ماجرای گردشگرانی که بازنگشتند

بعد از طی 52 کیلومتر از سمت جنوب مرکز استان و گذر از شهرستان «نیر»، روستایی بر روی نقشه هویدا می شود که به کورعباسلو شهره است. روستایی که در دامن یکی از اسرار آمیز ترین قلعه های باستانی آرمیده است.

قلعه و منطقه باستانی بوینی یوغون در روستای کورعباسلو نیر یکی از مهمترین دژهای این منطقه از قبل از تاریخ اسلام بوده و هم اکنون نشانه هایی از تمدن چهار هزار و 500 ساله پیش از دوران مفرغ تا عصر اشکانی و دوران اسلامی در آن یافت می شود.

استحکام سنگی بی نظیر قلعه

قلعه بوینی یوغون (گردن کلفت) روی قطعات عظیم سنگ واقع شده تا جایی که استحکام این دژ موجب شده مردمانی که قرن ها قبل در این منطقه می زیسته اند باور خرافی مبنی بر گم شدن گردشگران و افراد کنجکاو مراجعه کننده به قلعه داشته باشند.

امروزه با ساماندهی قلعه و بررسی معماری آن علل بروز اینگونه خرافات در بین مردمان آن دوران مشخص شده چراکه دیواره های سنگی که ارتفاعی حدود ۳۰۰ متر دارند قلعه را از دو جناح غیرقابل نفوذ کرده بنابراین دسترسی به آن غیرممکن بوده و افراد مراجعه کننده که از سوی دیگر بازمی گشته اند، گمشده تلقی می شده اند.

عمده مصالح به کار رفته در این دژ سنگ و ساروج است، ملاط ساروج به خوبی قابلیت خود را در طول تاریخ به عنوان چسباننده سنگ ها نشان داده و برای فضاهای داخل قلعه از مصالحی چون آجر و خشت نیز استفاده شده است.

حوضچه های دست ساز سنگی با عمق ناپیدا

اولین ساکنان این قلعه به دلیل اینکه در ارتفاع سکونت داشته اند، برای دستیابی راحت به آب، حوضچه های سنگی را در بالای قلعه ساخته اند. حوضچه هایی که باز گرفتار باورهای خرافی شده و در بین اهالی با عمقی بسیا زیاد و ناپیدا از آن یاد می شود.

به گفته مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل، این استخرهای سنگی فرصت مطلوبی برای ذخیره سازی آب برف و باران فراهم می کرده است.

یحیی نقی زاده افزود: تعدادی جوی های کوچک در سطوح صخره های اطراف این استخرها قابل مشاهده است که وظیفه هدایت آب برف و باران برای ذخیره سازی را بر عهده دارند.

وی تاکید کرد: تعداد قابل توجه و ابعاد حوضچه ها می تواند دلیلی بر زندگی و سکونت گروه قابل توجهی از مردم باشد.

به گفته نقی زاده، چنین معماری در دنیا بی نظیر بوده و موجب شده قلعه بوینی یوغون به یک اثر شاخص باستان شناسی تبدیل شود.

آسیاب سنگی دیگر یادگار حیات چهار هزار ساله

اگر پله های دست ساز سنگی این قلعه را از نظر بگذرانیم در کنار این مجموعه می توان آسیاب سنگی را نیز مشاهده کرد.

کارشناسان معتقدند بقایای این بنای سنگی که در جبهه جنوب غربی قلعه پیداست جزیی از تاسیسات دفاعی و ارتباطی قلعه بوده است.

رونق قلعه در عهد اشکانی

کارشناس باستان شناسی استان اردبیل معتقد است با وجود آثار شاخص از چهار هزار سال قبل در این منطقه عمده رونق این قلعه در دوران اشکانی و همزمان با جنگ ایران و روم بوده است.

میر روح الله محمدی افزود: در این مقطع تاریخی با افزایش جمعیت مواجه ایم و قلعه بیش از آنکه کاربرد نظامی پیدا کند محل سکونت بوده است.

وی افزود: وسعت بالغ بر ۳۰۰ هکتار و چند لایه ای بودن قلعه نشان دهنده استمرار سکونت انسان از دوره اشکانی تا دوره صفوی است.

به گفته محمدی، واقع شدن در ارتفاعات و امکان کنترل منطقه در صورت حمله دشمن، موقعیت طبیعی، دست یابی به آب و غذای کافی و امکان حفاظت قابل توجه موجب شده قلعه بوینی یوغون در طول تاریخ هم استفاده نظامی و هم مسکونی داشته باشد.

تناسب معماری با کاربری قلعه

استان اردبیل در تمام مناطق خود قلعه های مستحکم به مانند بوینی یوغون دارد، قلعه قهقهه، دیو قلعه سی، کهنه قلعه و قلعه ارشق در مشگین شهر، قیز قلعه سی در بیله سوار، اولتان در پارس آباد، قلعه خشتی گیلوان در خلخال و قلعه یل سویی در گرمی شاخص ترین قلعه های موجود در پهنه اردبیل است.

به عقیده مسئول موزه باستان شناسی اردبیل، قلعه های این منطقه متناسب با کابری آن احداث می شده و به همین دلیل در مصالح، میزان نفوذ پذیری، وسعت و امکانات قلعه تفاوت دارند.

محمدی اضافه کرد: به عنوان مثال قلعه قهقهه به عنوان زندان سیاسی بوده به همین دلیل اطراف قلعه پرتگاه است.

وی تاکید کرد: قلعه بوینی یوغون نیز معماری با کاربرد نظامی و در عین حال مسکونی داشته و از هر دو منظر امکانات لازم را دارا است.

کاوش های اولیه در قلعه بوینی یوغون موجب شد این منطقه به عنوان سایت موزه روباز در کشور معرفی شود. موزه ای که حکایت زندگی مردمان هزارهای قبل بوده و گردشگران می توانند از این اثر شاخص تاریخی و نیز طبیعت زیبای منطقه استفاده کنند.(مهر)