خداوند بهره‌ای از خلاقیت خود را به آدمی موهبت کرده است

نیروی خلاق انسان

داستان زندگی، قصه بی‌پایانی است که در هر دوره به گونه‌ای متفاوت و گاه تکراری برای انسان‌های زیادی رخ می‌دهد. هر انسانی یکبار به دنیا می‌آید و این قصه پیچیده را از ابتدا تا انتها شهود می‌کند.

کد خبر: ۶۸۷۱۰۰

از همان آغازی که آدمی به ماهیت خود پی برد، زندگی را معمایی یافت که بازگشایی رموز آن آرزوی او محسوب می‌شد. او همواره سعی می‌کرد بر مسائل و مشکلات از قبیل نیروهای طبیعت که هر از گاهی زندگی او را دستخوش خطرات می‌کردند، فائق آید. دیری نگذشت که او نه تنها توانست نیروهای طبیعت را زیر سلطه خود درآورد بلکه برخی نیروها را نیز کشف کرد. او ناآگاهانه از قانون همه چیز انرژی است و به انرژی تبدیل می‌شود، استفاده ‌کرد و این قانون همواره کمک بسزایی به او می‌کرد. استفاده درست و به‌جا از نیروهای طبیعت و کشف اموری که زندگی را ساده‌تر کند، دغدغه وجودی او بود. این در حالی بود که او همواره به این امر واقف بود که این نیروها تحت اراده خداوند است و او به اراده خداوند آنها را تحت اختیار دارد.

اما آن روزگار بسرعت سپری و انسان آن روزگار به انسان امروزی تبدیل شد. انسان امروزی انسانی است بدون امید که دیگر آرزوهای بزرگ ندارد؛ شوق پرواز از زندگی او رخت بربسته و رسیدن به خواسته‌های روزمره، مثل تجربه مزه جدید از یک غذای جدید، تنها دلخوشی سرگرم‌کننده اوست. اما در میان خیل کثیر این انسان‌های بی‌هدف کسانی هستند که هنوز هم کشف و مهار نیروهای طبیعت برایشان خورشیدی در حال طلوع است. زیرا این آرزوهای بزرگ هستند که دنیاهای بزرگ را می‌سازند و حتی همین دنیا را وسعت می‌بخشند. چون انسان با آرزوهای بزرگ خود می‌تواند زندگی خویش را روی این کره خاکی بهبود بخشد. از این رو آدمی باید به آرزوهای خویش را پر و بال دهد و آنها را محقق کند. مقصود از محقق کردن آرزوها همان استفاده از تخیلی است که باعث خلق چیزهایی می‌شود که پیش از این در دنیا وجود نداشته است. به این صورت که انسان چیزی را در ذهن خود می‌آفریند و سپس با ساختن آن به آرزوی خود صورت بیرونی می‌دهد. در این مقام او قادر است مجری قدرت الهی شود و از نیروی خود به جهت خلق اشیاء استفاده کند.

ابن عربی در کتاب «فصوص‌الحکم» خود درباره تخیل خلاق و تجلی آن سخن‌ها گفته است. او به متصورشدن یا تخیل‌ چیزی در ذهن و متجلی‌کردن آن، استفاده از نیروی همت گوید که در جنبه عملی خود تسخیر اشیاء است. این نیرو در حالت معرفتی خود به بندگان خاص خداوند اعطاء می‌شود. سلیمان نبی از این نیرو برخوردار بود و به آن وسیله توانست نیروهای طبیعت را تسخیر کند. (ایزوتسو، 1378، 288 و 291) باید توجه داشت که این نیرو صرفاً در خدمت بهره‌مندی از نیروهای خاص طبیعت نیست بلکه در موارد دیگری از قبیل اختراعات و کشف‌ها نیز به‌کار می‌رود.

آدمی تاکنون پیشرفت‌های زیادی در زمینه علم داشته که می‌توان همگی آنها را مشمول همین اراده الهی دانست، او از نیرویی که آب ایجاد می‌کند، توانسته به انرژی برق دست یابد و با دستیابی به برق، زندگی او سهولت بیشتری یافته است. اکنون با شکافتن هسته اتم به انرژی بیشتری دست یافته است؛ آنچنان که در زمانی نه چندان دور سوخت‌های فسیلی کنار گذاشته می‌شوند. او حتی با دستگاه شتاب‌دهنده ذرات قادر است طلا بوجود آورد. این پیشرفت در زمینه پزشکی نیز رشد بسزایی داشته است. امروزه پزشکان نه‌تنها می‌توانند جنین را ببینند و جنسیت او را تشخیص دهند، بلکه قادرند بیماری‌های احتمالی او را نیز تشخیص دهند. پس اختراع وسایل گوناگون و کشفیات جدید همان تخیل‌ چیزی در ذهن و جامه وجود پوشاندن به آن است.

آنچه گفته شد دلیلی بر این امر است که چرا خداوند انسان را خلیفه‌الله نامیده است. خلیفه‌اللهی انسان به این معناست که انسان به صورت خداوند آفریده شده و قادر است خلق کند. این کار صرفا نشان‌دهنده اراده‌ای است که از سوی خداوند به او تعلق گرفته است.

ابن عربی درباره آفریدگار معتقد است در ابتدا او همه چیز را به صورت اعیان ثابته یا به صورت نمونه در نظر خویش داشت و سپس به آنها فعلیت داد. در نظر او اعیان ثابته واسط بین حق مطلق و جهان اشیاء محسوس هستند. زیرا اعیان ثابته با صورت بیرونی‌ای که به خود می‌گیرند، با دنیای بیرون در ارتباطند و با پذیرفتن امر خداوند و متجلی‌کردن آن با حضرت حق در ارتباطند. جنبه پذیرندگی و تجلی اعیان ثابته باعث گردیده که حق همواره در نمایان سازی خویش باشد. از این روست که هاتف اصفهانی در ترجیع بند معروف خود گفته است:

یار بی پرده از در و دیوار‌ /‌ در تجلی است یا اولی الابصار

از این روست که پیامبر(ص) درباره آدمی فرموده‌اند که خداوند انسان را مطابق صورت خویش آفریده است. این گفته به این معنا نیست که انسان، نعوذ بالله، می‌تواند در کار خداوند دخالت کند، بلکه به این معناست که انسان بواسطه نیرویی که خداوند به او عطا کرده، می‌تواند با عقل و تخیل خویش از نیروهای طبیعت به نفع خود استفاده کند.