سازندگان و مخالفان مستند «من روحانی هستم» چه می گویند؟

روایتی تاریخی از 50 سال زندگی و فعالیت های سیاسی دکتر حسن روحانی رییس جمهور وقت ایران در یک فیلم مستند یکساعته به نام «من روحانی هستم» نخستین بار 9 دی 1392 همزمان با روز تولد وی اکران شده است.

فیلم با توصیف نقش روحانی در رویداد مهم سیاسی موسوم به «مک فارلین »آغاز می شود و در ادامه با اشاره ای کوتاه به محل تولد روحانی، نحوه ورود وی به حوزه علمیه، بار دیگر ماجرای مک فارلین را با جزییات بیشتری توصیف می کند و بعد از آن به ترتیب به نقش های رییس جمهور در ساماندهی ارتش در سال 58 و اجرای طرح اجباری کردن حجاب در میان زنان شاغل ستاد مشترک ارتش، مخالفت وی با نخست وزیری میرحسین موسوی به عنوان عضوی از «گروه 99» در مجلس، ریاست شورای سرپرستی نظارت بر صدا و سیما، عضویت در جلسه «عقلا» مجلس، حوادث 18 تیر 78 و کوی دانشگاه ، حضور در جلسات مربوط به پذیرش پروتکل الحاقی و نهایتا، تعلیق فعالیتهای هسته ای صلح آمیز کشورمان در سال 82 به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی اشاره می کند.

روحانی که بعد از پنج ماه از آغاز جدیدترین فعالیت سیاسی خود، این بار در نقش رییس جمهور با مستند مذکور در باره پنج دهه زندگی خود مواجه شده بود در مراسم اختتامیه بیستمین جشنواره مطبوعات ضمن تأکید بر آزادی بیان میان منتقدان و مخالفان دولت از پخش سی دی علیه رییس جمهور گلایه کرد و بدون ذکر جزییات، از سازندگان آن در موسسه چند رسانه ای شفق خواست تا بخش های اشتباه فیلم را اصلاح کنند اما موضع گیریهای بعدی میتوان فهمید که ظاهرا این انتظار رییس جمهور برآورده نشد.

مستند من روحانی هستم با استناد به 25 منبع که مهم ترین آنها کتاب های خاطرات آقایان هاشمی رفسنجانی در سالهای 62 و 65، خاطرات دکتر حسن روحانی، مک فارلین با چشم باز، خاطرات جک استراو وزیر خارجه سابق انگلیس، خاطرات آیت الله مهدوی کنی و فیلم های مستندی همچون مصاف، نیمه خاموش، روح الله، مستند انتخاباتی روحانی و برنامه شناسنامه است، ساخته شده و به همین دلیل، سازندگان فیلم تاکید دارند تنها در صورتی حاضر به پذیرش اشتباه در کارشان هستند که دلایل قانع کننده ای از سوی رییس جمهور و حامیانش در این زمینه ارائه شود.

حالا، بعد از 4 ماه اکران و دیده شدن فیلم توسط تعدادی از دانشجویان در هشت دانشگاه کشور از جمله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، علوم پزشکی ایران و دانشکده فنی دانشگاه اراک، مستند با هجمه های زیادی از سوی شخصیت هایی همچون علی لاریجانی رییس مجلس، حسام الدین آشنا مشاور فرهنگی رییس جمهور، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و روزنامه هایی چون شرق، آفتاب، قانون و آفرینش با واکنش های تندی مواجه شده است،به گونه ای که حتی پای قوه قضاییه نیز برای دخالت در این ماجرا باز شده است.

لاریجانی : چرا دروغ می گویید؟

علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی از منتقدان جدی این مستند است.وی اوایل این هفته در جمع تشکل‌های کارگری و بسیج کارگران، متبحرانه دغدغه سالیان متمادی کشور در زمینه تولید را به مستند «من روحانی هستم» پیوند می زند و در اعتراض به آن می گوید:«فضای سیاسی کشور باید به سمت تولید باشد نه اینکه مخل آن باشد، برخی مدام ذهن‌ها را متفرق می‌کنند. آیا همه به دنبال رونق تولید هستند یا مدام در کشور دعوا راه می‌اندازند؟»

وی در ادامه سخنان خود تأکید می کند:«همین چند روز پیش دیدم چه سر و صدایی در کشور به وجود آمده است آن هم بر سر یک سی‌دی، سی‌دی که با عنوان «من روحانی هستم» پخش شده است. در این سی‌دی یک سری مطالبی را مطرح کرده اند که برخی از مطالب خلاف واقع است. آقای روحانی رئیس‌جمهور را متهم کرده اند که شما در داستان مک‌فارلین حضور داشتید، این دروغ است، کسانی که در آن شرایط سیاسی پس از انقلاب حضور داشتند، همه می‌دانند که آقای روحانی نقشی در مسئله مک فارلین نداشته است، چرا خلاف واقع می‌گویید؟ چرا دروغ می‌گویید؟»

ماجرای مک فارلین چیست؟

ماجرای مک فارلین به سفر هیاتی از آمریکا به ایران در سال‌های ۶۴ و ۶۵ مربوط می‌شود که هیات آمریکایی در آن تلاش داشت در ازای فروش سلاح به ایران، از نفوذ کشورمان برای آزادی گروگان‌های آمریکایی در لبنان استفاده کند.

در میان این هیأت که با پاسپورت ایرلندی به همراه مقادیری اسلحه مورد نیاز ایران در جنگ تحمیلی وارد فرودگاه بین المللی مهرآباد تهران شده بود، فردی با نام مک فارلین –مشاور عالی امنیت ملی ریگان رییس جمهور وقت آمریکا - بود که تقاضای مذاکره با مسئولان ارشد نظام را داشت اما بر اساس روایت این فیلم مستند، اعضای هیئت در 7 دور مذاکره خود با نمایندگان ایران تنها موفق شدند با فریدون وردی نژاد، دکتر هادی و حجت الاسلام حسن روحانی مذاکره کنند و بدون دستیابی به هدف، به آمریکا بازگردند.

حضور روحانی در میان مذاکره کنندگان با تیم مک فارلین یکی از بخش های مورد اعتراض رییس مجلس و دیگر منتقدان فیلم است. آشنا مشاور فرهنگی رییس جمهور معتقد است:« مستند با دقت کافی ساخته نشده است و در آن جهت گیری‌هایی از طریق حذف و جابجایی تاریخی با استناد به سخنان نادقیق به چشم می‌خورد که یکی از نشانه های ضعف فیلم است .بی شک رفتار سازندگان این فیلم در محکمه افکار عمومی مردم مورد قضاوت قرار می گیرد.»

نعمت احمدی وکیل پایه یک دادگستری نیز درگفت و گو با شرق گفته است: «در صورت نادرست بودن مطالب منتشر شده در مورد رییس جمهوری این عمل مجرمانه می تواند مصادیق افترا، دروغ یا نشر اکاذیب باشد که هر کدام مجازات مخصوص به خودش را دارد.»

واکنش های تعجب برانگیز

سازندگان فیلم که خود را گروهی از جوانان انقلابی معرفی کرده و اثر خود را به صورت آشکار در موسسه «شفق مدیا» و با استناد به منابع تاریخی - نه به صورت زیرزمینی - ساخته اند، می گویند انتظار چنین واکنش های تند و تعجب برانگیزی را آنهم چندماه پس از نمایش آن در برخی دانشگاهها نداشته اند.

در این زمینه، مدیر مرکز سفیر به عنوان یکی ازحامیان فیلم با انتشار بیانیه ای در اعتراض به اظهارات مخرب علیه فیلم می نویسد: «این مستند نه تنها تخریب دکتر حسن روحانی نبوده بلکه بخشی از سوابق درخشان ایشان را که عده ای سعی در پنهان کردن آن دارند، به نمایش می گذارد و این مسأله از سوی هر بیننده منصفی قابل اثبات است. دو ایراد در رابطه با مستند مطرح است که به موارد محتوایی و روایت تاریخی برمی گردد. بخش اول مربوط به بحث شورای سرپرستی صداوسیما و بخش دوم نیز قضیه مذاکرات با مک فارلین است که از سوی دولت به صورت غیررسمی مورد اشکال واقع شده است.»

وی در ادامه می گوید: «باید اجازه داد در یک فضای آزاد، این دو مسأله تاریخی از سوی پژوهشگران تاریخی بررسی شود. گروه سازنده این اثر در مذاکراتی با سفیرفیلم اعلام کرده اند که آماده اند استنادات معتبر و مستدل برای گزاره‌های مطرح شده و اعلام منابعی نظیر خاطرات آقای هاشمی را در رسانه‌ها منتشر کنند.»

سرپرستی شورای نظارت صدا و سیما

روحانی در همان اولین دوره مجلس شورای اسلامی،رئیس شورای سرپرستی صدا و سیما و محمد هاشمی رفسنجانی نیز رئیس سازمان صدا و سیماست. اختلافات متعدد میان روحانی و هاشمی موجب می‌شود که محمد هاشمی به‌دست حسن روحانی از ریاست صدا و سیما کنار گذاشته شود؛ موضوعی که موجبات آزردگی امام را فراهم می‌آورد. امام مخالف دخالت شورای سرپرستی در کار این سازمان هستند لذا از طریق فرزند خویش به رئیس مجلس یعنی اکبر هاشمی رفسنجانی پیغام می‌دهند که حسن روحانی از شورای نسرپرستی صدا و سیما کناره‌گیری کند. روحانی ناراحت می‌شود و درخواست می‌دهد با امام ملاقات کند اما امام جواب «نه» می‌دهند. این روایتی است که مستند مذکور از این ماجرا ارایه می دهد.

اهداف ساخت فیلم

معصومه نبوی کارگردان این مستند نیز در گفت و گو با مهر در این رابطه می گوید:« فیلم به هیچ عنوان قصد تخریب رییس جمهور را نداشته است.اتفاقا مصلحت نظام ، انقلاب و شان رییس جمهور از جمله ملاک‌های سازندگان فیلم بوده است.»

وی با تأکید بر این نظر خود می افزاید : «تمامی‌ منابع این مستند از دوستان و وابستگان رییس جمهور هستند که شخص روحانی تاکنون واکنشی به آن منابع نداشته‌ است.ما به منتقدان توصیه می‌کنیم ابتدا فیلم را یک بار به طور کامل ببینند و بعد آن را نقد کنند.»

نبوی درباره هدف و روند شکل‌گیری ایده و فیلمنامه مستند می گوید:« این ایده از روزهای آخر خردادماه سال 92 بعد از انتخابات ریاست جمهوری شکل گرفت. بعد از حماسه سیاسی مردم و انتخاب دکتر حسن روحانی، احساس کردیم خیلی‌ها رییس جمهور را نمی‌شناسند و این عدم شناخت باعث سوءتفاهم‌هایی خواهد شد. در حالی که آقای روحانی یک شخصیت انقلابی درون نظام هستند که در بسیاری از نقاط کلیدی انقلاب نقش آفرینی کرده‌اند و افکار عمومی‌ جامعه نیاز داشت تا ایشان را بشناسد. با این توجه شروع به تحقیق و نگارش «من روحانی هستم» کردیم.»

نکته قابل توجه آن که مهر 92، سه ماه قبل از اکران فیلم، روزنامه فارین پالیسی در گزارشی با عنوان «وقتی روحانی با اولیور نورث دیدار کرد»، نوشته بود: حسن روحانی مشاور ارشد سیاست خارجی دولت وقت ایران، بیست و هفتم می 1986 با هیاتی از مقامات کاخ سفید در طبقه آخر هتل هیلتون در تهران همنشین شده و آمده بود تا پنهانی واسطه توافقی با آمریکایی ها شود.»

دلیل حساسیت ها

نبوی کارگردان مستند «من روحانی هستم» درباره دلیل واکنش ها به فیلمش می گوید:«علت حساسیت برخی از وابستگان دولت را متوجه نمی‌شویم در حالی که خود آقای رییس جمهور از جمله حامیان اصلی منتقدان هستند. حمایت ادامه دار ایشان یکی از محرک‌های کار ماست. البته ما این مستند را انتقادی نمی‌دانیم. برداشت ما این است که در این مستند بیشتر به نقاط قوت در زندگی آقای روحانی پرداخته شده است که این نقاط قوت را کمتر کسانی می‌دانستند.»

وی هدف از ساخت فیلم را نشان دادن زندگی دکتر روحانی بدون عینک جناحی عنوان می کند و تأکید دارد:« حالا این منتقدان شکایت می‌کنند که چرا شما به 99 نفر پرداخته‌اید! آیا کذبی در 99 نفر است؟! در حقیقت ما از این واکنش‌ها به نتیجه‌ای رسیدیم که انگار افراطیونی قصد دارند زیر چتر اعتدال چهره رییس جمهور را مخدوش کنند. یا سوابق رییس جمهور در شورای عالی امنیت ملی خصوصا در بحث مدیریت غائله 18 تیر که مشخص است و همه می‌دانند. چرا الان یک سری رسانه‌های خاص از آن ناراحت هستند؟!».

99 نفر

مردادماه سال 64 فرامی‌رسد. آیت‌الله خامنه‌ای رئیس جمهور وقت با عنایت به شرایط حساس کشور و مواجه بودن کشور با جنگ تحمیلی، با انتخاب دوباره میرحسین موسوی به عنوان نخست‌وزیر موافقت می‌کند؛ موافقتی که مخالفت عده‌ای از نمایندگان مجلس را به‌دنبال دارد. امام با این‌گونه اختلافات و حاشیه‌ها در مقطع حساس جنگ تحمیلی موافق نیستند و توصیه می‌کنند میرحسین موسوی به عنوان نخست‌وزیر برگزیده شود اما باز هم 99 نفر از نمایندگان که حسن روحانی یکی از فعالین آنهاست، به موسوی رأی منفی می‌دهند. (روزنامه مردم‌سالاری)

غائله 18 تیر

در دوران تصدی حسن روحانی، شورای‌عالی امنیت ملی با چالش‌های مهم داخلی و خارجی روبه‌رو می‌شود و تصمیمات سرنوشت‌سازی هم می‌گیرد؛ از حصر مرحوم منتظری گرفته تا ماجرای فتنه 18 تیر 78.

فتنه 78 با برنامه‌ریزی قبلی و در پوشش اعتراضات دانشجویی کلید می‌خورد و آشوب و اغتشاش بخش‌هایی از مرکز تهران را دربر می‌گیرد.

روحانی آن‌زمان در فرانسه به سر می‌برد. وی به‌محض بازگشت به ایران و مطلع شدن از اوضاع، با مسئولیت خود به بسیج دستور می‌دهد که وارد میدان مبارزه با فتنه 78 شود، اینجاست که آتش فتنه 78 خاموشی می‌گیرد. 23 تیرماه سال 78 راهپیمایی عظیم مردمی در محکومیت فتنه 78 به وقوع می‌پیوندد.

روحانی سخنران ویژه این راهپیمایی است؛ سخنرانی مهمی که به‌دلایل نامعلومی از آرشیوهای رسمی حذف شده است. روحانی در این سخنرانی، مطالب مهمی علیه اغتشاش‌گران و عاملان اصلی و پشت‌پرده فتنه 78 بیان می‌کند و از بازداشت این عناصر خبر می‌دهد.

مجمع عقلای مجلس

در سال 64 زمانی که هاشمی رفسنجانی ریاست مجلس را عهده دار بود در مجلس گروهی تشکیل شد که بعدها به "مجمع عقلا" معروف می‌شود. به‌گفته محسن رضایی که در آن زمان فرمانده سپاه بود این گروه در طراحی سیاستهای جنگ نقش داشتند.رضایی در نامه ای امام را از فعالیت چنین گروهی با خبر می کند.هاشمی رفسنجانی در پاسخ به سوال امام درباره جلسات عقلا می گوید: از جلسات این گروه با خبر هستم.یکی از اعضا این جلسات روحانی بود. به‌گفته هاشمی رفسنجانی این گروه در سیاست‌های جنگی بی‌تأثیر نبودند و در پایان جنگ هم تأثیرگذار بودند(. (کتاب خاطرات هاشمی رفسنجانی).

بی طرف ها چه گفتند؟

در خلال این کشمکش ها، رسانه ها به سراغ شخصیت های مختلف سیاسی رفته اند و نظر آنها را درباره این مستند جویا شده اند اما گویا بسیاری از آنها فیلم را ندیده اند و طرح سوال از سوی خبرنگاران، تازه آنها را به دیدن فیلم تشویق کرده است .

غلامعلی حداد عادل، مشاور عالی مقام معظم رهبری و رییس فراکسیون اصولگرایان مجلس و منصور حقیقت پور، نایب رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس از جمله کسانی هستند که ضمن امتناع از اظهارنظر درباره فیلم، تنها به این جمله بسنده کرده اند که « حفظ حرمت رئیس‌جمهور لازم است و در صورتی که در فیلم توهینی نسبت به وی شده باشد، سازندگان آن باید در مقابل مسئولان قضایی پاسخگو باشند.»

روز گذشته نیز سوال درباره مستند من روحانی هستم یکی از سوالات خبرنگاران از غلامحسین محسنی اژه ای، سخنگوی قوه قوضاییه بود.

وی در سخنانی کوتاه تنها به گفتن این توضیح اکتفا کرد که « این فیلم را ندیده ام ، چند نقل متفاوت از آن وجود دارد و اگر توهینی به مقامات شده باشد، برخورد می شود. در حال حاضر دادستان تهران به عنوان مدعی‌العموم سی‌دی مذکور را بازبینی می‌کند و درصورتی که مشخص شود توهینی انجام شده با آنان برخورد خواهد کرد.»

از سوی دیگر، مهرداد بذرپاش که هم اکنون نماینده مردم تهران، ری و شمیرانات در مجلس است، در حمایت از مستند سخن گفته و معتقد است:« فیلم چهره انقلابی رییس جمهور را در وقایع حساس نشان داده است و جنجال رسانه ای علیه این مستند، مشکوک است. چگونه است این همه فیلم و شب نامه علیه نظام ساخته می شود ولی صدایی از آقایان در نمی آید اما ساخت یک مستند که در آن به کسی توهین نشده، صدای برخی از دوستان را درآورده است .»

این در حالی است که کسانی چون «صادق زیباکلام » استاد دانشگاه با انتقاد از مستند یادشده، آن را برگرفته از یک نوع «رفتار ماکیاولیستی» دانسته و گفته است: « این فیلم مستند بیش از آنکه ضایع‌کننده روحانی باشد، سقوط اخلاقی سازندگان و مخالفان آقای رییس‌جمهور را به نمایش می‌گذارد یا دست‌کم و در معصومانه‌ترین نگاه به سازندگان آن، «من روحانی هستم» بیانگر عمق بی‌اخلاقی و تمسک به راه و روش‌هایی است که در بهترین حالت باید آنها را غایت ماکیاولیستی بودن یک جماعت و گروه سیاسی دانست. »

دفاع هوشمندانه روی کاغذ

با وجود اینگونه اعتراض های برخی مقامهای دولتی و هواداران رییس جمهوری، حامیان فیلم همچنان معتقدند: اعتراض ها با هدفی خاص دنبال می شود و آن هدف می تواند نفی صحت اظهارات آقای هاشمی رفسنجانی در کتاب خاطراتش باشد. بر همین اساس روز گذشته مرکز سفیر فیلم نامه ای خطاب به رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نوشت و در آن خواستار ارائه توضیحات وی درباره حادثه مک فارلین شد چرا که به عقیده این مرکز، نظر آقای لاریجانی مبنی بر نقش نداشتن روحانی در ماجرای مک فارلین (که محمدرضا عارف نیز آن را تأیید کرده است) در تضاد کامل با خاطرات مکتوب سال 1365 کتاب "اوج دفاع" هاشمی رفسنجانی است.

در چنین شرایطی، به نظر می رسد این نامه علنی، دفاع هوشمندانه ای از فیلم است چرا که هر گونه پاسخ منفی به صحت واقعه مک فارلین از سوی رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام به معنای زیر سوال بردن نوشته های مکتوبش خواهد بود.

از سوی دیگر، اعتراضهای حامیان رییس جمهوری حکایت از آن دارد که آنها نگران هستند که افشای برخی حقایق در باره موضعگیریهای دکتر روحانی در برهه های حساس تاریخی می تواند موجب تضعیف جایگاه او در افکار عمومی جامعه و ریزش احتمالی برخی هواداران وی در میان اصلاح طلبان یا اصولگرایان شود و یا موضع گیری های کنونی او را در باره برخی موضوعات با تردیدهایی مواجه سازد.

با این حال، سازندگان فیلم نیز ناچار هستند در باره برخی ادعاهای خود در باره دکتر روحانی که اکنون صحت آن از سوی منتقدان زیرسوال رفته، پاسخها و اسناد محکمی ارایه دهند و یا بپذیرند که روایت آنها در باره برخی موضوعات، صادقانه و بیطرفانه نبوده است.

سهیلا فلاحی -جام جم آنلاین