانع‌تراشی‌های واشنگتن رسانه‌ای شد و یکی از روزنامه‌های داخلی خبر داد که محمد خزاعی از همکاران خود در نیویورک خداحافظی کرده و بزودی جای خود را به معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور خواهد داد.

این خبر در حالی منتشر شد که کمی بعد بعضی از منابع خبری اعلام کردند حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران، حمید ابوطالبی را چندماه پیش از رسانه‌ای شدن این انتصاب و در پی دستیابی به توافق هسته‌ای ژنو، برای نمایندگی سازمان ملل متحد در نیویورک در نظر گرفته بوده است.

بسیاری از تحلیلگران، معرفی ابوطالبی، سفیر پیشین ایران در ایتالیا، استرالیا و اتحادیه اروپا را یکی از حلقه‌های زنجیر بهبود روابط تهران و واشنگتن می‌دانستند، اما تحولات بعدی نشان داد که افراطیون در واشنگتن، پیام این انتصاب را آن گونه که باید، درنیافته‌اند.

تندروهای آمریکایی درست در شرایطی که فضای بین‌المللی پس از توافق هسته‌ای ژنو منتظر تحولی دیگر در مناسبات ایران و آمریکا بود، با بهانه کردن حضور ابوطالبی در جمع دانشجویان پیرو خط امام در ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در تهران در سال 58، تلاش کردند برخلاف تصریح قوانین بین‌المللی، مانع ورود سفیر ایران به خاک ایالات متحده به‌عنوان میزبان سازمان ملل شوند و این سنگ‌اندازی، آغازی بود بر خالی ماندن کرسی ایران در این سازمان.

به‌دنبال هجمه اولیه تندروهای آمریکایی به سوابق سفیر ایران، مقامات کشورمان بر موضع خود پافشاری کردند.

دولتمردان آمریکایی امیدوار بودند تهران با عقب‌نشینی از گزینه پیشنهادی خود، باعث نشود واشنگتن موضعی اتخاذ کند که هزینه‌های سیاسی و حقوقی به‌دنبال داشته باشد.

در همین حال بی‌بی‌سی در فروردین‌ماه امسال خبر داد که «مقامات کاخ سفید مدعی هستند ابوطالبی گزینه «قابل اعتمادی» نیست و واشنگتن مواضع خود را در این زمینه از طریق برخی مجاری به اطلاع مقامات تهران رسانده است».

با وجود این ایران تاکید کرد ابوطالبی «بهترین» و «تنها» گزینه برای نشستن بر کرسی نمایندگی کشورمان در سازمان ملل است.

همان زمان توماس پیکرینگ، نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل متحد به بی‌بی‌سی گفت که «واشنگتن از این قدرت برخوردار است که از صدور روادید احتمالی برای فرستاده احتمالی ایران خودداری کند، هر چند در شرایط فعلی این کار می‌تواند برای دولت باراک اوباما هزینه داشته باشد».

او این را هم اضافه کرد که «ما در تلاش هستیم با پرزیدنت روحانی همکاری کنیم، اگر این فرد به او نزدیک باشد، رد درخواست روادید او می‌تواند برای ما هزینه داشته باشد. همین طور اگر روادید شخصی که می‌خواهد به عنوان نماینده سازمان ملل به آمریکا سفر کند صادر نشود موضوع تعهدات ما به سازمان ملل متحد مطرح خواهد شد.»

با این همه، تندروهای آمریکایی هزینه پیش‌بینی شده از سوی توماس پیکرینگ را به دولت اوباما تحمیل کرده و اصرارهای تهران باعث نشد تا کنگره و سنای آمریکا طرحی را که به‌موجب آن از ورود ابوطالبی به خاک این کشور جلوگیری می‌شد، از دستور کار خارج کنند.

به این ترتیب مجالس دوگانه آمریکا قانونی را از تصویب گذراندند که آشکارا مخالف «قرارداد مقر» به‌شمار می‌آمد.

همان قرارداد شصت و هفت ساله‌ای که در فصل یازدهم خود تصریح می‌کند: «مقامات فدرال، ایالتی یا محلی آمریکا نباید هیچ‏گونه موانعی برای‏ رفت‏وآمد نمایندگان اعضا به مقر سازمان ایجاد کنند.»

با این حال نه فقط کنگره و سنا که حتی باراک اوباما هم چشمان خود را بر این تعهدات بین‌المللی بست و با امضای قانون مصوب سناتورها، عملا مانع از صدور روادید برای گزینه پیشنهادی دولت حسن روحانی به‌منظور فعالیت به‌عنوان سفیر ایران در سازمان ملل شد.

چنین بود که در بیست و دوم فروردین امسال جی کارنی، سخنگوی کاخ سفید گفت که برای حمید ابوطالبی به عنوان سفیر ایران در سازمان ملل، روادید ورود به خاک آمریکا صادر نخواهد شد و این موضوع به سازمان ملل و ایران اعلام شده است.

واکنش‌ها به ممنوعیت ورود ابوطالبی به خاک آمریکا

این موضع رسمی واشنگتن در داخل و خارج مرزهای ایران بازتاب گسترده‌ای داشت. همزمان با این تصمیم، نمایندگی ایران در سازمان ملل طی یادداشتی تصریح کرد: «این تصمیم نابخردانه، نقض آشکار حقوق بین‌الملل و در تعارض با تعهدات کشور میزبان سازمان ملل متحد است».

ابوطالبی هم در صفحه توییترش نوشت: «آمریکا از نظر حقوقی رویه جدید و مسیر نوینی را ایجاد کرد، این‌که با مصوبات پارلمان‌های ملی می‌توان تعهدات بین المللی کشور را زیر پا نهاد.»

عباس عراقچی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه کشورمان هم که مدتی در گمانه‌زنی‌ها از او به عنوان گزینه جایگزین ابوطالبی یاد می‌شد گفت که تهران گزینه جایگزینی برای حمید ابوطالبی در سازمان ملل متحد نداشته و در حال پیگیری حقوقی این موضوع است.

دو روز بعد در بیست‌وپنجم فروردین‌ماه، مرضیه افخم، سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد که ایران نسبت به ممانعت از صادر کردن روادید برای حمید ابوطالبی، توسط نمایندگی خود در نیویورک از دولت آمریکا در سازمان ملل شکایت می‌کند.

سه روز پس از این اظهارنظر حتی وزارت خارجه روسیه هم از آمریکا به دلیل خودداری از صدور روادید برای حمید ابوطالبی انتقاد کرد و آن را نقض تعهدات آمریکا به عنوان کشور میزبان مقر سازمان ملل دانست.

سوم اردیبهشت‌ماه بود که بالاخره سازمان ملل هم نسبت به این اقدام واشنگتن واکنش نشان داد و امتناع آمریکا از صدور روادید برای نماینده ایران در این سازمان را یک «مورد منحصر به فرد» توصیف کرد.

استفان دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل هم گفت که اعضای سازمان ملل برای معرفی نماینده خود آزاد هستند و می‌توانند هر فردی را به عنوان نماینده دائم خود معرفی کنند.

پس از پیگیری‌های حقوقی و دیپلماتیک ایران، کمیته ۱۹ نفره روابط با کشور میزبان سازمان ملل، بررسی موضوع ممانعت از سفر ابوطالبی به نیویورک را بررسی کرد و گفته شد که در این کمیته، کشورهای روسیه، چین، اکوادور، روسیه سفید، کوبا و سوریه از ایران حمایت کرده‌اند.

با این حال سازمان ملل واکنشی منفعلانه در این خصوص از خود نشان داد و سخنگوی بان‌کی‌مون ابراز امیدواری کرد این موضوع «از طریق تعامل دو جانبه ایران و آمریکا» حل و فصل شود!

رئیس کمیته میزبان هم اعلام کرد که کمیته، نظرات طرفین را استماع کرد و موضوع را در دستورکار خود نگاه می‌دارد و در صورت ضرورت جلسه دیگری تشکیل خواهد داد.

چنین بود که آسوشیتدپرس در گزارشی درباره فرجام بررسی نهاد تخصصی سازمان ملل نوشت: «کمیته، تصمیمی در این باره نگرفت.»

بازار داغ معرفی جایگزین برای ابوطالبی

به دنبال بی‌نتیجه ماندن پیگیری‌ها درباره رفع بلاتکلیفی وضع کرسی نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد، بسیاری از رسانه‌ها اقدام به طرح گمانه‌زنی‌هایی درباره جایگزین ابوطالبی کردند.

عراقچی، نهاوندیان، واعظی و... نام‌هایی بودند که به نقل از «منابع آگاه» به‌عنوان جایگزین ابوطالبی مطرح شد، اما مقامات مسئول بلافاصله این خبرها را تکذیب و تاکید می‌کردند که «ابوطالبی جایگزینی ندارد.»

حسن قشقاوی، معاون کنسولی، امور مجلس و ایرانیان وزارت امور خارجه ایران هم با انتقاد از ایالات متحده به دلیل رقم زدن چنین وضعی، آب پاکی را روی دست خبرسازان ریخت و گفت که حمید ابوطالبی اکنون «نماینده قطعی» جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد است و تهران گزینه دیگری برای این مقام ندارد.

با وجود این اکنون با گذشت قریب شش ماه از رسانه‌ای شدن اختلاف تهران و واشنگتن بر سر معرفی سفیر در سازمان ملل متحد، روشن نیست آیا رایزنی‌های پشت‌پرده‌ای برای رفع مشکل حضور ابوطالبی، دیپلمات پنجاه‌وهفت ساله کشورمان برای حضور در نیویورک در جریان است یا این‌که دولت با وجود تکذیب معرفی جایگزین، به‌دنبال جانشینی دیگر برای ابوطالبی می‌گردد.

در آستانه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد و درحالی‌که احتمال سفر حسن روحانی به نیویورک و برگزاری نشستی میان وزرای خارجه 1+5 و محمدجواد ظریف در حاشیه شصت و نهمین مجمع عمومی سازمان ملل جدی شده، بار دیگر نگاه‌ها به این مهم معطوف شده است که فرجام اختلافات ایران و آمریکا بر سر ابوطالبی چه خواهد شد.

در تازه‌ترین واکنش‌ها به این مساله سخنگوی دولت دیروز در پاسخ به پرسش جام‌جم در این خصوص گفت که «همچنان بر حقوق خود پافشاری می‌کنیم».

محمدباقر نوبخت با این حال به‌منظور رفع مشکل خالی بودن کرسی ایران در سازمان ملل، این احتمال را رد نکرد که «هر وقت ضرورت دیده شود، تصمیم مقتضی با توجه به منافع ملی‌مان اتخاذ خواهد شد». هرچند او توضیح بیشتری نداد که این تصمیم چه خواهد بود.

دردسرهای کرسی خالی ایران در سازمان ملل

با وجود این اظهارنظر سخنگوی دولت، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ضرورت تعیین سرنوشت کرسی نمایندگی ایران در سازمان ملل در آستانه برگزاری مجمع عمومی این سازمان بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.

دکتر صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با جام‌جم در این باره تصریح می‌کند: «برای کشوری مانند ایران که در سازمان ملل پرونده داشته و شورای امنیت علیه کشورمان قطعنامه صادر کرده است، ضروری است که در سازمان ملل نماینده داشته باشد.»

او با اشاره به تلاش‌های دولت برای بهبود مناسبات بین‌المللی تهران، می‌گوید: «هر چند در کوتاه مدت، خالی ماندن کرسی نمایندگی ایران در سازمان ملل ممکن است به جایی برنخورد، اما در بلندمدت، آغاز به کار سفیر کشورمان در سازمان ملل حائز اهمیت است.»

او از روحانی می‌خواهد که بی‌توجه به برخی مخالفت‌ها، برای حل این مشکل متناسب با مصالح ملی تصمیم‌گیری کند.

این همه درحالی است که خالی ماندن کرسی ایران دستمایه جنگ سرد میان تهران و واشنگتن شده و به‌نظر می‌رسد طولانی شدن روند استقرار سفیر کشورمان در سازمان ملل، می‌تواند تهران را از بهره‌بردن از فرصت‌های این موقعیت دیپلماتیک محروم کند. هرچند شتاب در رفع این چالش سیاسی و حقوقی پسندیده نیست، اما به‌نظر نمی‌رسد که به بایگانی سپرده شدن اقدام واشنگتن در منع ورود سفیر ایران در سازمان ملل به خاک این کشور، بتواند گرهی از مشکلات دیپلماتیک موجود باز کند.

مصطفی انتظاری هروی ‌- گروه سیاسی