لج پیری و معرکه‌گیری

 یاد بچه کوچکم می‌افتم که وقتی به او به زور غذا می‌خورانم، همه را روی پیشبندش تف می‌کند. لجبازی و سر باز زدن از آنچه پزشک یا اطرافیان خیراندیش برای سالمندان توصیه می‌کنند از رایج‌ترین رفتارهایی است که از آنان سر می‌زند. سالخوردگان لجباز از پذیرش پرستار طفره می‌روند، به دکتر مراجعه نمی‌کنند، داروهایشان را نمی‌خورند و در مقابل بستری شدن بشدت مقاومت و لجاجت به خرج می‌دهند. وقتی فرد لجباز خانواده، یک کودک است، معمولا احساس اعتماد به نفس بهتری برای کنترل و به راه آوردن او داریم، اما وقتی یک سالمند چنین مشکلی به وجود می‌آورد چه باید کرد؟

بازگشت به دوران کودکی

لجبازی از رفتارهای مشترک کودک و سالمند است.

مرجان فرامرزی، کارشناس ارشد روان‌شناسی می‌گوید: برخلاف کودکان که نشان دادن هویت و شخصیتشان عامل لجبازی است، در سالمندان از دست دادن کنترل و خدشه‌‌دار شدن هویت است که سبب لجبازی می‌شود.

وی می‌گوید: احساس طرد شدن، سربار بودن، از دست دادن احترام، کنترل و جایگاه مناسب همیشگی در خانواده سبب می‌شود که سالمند به هر طریقی بخواهد در مقابل کنترل دیگران قد علم کند.

ضعف و آسیب‌های جسمی که یک فرد سالمند در آستانه از دست دادن توانمندی تجربه می‌کند، او را ناتوان، تنها و کم‌حوصله می‌کند و چنین افرادی به همه چیز حتی مراقبت‌های شایان توجه اطرافیان اعتراض می‌کنند.

این روان‌شناس می‌افزاید: وقتی سالمند احساس کنترل بر محیط و اطرافیان را از دست می‌دهد، پرخاشگر و بهانه‌جو می‌شود و سعی می‌کند با جلب توجه و تمارض، میزان محبت و حمایت اطرافیان را بسنجد.

فرامرزی می‌گوید: معمولا نمی‌توان برای همه افراد یک نوع توصیه کرد، اما توصیه‌های آزموده‌ای وجود دارد که به ما کمک می‌کند بهترین یاری را به سالمند ناتوان و آسیب‌دیده خود برسانیم به نحوی که لجبازی‌ها و پرخاشگری‌هایش کمتر آزرده‌مان سازد و نتواند جلوی روند درمان را سد کند.

یک بچه مسن

حمیده از وقتی زمینگیر شده است خود را بچه دست و پاگیر می‌خواند. او که هفتاد و چهار ساله است، به دلیل سکته مغزی توان راه رفتن و بسیاری از کارهای روزمره را از دست داده است. به نحوی که بسیار به خدمات دخترش وابسته شده است.

حمیده می‌گوید: بیشتر مردم فرزندان پسر را ترجیح می‌دهند، ولی خدا حفظش کند، دخترم تنها کسی است که از من مراقبت می‌کند.

وی می‌گوید: مثل یک نوزاد به او وابسته‌ام و از او خجالت می‌کشم. یک عمر گفتم من تو را بزرگ کرده‌ام و منت بر سر طفلک گذاشتم، اما امروز او باید مرا با وزنی که 30 ـ 40 برابر آن موقع اوست، تر و خشک کند.

سالمندان وقتی از کار می‌افتند تا حد زیادی به فرزندان خود وابسته می‌شوند و این وابستگی گاه شخصیت آنان را در نظر خودشان تخریب می‌کند.

مرجان فرامرزی روان‌شناس توصیه می‌کند: برای این‌که احترام سالمند حفظ شود تا جایی که می‌توانید به اهمیت حضور فیزیکی او در خانواده که موجب گرد آمدن همه خانواده است، تاکید کنید و آنها را با حمایت عاطفی خوشحال کنید.

کودکان باتجربه

سالمندان گاه به کودکان کارآزموده‌ای تبدیل می‌شوند که براحتی ما و رفتارمان را زیر نظر می‌گیرند و گرچه رفتارهایی کودکانه پیدا کرده‌اند، اما زرنگی‌های بزرگسالان با تجربه را دارند.

فرامرزی، مشاور و روان‌شناس به خانواده‌ها توصیه می‌کند: شما نیز باید با سالمند به ملاطفت یک کودک و با قاطعیت یک مادر رفتار کنید و هرگز نگذارید که مصالحشان را زیر پا بگذارند.

وی می‌گوید: باید و نبایدهای رفتارهای مادر و فرزند را باید امروز دوباره مرور کنید و درباره مادر یا پدر بیمار خود به کار گیرید. ملایم، اما جدی باشید و از مواضع درست کوتاه نیایید.

به آنها بگویید که در زندگی همیشه چیزهایی که دوست داریم، پیش نمی‌آید و قطع عضو، معلولیت یا ناتوانی نیز یکی از همین ناخوشایند‌هایی است که مثل همیشه آن را با قدرت و با کمک خانواده پشت سر می‌‌گذارید.

این روان‌شناس توصیه می‌کند که سالمندان را وقتی با نقص عضو، بیماری یا ناتوانی مواجه می‌شوند بیشتر مورد تفقد قرار دهیم و سعی کنیم بخش‌های مهم و نقاط قوت زندگی او را برایش مرور و به او یادآوری کنیم که زحماتی که برای ما کشیده است، باید امروز جبران شود. به او بگویید که با میل و رغبت پرستاری از او را به عهده گرفته‌اید.

فرامرزی می‌افزاید: این کار سبب می‌شود حس شرم و مزاحمتی که درباره شما دارد خنثی شود.

الگوهای مشابه

مشاهده سالمندان دیگر در محیط بیمارستان یا معاشرت با سالمندانی که مشغول بازتوانی هستند، سبب می‌شود که سالمندان راحت‌تر بیماری و مشکل خود را بپذیرند.

فرامرزی توصیه می‌کند که هرگز ناتوانی سالمند را به روی او نیاورید و هر طور می‌توانید آنها را متوجه کنید که هنوز بزرگ خانواده هستند و شما به آنها احترام می‌گذارید.

طرف مشورت

حداقل کاری که در حق سالمند خانواده می‌توانید انجام دهید، این است که او را طرف مشورت قرار دهید این کار احساس کنترل و مفید بودن را به او باز‌می‌گرداند.

فرامرزی تاکید می‌کند: محبت و لمس و نوازش و ماساژ و تماس‌های حسی با سالمندی که کاملا بستری و فاقد اختیار حرکت شده است، برای او بهترین تسلی بخش است.

وی می‌افزاید: خانواده‌ای که مراقبت سالمند را به عهده دارد، خود در معرض آسیب‌های روحی روانی و جسمی قرار دارد که خوب است برای بهبود شرایط از مشاوران خانواده کمک بگیرند و خانواده‌درمانی شوند.

گاه فقط سخن گفتن و درددل کردن با مشاور می‌تواند تا حد زیادی از مشکلات روحی و فشار ناشی از مراقبت دائم سالمند بکاهد. وی تاکید می‌کند: محبت همراه با قاطعیت و پافشاری بر نکات درست که سلامت سالمند را در پی دارد، بهترین راه مواجهه با ناتوانی و نقص عضو و تنش‌های ناشی از آن در سالمندان است.

توصیه‌های برای شب‌های سرد زمستان

زمستان سرد و روزهای یخبندان از راه رسیده‌ است، اما شما زیاد هم نگران نباشید چون با توصیه‌های کارساز می‌توانید این روزهای سخت را آسان پشت سر بگذارید.

شب‌ها سر خود را با کلاه گرم و مناسبی بپوشانید تا جلوی سینوزیت گرفتن و سرما خوردن و هدر رفتن انرژی از طریق سر گرفته شود و خواب راحتی داشته باشید.

سر و پا دو نقطه از دست دادن حرارت بدن است، بنابراین حتی اگر هنگام خواب احساس سرما می‌کنید، جوراب‌های پشمی و گرم خود را از پا درنیاورید.

دمای 21 درجه سانتی‌گراد را در زمستان دمای مناسبی می‌دانند، اما برخی از افراد در دمایی بیش از این عادت دارند به سر ببرند. اگر محدودیت سوخت دارید، سعی کنید یکی از اتاق‌های خانه را گرم نگه دارید و لباس‌های متعدد کرکی و نازک بپوشید و روی آن یک ژاکت مناسبت و نه‌چندان گشاد که هوای گرم داخل لباس‌ها از بدنتان خارج نشود.

دمای زیر 16 درجه سانتی‌گراد می‌تواند برای شما خطر کاهش دمای بدن، حملات قلبی یا سکته مغزی به همراه آورد، پس خود را با سرما آزار ندهید تا صرفه‌جویی کرده باشید. گرم بمانید حتی در فضایی کوچک.

سعی کنید به مدت طولانی ننشینید. بلند شوید و راه بروید. حرکت کردن و حتی کارهای روزمره به گردش خون شما کمک می‌کند.

اگر هوای بیرون سرد و آلوده است، حتی دور اتاق خود می‌توانید پیاده‌روی کنید.

از غذاهای گرم و ادویه‌ها و جوشانده‌هایی که انرژی و گرمای بدن را بالا می‌برد، استفاده کنید.

زیراندازها و رواندازهای قدیمی که از پشم گوسفند درست می‌شد، بهترین گرم‌کننده‌های این فصل است. حتی نمدهای پشمی که با ملحفه روکش شده باشد، از هر فرشی محل نشستن شما را گرم‌تر می‌کند، پس هنگامی که تحرک ندارید، از قدرت گرم‌کنندگی پتو و شال و تشکچه پشمی خود استفاده کنید و لذت ببرید.

اگر هنوز در و پنچره‌های خانه را درزگیری نکرده‌اید، همین امروز این کار را انجام دهید./ ضمیمه چاردیواری

ماندانا ملاعلی