دشت‌هایی که رنگ آب نمی‌بینند

وضعیت بحرانی دشت ها سال هاست که بر پهنه خراسان رضوی سایه انداخته طوری که بیلان آب در بسیاری از مخازن آبهای زیر زمینی استان منفی است و از مجموع 37 دشت این استان 34 دشت ممنوعه اعلام شده و شواهد از شرایط نگران کننده مخازن آب زیرزمینی این استان پهناور حکایت دارد.

مطابق سخنان مدیرعامل آب منطقه‌ خراسان رضوی، کل آب دشت‌های استان بیشتر از یک متر در سال افت می کند و طی 30 سال گذشته 25 میلیارد متر مکعب از سفره های آب زیرزمینی اضافه برداشت شده و این امر بسیاری از دشت های استان را با بحران روبرو ساخته است.

محمدحسین جعفری گفت: یکی از نشانه‌های افت سطح آب های زیرزمینی نشست دشت ها و افت سطح آب های زیرزمینی است طوری که در گذشته کشاورزان در عمق 10 تا ۱۵متری زمین به آب می رسیدند اما امروز در عمق ۱۵۰ تا ۲۰۰ متری باید به دنبال آب باشند و این امر هشداری جدی است که هیچگاه مورد توجه قرار نمی گیرد.

وضعیت افت آب‌های زیرزمینی خراسان از مرز هشدار گذشته است

وی افزود: در حال حاضر بررسی های انجام شده نشان می‌دهد که بالغ بر 95 درصد منابع آبی که برای شرب مورد استفاده قرار می‌گیرد از منابع آب زیرزمینی است و اکنون دشت مشهد نیز با 80 میلیون متر مکعب دچار بیلان منفی آب بوده و این امر در حالی است که در این دشت 212 میلیون متر مکعب تولید آب انجام شده و 150 میلیون متر مکعب هم از سد دوستی به شهر مشهد منتقل می‌شود اما با این وجود بازهم با بیلان منفی روبرو است.

مدیرعامل آب منطقه‌ ای خراسان رضوی گفت: برداشت‌های بی‌رویه آب طی چند سال گذشته عامل مهم افت شدید آب‌های زیرزمینی دشت‌های خراسان‌رضوی بوده و اکنون وضعیت افت آب های زیرزمینی خراسان از مرز هشدار گذشته است.

افزایش میزان تغذیه دشت‌ها و کاهش میزان بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی

جعفری افزود: در سالیان قبل به دلیل پیشرفته نبودن فناوری، بهره برداری از قنات‌ها و چاه‌ها متناسب با آبی بود که به سفره‌های آب زیرزمینی وارد می شد اما رفته رفته با توسعه و پیشرفت فناوری، میزان برداشت آب از سفره های زیرزمینی از میزان ورودی آب به این مخازن بیشتر شد.

وی با تاکید بر اینکه حدود ۹۰درصد اضافه برداشت از طریق چاه های مجاز انجام می شود، گفت: برداشت اضافی آب از چاه‌های مجاز یکی از عوامل اصلی‌ خشک شدن چاه هاست و براساس چشم انداز ۲۰ ساله بنا داریم تا مطابق یک برنامه پنج ساله سفره های آب زیرزمینی را متعادل کنیم و در این راستا باید میزان تغذیه دشت ها افزایش و میزان بهره برداری از منابع آب زیرزمینی کاهش پیدا کند.

به گفته مدیرعامل آب منطقه‌ ای خراسان رضوی، 790 میلیون متر مکعب آب زیرزمینی به صورت سالانه از دشت مشهد برداشت می شود و با ادامه این روند پیش بینی می شود طی 20 سال آینده، دشت مشهد در تامین آب با مشکلات عدیده ای روبرو شود.

جعفری افزود: مطابق پیش بینی های صورت گرفته این استان در کمتر از 10 سال به کف آب سفره های زیرزمینی می رسد و دیگر آبی برای استحصال وجود نخواهد داشت چرا که برداشت بیش از ظرفیت مجاز از منابع آبهای زیر زمینی موقعیت خطرناکی را برای مخازن ذخیره آب در دشتهای استان بوجود آورده است.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی نیز گفت: در حال حاضر همچنان روند فرونشست در دشت‌های این استان ادامه دارد و یکی از دلایل اصلی نشست این دشت‌ها برداشت بی‌رویه از منابع آبی توسط چاه‌های بی‌شمار و عمیق منطقه است.

حجت علی شایانفر افزود: امروز باید از برداشت‌های بی‌رویه و تاسیس چاه‌های جدید در منطقه جلوگیری کرد زیرا با روند فعلی مشکلات بسیاری برای این استان زائرخیز بوجود می آید.

سرزمین خراسان تشنگی را فریاد می زند

وی با اعلام اینکه سرزمین خراسان تشنگی را فریاد می زند، گفت: این سرزمین با دشت​ های تشنه و برداشت های بی رویه از سفره های آب زیرزمینی روزهای سختی را سپری می کند و باید برای نجات دشت ها، فرهنگسازی لازم را نیز انجام داد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی افزود: یکی از عوامل اصلی نشست دشت ها و بهره برداری آب از منابع آب زیرزمینی به بهره برداری بخش کشاورزی و شیوه های آبیاری این بخش مربوط است طوری که ۹۲ درصد مصرف آب استان را بخش کشاورزی به خود اختصاص داده است.

شایانفر گفت: شاهرگ توسعه آب است و علت وضعیت بحرانی دشتهای این استان به فعالیت چاه‌های متعدد برداشت آب مربوط است و تا هنگامی که با این مسئله مقابله نشود شاهد معضل بحرانی دشتها هستیم.

آبرفتی و ترک‌خوردگی دشت مشهد‌

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز گفت: دشت مشهد آبرفتی و دارای ترک‌خوردگی‌ است بنابراین برداشت های بی رویه بدون هیچ گونه جایگزینی مشکلاتی نظیر نشست زمین را بوجود می آورد.

احمد قندهاری افزود: سالانه یک میلیارد متر مکعب آب در دشت مشهد جذب می شود و بیش از این میزان، برداشت های بی رویه ای از دشت مشهد صورت گرفته و مطابق آمارها بیش از 87 درصد برداشت های غیرمجاز آب از دشت ها توسط چاه های مجاز برداشت می شود.

وی گفت: در دشت‌های استان 5800 حلقه چاه غیرمجاز و در دشت مشهد، 4 هزار و 100 حلقه چاه مجاز وجود دارد که در این راستا سالانه 790میلیون متر مکعب آب زیرزمینی از دشت مشهد برداشت می شود.

حکایت دشت‌هایی که دیگر رنگ آب نمی بینند

قندهاری افزود: امروز حکایت دشتهایی که دیگر رنگ آب را به خود نمی‌بینند نگران کننده است زیرا در گذشته به علت پیشرفته نبودن فناوری، بهره‌برداری از چاه‌ها متناسب با آبی بود که در سفره های آب زیرزمینی وارد می‌شد اما در حال حاضر با پیشرفت فناوری، میزان برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی افزایش یافته است.

وی با بیان اینکه فقر سفره‌های زیرزمینی هر روز بیشتر می شود، گفت: منابع آبی مشهد تا 10 سال دیگر نیازهای زائران و مجاوران را پاسخ می‌دهد و در حال حاضر منابع آبی با رشد جمعیت هماهنگی ندارد.

قندهاری افزود: دشت مشهد سالانه یک میلیارد متر مکعب آب را در خود جذب می کند و امروز در۷۰ دشت بزرگ کشور به ویژه دشت مشهد، فاجعه نشست زمین اتفاق افتاده است.

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: مشهد بعد از تهران، رتبه دوم مصرف آب در کشور را دارد و این در حالی است که در مشهد بخش اعظمی از رونق اقتصاد به کشاورزی وابستگی و ارتباط تنگاتنگی دارد.(مهر)