«شهر سوخته»، از برزیل تا دوحه

دقیقا نمی‌دانم ثبت جهانی یک مجموعه تاریخی چون شهر سوخته به اندازه گرفتن یک امتیاز در مقابل آرژانتین ارزش دارد یا نه، ولی دیروز برای همه آنها که نگران پرونده شهر سوخته بودند، و همه آنها که نگران میراث فرهنگی و تاریخی میهن‌شان بوده و هستند روز خوبی بود.

دیروز معاون سازمان میراث فرهنگی مژده جهانی شدن شهر سوخته را داد. همان شهر سوخته‌ای که یکی دو هفته پیش کارشناسان ایکوموس، شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی، با ایرادهایی که بر پرونده آن گرفته بودند، در ثبت آن توسط یونسکو ابراز تردید می‌کردند؛ ایرادهایی که ته دل محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی را هم خالی کرده بود.

تجربه دو سه سال اخیر ایران در ثبت آثار و بناهای تاریخی در فهرست میراث جهانی، به این نگرانی‌ها دامن می‌زد.

پرونده میمند که دو سال است روی دست سازمان میراث فرهنگی مانده و سال گذشته دست رد بر سینه‌اش زدند، امسال هم از قافله جا ماند و تنها امید دوستداران میراث فرهنگی و تاریخی ایران، همین شهر سوخته بود.

طالبیان هر چند می‌گفت که ایکوموسی‌ها در بررسی‌هایشان دقت لازم را به عمل نیاورده‌اند، اما دل خودش هم قرص نبود.

با همه اینها، دست آخر، دیروز مهر تائید کشورها آن هم با اکثریت آرا در سی و هشتمین اجلاس کمیته میراث جهانی در دوحه قطر بر پرونده شهر سوخته خورد و این محوطه باستانی به‌عنوان هفدهمین اثر جهانی ایران در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.

محوطه شهر سوخته که در ۵۶ کیلومتری زابل و در حاشیه جاده زابل ـ زاهدان در شرق ایران در استان سیستان و بلوچستان واقع شده، الگویی از شهرسازی و معماری هزاره سوم و نمادی از خلاقیت بشری است.

در جریان مطرح شدن پرونده شهر سوخته، نمایندگانی از 16 کشور از جمله هند، ترکیه، آلمان، ژاپن و لهستان، کرواسی و مالزی درباره اهمیت این محوطه باستانی سخن گفتند که به گفته طالبیان این سخنان در ثبت جهانی شهر سوخته تأثیرگذار بود، زیرا آنها معتقد بودند این میراث جهانی علاوه بر اهمیت باستانی‌اش، با توجه به موقعیت جغرافیایی آن و قرار گرفتن در مرز ایران و افغانستان می‌تواند به صلح جهانی کمک کرده و در آینده نقش موثری به‌عنوان مرکز میراث جهانی ایفا کند.

در سی و هشتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که از بیست و پنجم خرداد در دوحه آغاز شده، پرونده 40 محوطه‌ تاریخی، طبیعی یا تاریخی ـ طبیعی برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو در حال بررسی است و تاکنون بخشی از جاده ابریشم در چین، قزاقستان و قرقیزستان، کارخانه ابریشم‌سازی تومیاکو در ژاپن، شهر تاریخی جده در عربستان و قلعه تاریخی اربیل در عراق ثبت جهانی شدند. تا پیش از آغاز این اجلاس، 981 محوطه در این فهرست جهانی به ثبت رسیده‌ است.

شاید بپرسید ثبت جهانی میراث تاریخی و مناظر طبیعی چه سودی دارد؟ باید گفت اگر یک اثر تاریخی در فهرست جهانی یونسکو به ثبت برسد امکان استفاده از قدرت مالی و تخصصی کشورهای عضو برای حفاظت از آن وجود دارد. جذب گردشگران خارجی از دیگر مزایایی است که می‌توان برای این موضوع برشمرد.

امیدواریم مسئولان با حمایت بیشتر از روند ثبت جهانی پرونده‌های بناهای تاریخی و مناظر طبیعی در سال‌های آینده، از فرصت ثبت دو سهمیه ایران در هر سال، کمال استفاده را ببرند.

کمیل انتظاری - گروه فرهنگ و هنر