همه ما باید به روانپزشک مراجعه کنیم

بی‌شک یکی از دلایل اصلی آن به ترس از برچسب خوردن یا انگ روانی بودن باز‌می‌گردد. درواقع، خیلی از افراد از ترس این‌که مردم به آنها چه می‌گویند و چه نگاهی به آنها خواهند داشت، به روانپزشک مراجعه نمی‌کنند. البته به گفته دکتر فروزان الیاسی، روانپزشک چنین ترسی چندان هم بی‌دلیل نیست، چراکه در جامعه ما، هم خود بیماران و هم خانواده آنها در بسیاری از مواقع درد انگ خوردن را لمس می‌کنند.

من روانی نیستم

یکی دیگر از دلایل مهم در مراجعه نکردن بسیاری از مردم به روانپزشک این است که اختلالات روانپزشکی را یک بیماری نیازمند درمان نمی‌دانند.

دکتر امیرحسین جلالی، روانپزشک نیز در گفت‌و‌گو با «جام‌جم» در این‌باره می‌گوید: تصوری که افراد از علت بیماری روانپزشکی دارند می‌تواند در تمایل نداشتن آنان به روانپزشک موثر باشد. مثلا زمانی که فرد، افسردگی را با ضعف اراده برابر بگیرد، ممکن است آن را اختلالی نیازمند درمان روانپزشکی نداند و خیال کند باید چاره‌ای دیگر برای آن بیندیشد. همچنین انگ و ننگ اختلال روانپزشکی هم موثر است. دیوانه خواندن هر که به روانپزشک مراجعه می‌کند و زدن چنین برچسبی به شخص مبتلا به مشکل روانپزشکی که معنایی تحقیرکننده و طردکننده دارد نیز بیمی در اشخاص پدید می‌آورد که در نتیجه خود را با خریدن رنج بیماری از مصیبت مضاعف انگ و ننگ رها می‌کنند. البته باور به بی‌حاصلی درمان و دیگر باورهای نادرست همچون ترس از اعتیاد یا وابستگی به داروها نیز سهم زیادی در خودداری آنان از مراجعه دارد.

اختلال روحی، بیماری است؟

واقعیت آن است که فقدان درک و شناخت صحیح از بیماری‌ها و اختلالات روانپزشکی، یکی از مشکلات جامعه ماست. چون در اغلب موارد، این بیماری‌ها بدون علائم جسمی بروز می‌کند، خیلی‌ها حتی نمی‌دانند این حالت، به یک بیماری مربوط است و آن را تنها ناشی از مشکلات محیطی و اتفاقاتی که اطرافشان رخ می‌دهد، می‌دانند.

دکتر نفیسی در گفت‌و‌گو با «جام‌جم» با اشاره به این مطالب می‌گوید: عده‌ای از افراد هم به غلط این بیماری‌ها را ناشی از چشم زخم و دعا و... می‌دانند و برای رفع آنها به دعانویس و فالگیر مراجعه می‌کنند. دکتر جلالی با تاکید بر باورهای اشتباه رایج میان مردم در ریشه‌یابی مشکلات روحی می‌افزاید: زمانی که فرد تصور کند افسردگی وجود ندارد و آنچه او یا عضو خانواد‌ه‌اش دچار آن شده‌اند تنبلی و بی‌مسئولیتی است، طبعا برای درمان اقدامی نمی‌کند یا اگر باور داشته باشد استرس نشانه مسئولیت‌پذیری است یا خیال کند همه آدم‌ها بر اثر مکافات و گرفتاری‌های زندگی دچار اضطراب و غم می‌شوند و وقتی نمی‌شود فقر و نداری را برطرف کرد، پس برای نشانه‌ها هم نمی‌شود کاری کرد، برای درمان نیز مراجعه نمی‌کند.

درمان قطعی وجود ندارد؟

اما آیا این باور درست است که برای بیماری‌های اعصاب و روان، درمان قطعی وجود ندارد؟

دکتر نفیسی پاسخ می‌دهد: بسیاری از بیماری‌های اعصاب و روان با درمان برطرف می‌شود. البته در مواردی نیز احتمال عود وجود دارد. بعضی اختلالات روحی و روانی نیز با درمان کنترل می‌شود و درمان قطعی برای آنها وجود دارد. البته به گفته دکتر جلالی، این هم از باورهای نادرست و تحریف شده رایج است که غیر از بیماری‌های واگیر تقریبا هیچ بیماری​ای وجود ندارد که درمان قطعی داشته باشد. در حالی که بیماری‌ای همچون میگرن یا فشار خون نیز درمان قطعی ندارد. به بیان دیگر بسیاری از بیماری‌ها فقط قابل کنترل است و درمان صد درصد ندارد و اختلال‌های روانپزشکی هم از این ماجرا مستثنا نیست.

شما به روانپزشک نیازدارید

شاید شما هم از جمله افرادی باشید که نمی‌دانند به مراجعه روانپزشکی نیاز دارند یا خیر؟ دکتر نفیسی برای این‌که بدانید در چه شرایطی به مشاوره و درمان‌های روانپزشکی نیاز دارید، توضیح می‌دهد: در مواردی که بیماری بر افکار، احساسات یا رفتار شخص تأثیر گذاشته است به این معنا که افکار، احساسات یا رفتار وی دچار اختلال شده و در نتیجه عملکردش در زمینه‌های مختلف شغلی، تحصیلی، خانوادگی و اجتماعی مختل شده است، لازم است به روانپزشک مراجعه داشته باشد.

همه باید چکاپ روانپزشکی داشته باشند

دکتر جلالی که از آن دست روانپزشکانی است که معتقدند همه باید مشاوره روانپزشکی داشته باشند، می‌گوید: البته درباره افراد مختلف، تفاوت در نوع و مدت درمان وجود دارد، اما در اصل مراجعه، هیچ تردیدی وجود ندارد. دلایل روانشناختی، زیستی، فرهنگی و اجتماعی در ایجاد اختلال‌های روانپزشکی موثراست، ولی سهم عوامل زیستی پررنگ‌تر است. در نتیجه بهتر است هر فردی که دچار نشانه‌‌ای عصبی ـ روانی است ابتدا از سوی یک روانپزشک‌ معاینه شود. این روانپزشک می‌افزاید: بی‌توجهی به علت زیستی اختلال‌های روحی و روانی، پیامدهای جدی به همراه دارد و بیمار را از درمان موثر محروم می‌کند. ضمن این‌که طی درمان مناسب باید به همه عوامل موثر در بروز اختلالات روانی توجه شود. البته در اختلالات خفیف‌تر و زمانی که نشانه‌های زیستی مانند بی‌خوابی، بی‌اشتهایی و... وجود ندارد می‌توان فقط از درمان‌های روانشناختی بهره گرفت.

مجبور نیستی داروی اعصاب بخوری

همه بیماران اعصاب و روان که به مراجعه روانپزشکی نیاز دارند، نیاز به مصرف داروهای اعصاب ندارند و طی روند درمانی‌شان صرفا به مشاوره روانپزشکی بسنده می‌شود.

دکتر نفیسی در این‌باره توضیح می‌دهد: افرادی که در روابط بین فردی خود دچار مشکلات و ناخشنودی هستند، افرادی که برای تصمیمات مهم زندگی خود به راهنمایی نیاز دارند و زوج‌هایی که در زندگی زناشویی خود با چالش‌هایی مواجهند، ازجمله کسانی هستند که از مشاوره روان‌شناسی سود می‌برند.

ترس از اعتیاد به داروهای اعصاب

درواقع، بیشتر مردم از اعتیاد به داروهای اعصاب واهمه دارند و به این علت از مراجعه به روانپزشک طفره می‌روند، اما آیا چنین تصوری اشتباه است؟

دکتر نفیسی معتقد است چنین تصوری در بسیاری موارد اشتباه است، زیرا اغلب داروهای اعصاب وابستگی ایجاد نمی‌کند. یعنی انواع محدودی از این داروها در صورتی که بیش از مدت زمان یا مقدار توصیه شده از سوی پزشک معالج مصرف شود، موجب وابستگی می‌شود.

دکتر جلالی نیز می‌افزاید: بی‌تردید رسانه‌های عمومی سهم زیادی در اصلاح چنین باورهای نادرستی دارد. یعنی باورهای نادرست را باید با آموزش و دادن اطلاعات صحیح تغییر داد. بی‌شک تغییر باورها زمینه‌ساز تغییر رفتارهاست.

به خاطر داشته باشید در مواردی که رفتارهای خشونت‌آمیز و پرخاشگرانه‌ای بروز می‌دهید که به خودتان یا دیگران آسیب می‌زند، لازم است بدون ترس از تصور دیگران به روانپزشک مراجعه کنید.

پونه شیرازی‌ / ‌گروه جامعه