فرصت یک آخ

گفتم: ببین عزیز من تضمین‌کننده عدم برخورد دو خودرو رعایت فاصله ایمن است. این را که قبول داری؟

گفت: البته. این‌که بدیهی است و همه می‌دانند. برای همین هم به جای این‌که سپر به سپر برانیم حداقل سه چهار متر فاصله می‌گیریم.

گفتم: لطف می‌کنید. اما همان ریاضیاتی که تو قبول داری می‌گوید این فاصله کافی نیست. فاصله ایمن شامل چند بخش است:

1. زمان ادراک که طی آن درمی‌یابیم که چه حادثه‌ای رخ داده است.

2. زمان تصمیم‌گیری و واکنش که طی آن راننده تصمیم می‌گیرد حادثه تا چه حد جدی است و باید با چه شدتی ترمز بگیرد.

3. زمان فرمان که طی آن تصمیم اتخاذ شده در ذهن طی فرمانی توسط یاخته‌های عصبی به عضلات پا منتقل شده و با انقباض این عضلات پا به حرکت در آمده و به پدال ترمز فشار وارد می‌سازد.

4. طول توقف، که طی آن سرعت خودرو به صفر تقلیل یافته و می‌ایستد. برای مراحل 1 تا 3 به طور متعارف دو ثانیه در نظر گرفته می‌شود. طول توقف نیز بستگی به نوع و شرایط فنی خودرو، و سرعت آن، و شرایط جاده مانند شیب آن و زبری و خشک بودن آسفالت دارد و برای خودروهای قدیمی در سرعت 100 طول توقف کمتر از 50 متر نیست اما بعضی از خودروهای فوق مدرن را شاید بتوان در فاصله 30 متر متوقف کرد.

طبق یک حساب ریاضی ساده، وقتی با سرعت 100 می‌رانیم در مدت دو ثانیه حدود 30 متر جلو رفته‌ایم. اگر طول توقف 50 متر را به آن اضافه کنیم، 80 متر به دست می‌آید که حداقل فاصله ایمن برای خودروهای معمولی است.

خودروهای سنگین و قدیمی باید فاصله بیشتری در نظر بگیرند. ضمنا اگر در سراشیبی می‌رانیم فاصله توقف افزایش می‌یابد و باید توجه داشت در شب زمان ادراک بسیار بیشتر خواهد بود و چنانچه جاده روشن نباشد فاصله ایمن تا چند برابر افزایش می‌یابد.

با چشمانی حیرت‌زده نگاهی کرد و گفت: یعنی می‌خواهی بگویی این همه آدم توی این بزرگراه‌ها که با فاصله کمتر از ده متر با سرعت سرسام‌آور در حرکتند در خطرند؟!

گفتم: من نمی‌گویم. ریاضیات می‌گوید. آیا هرگز به خطوط سیاهی که بر رویه آسفالتی نقش بسته توجه کرده‌ای؟

گفت: خیر. اتفاقا می‌خواستم بپرسم. نکند می‌خواهی بگویی رد ترمزند؟

گفتم: دقیقا. هر چند خطرناک است، اما اگر فرصتی یافتی و آنها را متر کردی می‌بینی بعضا بیش از 40 مترند و این تازه بخشی از طول توقف است که خودروها روی آسفالت سرخورده است. بدیهی است وقتی ما با فاصله کمتر از ده متر می‌رانیم در شرایط بحرانی فرصت یک آخ هم نخواهیم داشت زیرا برای گفتن یک آخ حداقل باید یک فاصله 20 متری را رعایت کنیم که نمی‌کنیم!

دکتر حسن مقدم - استاد دانشگاه صنعتی شریف