فرهنگ زیربنای اقتصاد

درهم تنیدگی این دو می‌تواند از نوع اثر متقابل باشد به این معنا که هم آداب، رسوم و دیدگاه‌های فرهنگی، اقتصاد هر کشوری را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و هم اقتصاد متقابلا می‌تواند بر بنیان‌های فرهنگی یک جامعه تاثیرگذار باشد.

اما به نظر می‌رسد این رابطه از طرف فرهنگ به اقتصاد قوی‌تر و اثرگذارتر است. بویژه آن که در آموزه‌های فرهنگ اسلامی، مفاهیم بسیار ارزشمندی درخصوص مسائل اقتصادی مطرح شده است، مفاهیمی همچون نکوهش اسراف(کلوا و اشربوا و لاتسرفوا)، حرمت ربا(احل الله البیع و حرم الربا)، وفای به عهد(اوفوا بالعقود)، پرداخت خمس و زکات، انفاق و... یک اقتصاد مبتنی بر فرهنگ غنی اسلامی در عین تعامل نزدیک با دیگر اقتصادهای جهان، برای توسعه و پیشرفت به نیروی درونی خود متکی است. در فرهنگ اسلامی راه رسیدن به اهداف اقتصادی از همت مضاعف و کار مضاعف عبور می‌کند.

اما امروز با تسلط رسانه‌های غربی بر افکار عمومی مردم این فرهنگ شدیدا آماج تهاجم فرهنگ بیگانه قرار گرفته است؛ فرهنگی که فقط پول و منافع شخصی را معیار ارزش می‌داند.

بسیاری از ما اگر هم‌ سن‌مان قد ندهد حتما از بزرگ‌تر‌ها شنیده‌ایم که رفتار بازاری‌های قدیم با مشتریان چگونه بود و البته رفتار مشتریان نیز.

بسیار شنیده‌ایم که حرف بازاری در آن روزگار که زیاد هم دور نیست در حکم چک سفید امضا عمل می‌کرد و هیچ‌وقت برگشت نمی‌خورد.

در گذشته کمترین اسراف مورد بیشترین سرزنش‌ها قرار می‌گرفت، اما امروز در مصرف‌گرایی اسراف‌گونه با یکدیگر مسابقه گذاشته‌ایم.

چه شده است که دیگر از آن چک‌های شفاهی خبری نیست. رباخواری در آن زمان گناهی بشدت مذموم شناخته می‌شد، اما نیاز به گفتن ندارد که امروز ربا در اشکال مختلف آن در بسیاری از زندگی‌ها رسوخ کرده است.

طبیعتا نباید تمام کجروی‌های امروز را به گردن فرهنگ بیگانه انداخت. شاید سیاستگذاری‌های مسئولان فرهنگی در دو دهه اخیر و همراستا شدن ناخواسته مردم با برخی از این سیاست‌ها، تغییر سطح زندگی و افزایش انتظارات نسل جدید نیز در دامن زدن به اوضاع امروز بسیار موثر بوده است.

شاید شعار امسال در کنار تمام تعابیر دیگری که از آن می‌شود، هشداری باشد اول به فعالان اقتصادی ما که بار دیگر به ارزش‌های فرهنگی اسلامی در حوزه اقتصاد بازگردیم و دوم به عموم مردم که فرهنگ اصیل اسلامی را بیشتر از گذشته زیربنای رفتار اقتصادی خود قرار دهند.

حمید اسدی - جام‌جم