ساعت شنی بیابانزایی بسرعت پُر می‌شود

مراسم روز جهانی مقابله با بیابانزایی که سال 2014 با شعار «زمین به آیندگان تعلق دارد، بیاییم آن را در مقابل اثرات تغییر اقلیم حفظ نماییم» نامگذاری شده است، در حالی در شهرستان اشتهارد استان البرز برگزار شد که این استان پوشیده از گونه‌های مختلف گیاهی است اما در همین استان در مجموع 12 هزار هکتار عرصه بیابانی در شهرستان‌های اشتهارد و نظرآباد وجود دارد که به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز امکان افزایش آن هست؛ گرچه اقداماتی برای مقابله با این پدیده انجام شده است.

حسین میررجبی در این مراسم، نامگذاری روزها را تلنگری برای تغییر رفتار با طبیعت دانست و اظهار کرد: رفتار امروز ما با طبیعت به سمت نابودی زمین و گسترش بیابانزایی است و هرچه تلاش می‌کنیم تا از اثراث سوءتغییر اقلیم بکاهیم، می‌بینیم تغییر اقلیم بسرعت در حال وقوع است. این تغییرات علاوه بر عوامل طبیعی تا حدی زیادی متاثر از برخورد و نگرش انسان‌ها به طبیعت است و تنها با تغییر نگرش می‌توانیم از آثار مخرب تغییرات اقلیمی بکاهیم. وی تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی، روش‌های نادرست آبیاری، استفاده بیش از حد از کودهای نیتراته، فقدان صنایع های‌تک و رفتارهای یکسونگرانه را عامل توسعه بیابان‌ها دانست.وی به اجرای طرح ترسیب کربن در استان البرز اشاره کرد و گفت: قرار است بیابان‌های شهرستان اشتهارد زیر پوشش این طرح قرار بگیرد. هم‌اکنون 12 هزار هکتار عرصه بیابانی در البرز دیده می‌شود که امکان افزایش آن وجود دارد. اما با توجه به این‌که بحث‌های محیط‌زیستی از اولویت‌های دولت است، امیدواریم با فعالیت‌های احیایی بتوانیم این عرصه‌ها را کاهش دهیم.

مراتع فقیر خراسان جنوبی در دام بیابان

کمبود اعتبارات و گاهی کاهش تخصیص آن و خشکسالی باعث شده است اقدامات بیابانزدایی درخراسان جنوبی دومین استان بیابانی کشور به گرد بیابانزایی نرسد، این در حالی است که بسیاری از روستاهای استان بر اثر هجوم شن‌های روان خالی از سکنه شده‌اند.به گفته برخی کارشناسان، اگر روند خشکسالی در استان تا 15 سال آینده ادامه داشته باشد در این استان چیزی به عنوان مرتع وجود نخواهد داشت.

با توجه به این‌که پنج میلیون و 500 هزار هکتار از مساحت استان را بیابان‌ها تشکیل می‌دهند این عامل باعث شده سالانه به راه‌های مواصلاتی استان، بخش کشاورزی و دامداری، راه‌آهن و عرصه‌های منابع طبیعی استان خسارت‌هایی جبران‌ناپذیر وارد شده، و سبب خالی از سکنه شدن بسیار از روستاهای شهرستان طبس و مهاجرت روستاییان به دیگر استان‌های کشور شود.

مدیرکل منابع طبیعی استان خراسان جنوبی، با بیان این‌که اکنون وسعت این استان 15 میلیون هکتار است، گفت: این استان حدود 11 درصد مساحت کشور را به خود اختصاص داده است.

حبیب‌الله شریفی با بیان این‌که در خراسان جنوبی 28 کانون بحرانی فرسایش بادی وجود دارد، اظهار کرد: در این کانون حرکت ماسه‌های روان در بدترین وضع قرار دارد. مساحت کانون‌های بحرانی استان یک میلیون و386 هزار هکتار است که 9 درصد مساحت استان را شامل می‌شود. وی بوته‌کاری، مدیریت سیلاب‌ها، بذرپاشی و ایجاد بادشکن زنده و غیر زنده را از اقدامات بیابان‌زدایی در استان دانست و اظهار کرد: به دلیل این‌که طی سال‌های گذشته اعتبارات بسیار پایینی اختصاص یافته است، به همان نسبت اقدامات بیابان‌زدایی در استان کاهش داشته است.

رشد کانون‌های بحرانی بیابانزایی در قم

بیابانزایی یکی از مخاطرات جدی استان قم نیز هست که کنترل آن برای ادامه حیات در این استان به توجه مدیران و همراهی مردم نیاز دارد.

مدیرکل منابع طبیعی استان قم در گفت‌وگو با مهر در این باره اظهار کرد: 42 درصد مساحت استان ما در معرض خطر بیابانی شدن قرار دارد؛ یعنی چیزی حدود 472هزار هکتار. هر چند 15.2 درصد مساحت استان را بیابان‌ها تشکیل می‌دهد، اما طبق آمار اداره‌کل منابع طبیعی، 98 هزار هکتار در شرایط بحرانی قرار دارد.

به گفته‌ احمد عفتان، استان قم سه کانون بحرانی بیابانزایی دارد. حسین‌آباد میش مست در کنار حسین‌آباد کوه نمک و دشت مسیله یکی از مهم‌ترین مناطق بحرانی بیابانی شدن این استان است. فقط نگاهی به موقعیت جغرافیایی دشت مسیله و زندگی‌کردن نزدیک به یک‌سوم جمعیت کشور اطراف آن نشان می‌دهد، بیابانزایی چه تأثیری ممکن است بر زندگی ما داشته باشد. پدیده‌ای که به گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان یکی از دو علت مهم ایجاد ریزگردها در استان است.

محمود علی رکنی، با اشاره به این‌که ادامه این وضع بزودی استان قم را در وضع بدتری از نظر شاخص‌های زیست‌محیطی قرار خواهد داد، گفت: باید مساله بیابانزدایی با جدیت از سوی مدیریت استان و با مشارکت مردم پیگیری شود.

وی افزود: بزرگ‌ترین مشکل در این زمینه محاسبه نشدن خسارات بیابانزایی در حسابرسی‌های مالی دولت است که موجب شده اعتبارات کافی برای این موضوع تخصیص داده نشود.

برآورد اقتصادی میزان خساراتی که به محیط‌زیست وارد می‌شود از نظر رکنی مهم‌ترین کاری است که باید مسئولان انجام دهند تا مشخص شود اگر آسیبی به محیط‌زیست می‌زنیم در نخستین فرصت باید آن را جبران کنیم.

وی بی‌توجهی به این موضوع را ناشی از ناآگاهی از تأثیر تخریب‌های زیست محیطی بر زندگی انسان دانست و گفت: وقتی انسان موجب افزایش بیابان‌ها در محل زندگی خود می‌شود، در واقع خطراتی مانند توفان و ریزگردها را افزایش داده که این موضوع موجب به خطر افتادن سلامت او می‌شود.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان قم با اشاره به مالچ‌پاشی برای تثبیت خاک در بیابان‌ها اضافه کرد: در واقع تنها راه بیابانزدایی کشت گیاهان است، اما اگر قرار است با مالچ خاک تثبیت شود، باید این مالچ هم بیولوژیک باشد.

وی فرسایش خاک را اثر دیگر بیابانزایی دانست و افزود: این موضوع هم از بین بردن سرمایه‌های مردم است؛ زیرا خاک فرسایش یافته دیگر برای کشت و زرع مناسب نیست.

تصمیمات مدیریتی نظیر احداث سدها همواره موجب رشد بیابانزایی شده است. آن‌طور که در تصاویر ماهواره‌ای مربوط به سال 1374 و 1381 مشخص است، پوشش گیاهی انبوه پس از افتتاح سد 15 خرداد در سال 1373 و آبگیری مخزن آن رو به نابودی رفته است. به نحوی که هم‌اکنون شهرداری قم ناچار است سالانه ده‌ها هزار تن ماسه را از سطح معابر عمومی شهر جمع‌آوری کند.