قربانی‌شناسی؛ راهکاری برای کاهش جرایم

ریشه‌یابی جرایم و یافتن راهکارهایی برای کاهش آمار آن، از جمله دغدغه‌هایی است که در تمام کشورهای جهان وجود دارد و تاکنون تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه صورت گرفته است.

کد خبر: ۷۰۵۴۴۸

دکتر تابان چاکرابورتی، جرم‌شناس در مرکز تحقیقات پلیسی هند، مطالعات وسیعی را درباره جرایم در این کشور، دلایل آنها و راهکارهای مقابله انجام داده و نتیجه تحقیقات خود را منتشر کرده است.او در یک مقاله به اهمیت «قربانی‌شناسی» تاکید و آن را یکی از راهکارهای اصلی پیشگیری از جرایم عنوان کرده است.

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تحلیل‌های جرم شناختی در کشور وسیعی مانند هند، از یک سو فاصله بین وقوع حادثه تا گزارش آن و از سوی دیگر فاصله بین گزارش و ثبت آن است. هر نوع جرمی در هند به پلیس گزارش نمی‌شود و دلایل مختلفی از جمله مسائل فرهنگی و مشکلات سیستم قضایی برای این موضوع وجود دارد. مثلا درباره خشونت علیه کودکان و زنان، اکثر موارد گزارش نمی‌شود، مگر آن‌که مورد بسیار شدیدی باشد. موارد دیگر هم گزارش نمی‌شود، چون ترس از فساد در دستگاه پلیس وجود دارد. در کشور هند این مشکلات فرهنگی و سیستماتیک، از منطقه‌ای به منطقه دیگر متفاوت است. در نتیجه آمار رسمی که از جرایم ارائه می‌شود، هرگز واقعی نیست. چنین مشکلی در گزارش‌های ارائه شده از سوی مردم و ثبت آن توسط پلیس نیز وجود دارد و این دو معمولا با هم همخوانی ندارند. در سال‌های اخیر پس از آن‌که دولت به خاطر افزایش جرایم مورد نکوهش قرار گرفت، پلیس گزارش‌های رسیده از جرایم را مدیریت می‌کند این به آن معناست که همه جرایم ثبت نمی‌شوند. این حداقل تلقی بیشتر مردم است و تاکنون هیچ ارگان رسمی نتوانسته این ادعا را با دلایل مستدل رد کند. این نوع برخورد نیز از ایالتی به ایالت دیگر فرق می‌کند اما آنچه مسلم است، این موضوع قابل اعتماد بودن آمار جرایم در هند را زیر سوال برده و دستیابی به نتیجه مطلوب در این خصوص را با مشکل مواجه کرده است.

آمارهای تحلیلی ارائه شده از جرایم هند با توجه به نوع نیاز هر تحقیق متفاوت است. به اضافه آن‌که معمولا آماری که از آژانس‌های وابسته به دولت ارائه می‌شود، قرار است روند کاهش را نشان دهد. همه حوادثی که به پلیس گزارش می‌شود، لزوما به بازداشت متهم منجر نمی‌شوند، هربازداشتی به تشکیل دادگاه منتهی نمی‌شود و هر محاکمه‌ای لزوما محکومیت دربرندارد.

باید به این نکته توجه شود که بیشتر گزارش‌های موجود به موضوع جرم، مجرمان و نوع جرم پرداخته و قربانیان، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در سراسر دنیا از روش‌های آکادمیک و غیر آکادمیک برای سنجش روند جرایم استفاده می‌شود اما هیچ یک بخوبی نتوانسته تصویری واضح از روند جرایم ارائه کند. در واقع در بیشتر کشورها سیستم‌های قضایی بیشتر جهتگیری به سوی مجرمان دارند و سوابق مجرمان در آنها ثبت و به قربانیان توجه کمتری می‌شود. پی بردن به طبیعت اصلی جرم نیز کار سختی است چون آنچه در سیستم قضایی ثبت می‌شود شرح اعمال مجرمانه است و قربانی در هیچ کجای این داستان دیده نمی‌شود.

بتازگی در دانشگاه‌ها رشته‌ای جدید با عنوان «قربانی‌شناسی» راه‌اندازی شده که نگاه تازه‌ای به موضوع جرم‌شناسی دارد. بنجامین مندلسون یکی از پیشگامان قربانی‌شناسی، نخستین بار در سال 1937 از این عنوان استفاده کرد. هدف مطالعه او شناسایی مشترکات میان قربانیان و مجرمان بود و بیشتر به مقاومتی که قربانیان تجاوز از خود نشان می‌دهند، اشاره می‌کرد. محققی دیگر به نام ماروین وولفگنگ در کتاب خود تحت عنوان زمینه‌های جرایم قتل، نشان می‌دهد که یک پنجم قربانیان قتل در فیلادلفیا روند قتل خود را تسریع کرده‌اند. یک جرم‌شناس آلمانی به نام وون هنتیک نیز بر نقش قربانی در جرایم تاکید می‌کند.

همه این نظریات به ما گوشزد می‌کند که در تحقیقات جرم‌شناسانه‌ای که توسط دولت ارائه می‌شود، نباید سریع و کورکورانه هر چیزی را پذیرفت و در عین حال نباید به‌کلی نیز آنها را رد کرد.

نرخ جرم در هند در سال 1961 نسبت به 1951 کاهش داشت اما سال 1971 افزایش یافت و این افزایش تا سال 1998 ادامه داشت. در سال 1999 نرخ جرم کاهش و دوباره در سال 2000 افزایش داشت. به طور کلی می‌توان گفت با افزایش جمعیت، میزان جرایم نیز افزایش داشت.

جرایم در هند دلایل متفاوتی دارد، پراکندگی جمعیت و میزان گسترش فرهنگ شهری،سن جمعیت بخصوص میزان جوانی آن و مهاجرت افراد و تغییر بافت جامعه، شرایط اقتصادی از جمله درآمد، درجه فقر و اشتغال، عوامل فرهنگی، تحصیلات، ویژگی‌های مذهبی، وضع خانوادگی از جمله طلاق یا برهم‌ریختگی خانواده، میزان قدرت اجرایی دستگاه‌های ذی‌ربط، میزان اجرای پیگیرانه قوانین، میزان کنترل سایر مولفه‌های سیستم قضایی و روش گزارش جرایم از جمله عوامل موثر در این زمینه است.

این برداشت عمومی وجود دارد که سیستم قضایی در هند در حال فروپاشی است. این احساس مختص مردم عادی نیست بلکه کارشناسان و حتی بعضی مقامات نیز همین حس را دارند. در نتیجه اقدام حیاتی این است که هنگام ارائه گزارش‌های مربوط به روند جرایم، مشکلات اصلی این نوع گزارش‌ها و ضعف آنها برجسته شود. از سوی دیگر باید گام‌هایی برای برطرف کردن ضعف سیستم برداشته شود و علاوه بر اجرای برنامه‌های پیشگیری از جرم، باتوجه به نیاز هر جامعه‌ای اقدامات مناسب علیه مجرمان نیز انجام شود. تمرکز پلیس هم‌اکنون روی مجرمان است و این تمرکز می‌تواند به سمت قربانیان گرایش یابد. می‌توان با توجه به نیازهای قربانیان، برنامه‌های پیشگیری را طرح‌ریزی کرد. روند جرایم در اکثر گزارش‌ها در هند افزایشی است. احتمال ادامه این روند نیز وجود دارد. جرایم علاوه بر آسیب‌های انسانی، به مشکلات اقتصادی و اجتماعی نیز منجر می‌شود. مطالعه بیشتر روی قربانیان ممکن است به تصمیم‌گیری در خصوص اقدامات پیشگیرانه کمک کند. تمرکز روی تحلیل‌های مطالعاتی درخصوص قربانیان ممکن است توجه ما را به افزایش جرایم سازمان یافته جلب کند و از این لحاظ دارای اهمیت بسیار است.

همچنین با تمرکز بر تحلیل جرایمی که گزارش نمی‌شوند، پلیس‌های محلی می‌توانند نقش موثرتری ایفا و برای جلوگیری از جرم روی مسائل ویژه‌ای تمرکز کنند.در هند جرایم روستایی و شهری بسیار متفاوت هستند و میزان جرایم در مناطق روستایی بسیار بالاتر است. عوامل بسیاری از جمله توسعه سریع، پیشرفت وسایل ارتباطی و سقوط سنت‌ها و پیشرفت وسیع آی.تی بافت جامعه را تغییر داده و زمینه را برای وقوع جرم آماده کرده است.

به طور کلی اگر قربانی‌شناسی وارد حیطه جرم‌شناسی در هند شود، مقامات از آن بهره‌های بسیاری برای اتخاذ تصمیم‌هایی در جهت پیشگیری از جرایم خواهند گرفت. (ضمیمه تپش)