نیکی کریمی: ترجمه کتاب لذتبخش‌ترین کار من است

این بار اما او به مدت دو هفته ریاست هیات داوران یکی از قدیمی ترین جشنواره های بین المللی سینمایی جهان را در اسکاتلند برعهده داشت.

در شصت و هشتمین دوره جشنواره ادینبرو علاوه بر 122 فیلم بلند از 47 کشور، سی و چهار فیلم در بخش ویژه ایران و آلمان هم نمایش داده شد که از میان آنها می توان به آخرین اثر داریوش مهرجویی «اشباح»، «موش و گربه» شهرام مکری و «خانه پدری» کیانوش عیاری اشاره کرد. در گفت وگوی کوتاهی با نیکی کریمی از تجربه های متعدد بین المللی ­اش در جشنواره های سینمایی و تاثیرات آن بر زندگی حرفه ­یی و شخصیش، مقوله داوری آثار سینمایی، مشغولیت­ های این روزها، برنامه های آینده و پیش بینی اش از فینال جام جهانی پرسیدیم.

صندلی ریاست هیات داوران با یک کلیشه جنسیتی عجین شده، اینکه یک مرد روی این صندلی نشسته است. خبر انتخاب شما به عنوان رییس هیات داوران قدیمی ترین جشنواره هنری جهان این تصویر را تغییر داد. این از آن شترهایی بود که پشت در ستاره های زن سینمای جهان هم هر روز و سر هر جشنواره نمی نشیند. دلیل انتخاب شما چه بود و این سمت چه تفاوتی با تجربه های قبلی شما به عنوان داور داشت؟
درست می گویید، اصولافرصت ریاست جشنواره ها و حتی داوری بیشتر برای مردان است و در همه جای جهان هم این فرصت کمتر به زنان داده می شود. اما این اتفاق بعد از بیش از 24 بار داوری در جشنواره های جهانی افتاد و به عنوان رییس هیات داوران این جشنواره انتخاب شدم. رییس هیات داوران مسوولیت بیشتری به نسبت داوران دارد. اوست که مدیریت جلسات هیات داوری را برعهده دارد تا جلسات را به نوعی اداره کند که اجازه بی نظمی به کسی داده نشود یا اینکه اجازه داده نشود یک داور روی یک فیلم به خصوص تاکید کند و... در واقع همین ریزه کاری های مدیریتی است که باید رعایت شود تا در نهایت هیات داوران انتخاب درست و بی حاشیه داشته باشد.

البته به نظر نمی رسد مدیریت داورانی که هرکدام تجربه ها و نگاه خود را دارند، کار راحتی باشد.
راحت نیست چون همان طور که گفتید همه کسانی که در این جلسات شرکت می کنند داوران صاحب تجربه و معتبری هستند. اما تجربه داوری در این سال ها کمک بزرگی برایم بود. سال ها در مهم ترین جشنواره های سینمایی جهان مثل کن، لوکارنو، برلین و... در این سوی میز نشسته بودم و کار رییس هیات داوران را از نزدیک می دیدم.فکر می کنم به هر حال تجربه باارزش و جدیدی بود که به خوبی از پس آن برآمدم.

از میان سینماگران زن ایرانی، شما بیشترین حضور بین المللی را در جشنواره های جهانی داشته اید. این تجربه چه تاثیری روی حرفه شخصی شما یا اساسا خروجی برای سینمای ایران داشته است؟
نخستین دفعاتی که برای داوری دعوت شدم به واسطه بازیگری و جوایزی بود که در این حوزه گرفته بودم. اما فارغ از تجربه های شخصی که هرکسی در حوزه حرفه یی خود کسب می کند، حضور در رقابت ها یا جلسات تاثیرگذار بین المللی خواه در عرصه هنر باشد، خواه سیاست در نهایت به اعتبار و به نام کشورش است. اینکه من امروز رییس هیات داوران یک جشنواره مهم بین المللی باشم یا داور جشنواره یی دیگر، پیرو تاثیری است که سینمای ما در جهان گذاشته است. در واقع باید بگویم که سینمای کشورهاست که روی این جشنواره ها و حضور هنرمندانش در آن تاثیر می گذارد. دلیل اینکه ما برای داوری دعوت می شویم صرفا تجربه و کوله باری که اندوخته ایم، نیست. برای توضیح اینکه این رفت و آمدها و تجربه های جهانی چه تاثیری در کار ما یا سینمای کشورمان داشته و دارد، نظر کارشناسان سینما قابل اتکاتر از نظر من باشد. به هر حال هر تجربه یی تاثیر خود را بر کار یک بازیگر یا کارگردان می گذارد ولی این تاثیر چه بوده و چقدر مثبت یا منفی بوده چیزی است که بیشتر از خود ما مردمی که مخاطبان هستند، متوجه می شوند.

داوری و ریاست دست کم 25 جشنواره معتبر جهانی در نهایت چقدر مسوولان برگزاری جشنواره های داخلی را به سمت انتخاب شما به عنوان داور سوق داد؟
راستش را بخواهید به نظرم نمی رسد اشتیاق خاصی در آنها ایجاد کرده باشد. این تجربه چندساله مختص همین یکی دو سال اخیر نیست. سال هاست به این جشنواره ها دعوت می شوم و شاید تا چهار سال پیش حتی خبر این داوری ها هم در جایی منتشر نمی شد. حداکثر خبر کوچکی در نشریات تخصصی سینما می آمد و تمام می شد. بعد از فراگیری اینترنت این اخبار نه فقط درباره من که درباره همه کسانی که در سینما فعال هستند به سرعت پخش شد و مخاطب را درگیر کرد. تا پیش از این در جشنواره های مهمی شرکت می کردم و با آدم های بسیار حرفه یی همکاری می کردم. حتی خبری از آن هم منعکس نمی شد. اگرچه در سطوح مدیریتی کسانی بودند که این اخبار را پیگیری می کردند، مثلاآقای امیر اسفندیاری، رییس بخش فرهنگی فارابی گاهی با من تماس می گرفتند و اطلاعاتی درباره آن جشنواره ها می دادند که برایم جالب بود. اما به طور کلی این تجربه در حد یک تجربه شخصی و نه عمومی باقی می ماند. امسال برای نخستین بار احساس کردم که خبر حضور ما در این جشنواره ها اهمیت پیدا کرده. مثلاانجمن بازیگران طی نامه یی ریاست هیات داوران را تبریک گفته بود. این برایم بسیار ارزش داشت و فکر می کنم می توانیم امیدوار باشیم که مسوولان سینمایی بخواهند از این تجربه های اندوخته استفاده کنند.

قضاوت در کل موضوع پرچالشی است. نه فقط در یک جلسه داوری فیلم که حتی در زندگی روزمره هم همین طور است. هم مساله یی است که از آن فرار می کنیم، هم به شدت برای مان جذاب است. مثال زنده اش پرطرفدارترین برنامه تلویزیونی، « نود» است که برای نقد داوری اجرا می شود. موضوع داوری چقدر برای شما بار اخلاقی و مسوولیت اخلاقی دارد؟
قضاوت و داوری هم برای مان جذاب است، هم ترسناک. درست است وقتی پای یک جشنواره یا مسابقه در میان است، بحث داوری هم وجود دارد. بحث رقابت است و وقتی پای هنر هم به میان می آید گریزی از سلیقه داوران وجود ندارد. هر داوری یک نگاه شخصی برای خودش دارد. یکی سینمای هالیوود را می پسندد و به سینمای هنری علاقه یی ندارد، دیگری سینما را از دریچه هنر می بیند به سینمای تجاری اهمیت نمی دهد. در هر ترکیبی از هیات داوران همین تفاوت نگاه وجود دارد. برای همین هم در بیانیه بیشتر جشنواره ها تاکید می شود که اگر فیلمی کاندید یا برنده نشده به معنای این نیست که آن فیلم بد بوده، بلکه در نهایت سلیقه داوران هم در تصمیم نهایی موثر بوده است. مثلادر بیانیه همین جشنواره ادینبرو اعلام کردیم که تاثیرگذار بودن یک فیلم هم در این انتخاب یکی از معیارهای داوری ما بوده است.

قبل از اینکه خبر حضورتان در این جشنواره را بشنویم، اخبار مربوط به آخرین کتاب تان را خواندیم که هنوز منتظر مجوز آن بودید. خبر جدیدی از «عشق زمان غم» دارید؟
خوشبختانه این هفته مجوز این کتاب بعد از چند سال بلاتکلیفی در وزارت ارشاد صادر شد و به زودی منتشر می شود. این یکی از کتاب های حنیف قریشی است که ترجمه کردم و در تمام این سال ها منتظر انتشار آن بودم.

همیشه درباره کتاب با لحن شادی صحبت می کنید و خیلی شبیه لحن تان موقع صحبت کردن درباره سینما نیست.
برای این است که از سرمایه و عشق اصلی ام حرف می زنم. کتاب همه چیزی است که دارم و برایم مهم است. تسلطم به انگلیسی و فرانسه از همین عشق می آید که از کودکی جز فارسی کتاب هایی به این دو زبان می خواندم و شعرها یا داستان های کوتاهی را که می خواندم برای خودم ترجمه می کردم. این نخستین لذت هنری ای بود که کشف کردم. برای همین امسال هایکوهای دیگری را ترجمه خواهم کرد. کتاب خواندن و ترجمه کردن واقعا لذتبخش ترین کاری است که هر روز انجام می دهم.

درباره فیلم خودتان کمی توضیح دهید، اخبار کمی درباره آن منتشر شده و هنوز نمی دانیم نیکی کریمی کارگردان برای آخرین فیلمش چه برنامه یی دارد؟
هنوز هم ترجیح می دهم در موردش صحبت نکنم. بعد از سفری که پیش رو دارم این کار را کلید می زنم که احتمالامهر ماه امسال این اتفاق خواهد افتاد. یک فیلم اجتماعی که فکر می کنم تجربه متفاوتی باشد.

شما یک مجموعه فوتبالی را کارگردانی کردید و از طرفداران پروپا قرص فوتبالید. بهترین بازی جام جهانی که تا امروز دیدید کدام بود؟
همه بازی ها را در حاشیه همین جشنواره می دیدیم و بهترین بازی ای که دیدم بی اغراق بازی ایران مقابل آرژانتین بود. بچه های ما عالی بودند و این چیزی بود که حتی داوران خارجی را که با هم فوتبال را می دیدیم هم شگفت زده کرد و به آن اعتراف کردند. بچه ها زیباترین بازی جام را رقم زدند و به نظر من آنقدر که خوب بازی کردند مورد لطف هموطنان شان قرار نگرفتند. حق بچه ها بیش از این بود و از بی مهری که به آنها شد، متاثر شدم.

و برنده فینال؟
به نظرم ، آلمان. (روزنامه اعتماد)