گفت‌وگو با دکتر سید حسن علم‌الهدایی، روان‌شناس

درد ناآگاهی و کابوس کودک‌آزاری

دست پدر سنگین است، عصبانی که می‌شود چشم‌هایش را می‌بندد و محکم می‌کوبد، عصبانیتش که فروکش کرد، آرام می‌شود. پدر خشمگین است، از صاحبخانه، از بیکاری، از دعوا با مادر، از گرانی، از ناتوانی در اداره یک خانواده چند نفره، از حال، از آینده، از همه و همه، اما کودک معنی خشم را نمی‌داند، بدخلقی پدر را هم نمی‌فهمد؛ او هنوز دلش می‌خواهد کودکی کند؛ شب‌ها کابوس می‌بیند و دم نمی‌زند. تحقیقات نشان می‌دهد 70 درصد کودک‌آزاری‌ها در ایران در محیط خانواده اتفاق می‌افتد و پدرها عامل 66 درصد کودک‌آزاری‌ها هستند، اما این پایان ماجرا نیست. دکتر سیدحسن علم‌الهدایی، روان‌شناس و استاد دانشگاه فردوسی مشهد از واقعیت تلخی پرده برمی‌دارد؛ این‌که هنوز بسیاری از خانواده‌های ایرانی باید و نبایدهای چگونگی رفتار با فرزندان را نمی‌دانند، خیلی‌هایشان هنوز مصادیق کودک‌آزاری را نمی‌شناسند و همین موجب می‌شود که آگاهانه و ناآگاهانه دست به کودک‌آزاری بزنند و از همه بدتر این ‌که برای بسیاری از والدین، احترام به حقوق کودک واژه ناآشنایی است. این روان‌شناس که سابقه سال‌ها فعالیت در بخش آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور را نیز دارد، تاکید می‌کند تا وقتی خانواده‌ها اصلاح نشوند نمی‌توان به پاک شدن پدیده کودک‌آزاری از فهرست آسیب‌های اجتماعی امید بست.
کد خبر: ۶۳۰۱۰۱

کودک‌آزاری بیشتر در چه خانواده‌هایی اتفاق می‌افتد؟

مقوله کودک‌آزاری از زشت‌ترین چهره‌های آسیب‌های اجتماعی است که در برخی خانواده‌ها بروز پیدا می‌کند و این پدیده در آینده خود زمینه بروز آسیب‌های اجتماعی دیگری در فرد آسیب‌دیده را فراهم می‌آورد.

کودک‌آزاری معمولا پدیده‌ای چند بعدی است که ریشه در عوامل متعدد روانی، اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی و اقتصادی دارد، با این حال تحقیقات نشان داده عمدتا کودک‌آزاری‌ها در خانواده‌هایی که از لحاظ عاطفی، روانی، تربیتی و آموزشی دچار مشکل هستند، یعنی خانواده‌های پریشان، آشفته و در میان والدینی که نسبت به حقوق کودک و آینده وی بی‌توجه هستند، اتفاق می‌افتد.

چه عواملی زمینه بروز کودک‌آزاری در خانواده را فراهم می‌آورد؟

عوامل متعددی در کودک‌آزاری‌ها در خانواده‌ها نقش دارد، ناآگاهی والدین نسبت به حقوق طبیعی و ذاتی کودک و رشد شخصیت او که در نتیجه فقر اجتماعی و فرهنگی خانواده‌ها ممکن است رخ دهد.

اعتیاد والدین به مصرف مواد و الکل از موارد دیگر است به طوری که والدینی که دارای این ویژگی‌های رفتاری هستند نسبت به تربیت کودک و توجه به مشکلات او نیز دچار غفلت می‌شوند.

روش‌های خشونت‌آمیز در روابط خانوادگی و خانواده‌های آشفته نیز در کودک‌آزاری تاثیرگذار است.

انتظارهای غیرواقعی و نابه‌جا از کودک نیز چهره دیگری از کودک‌آزاری خانواده‌ها محسوب می‌شود که شاید والدین نسبت به آن حساس نباشند.

بی‌توجهی به تفاوت‌های فردی و مقایسه کردن کودکان و برآورده نشدن آرزوهای والدین زمینه بروز کودک‌آزاری‌های روانی را پدید می‌آورد.

بدسرپرستی و طلاق، دو عامل دیگری است که زمینه کودک‌آزاری‌ جسمی و روانی را در خانواده‌ها فراهم می‌کند.

بیکاری و فقر خانواده که مصداق آن در خانواده کودکان خیابانی و کودکان کار به‌وفور دیده می‌شود جنبه دیگری از عوامل موثر بر کودک‌آزاری را به تصویر می‌کشد.

خانواده‌های پرجمعیت خود بستر مساعدی برای بروز کودک‌آزاری‌ها می‌تواند محسوب شود به طوری که بی‌توجهی به نیازهای کودک در این خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود و کودک از لحاظ تربیت روحی و جسمی حالت رها شده پیدا می‌کند. اعتقاد برخی والدین و مربیان به تحقیر و سرزنش نوع دیگری از کودک‌آزاری است که تاثیر آن بر روح و روان کودک بویژه در سال‌های آینده زندگی وی از تنبیه بدنی نیز بیشتر است.

غفلت از بیماری‌های کودکان که گاه به صدمات جسمی و معلولیت تا پایان عمر در کودکان منجر می‌شود نیز کودک‌آزاری محسوب می‌شود.

بیماری‌های روانی و نداشتن تعادل شخصیتی والدین و خلأ‌های قانونی که در رابطه با حقوق کودکان وجود دارد شرایط را برای وقوع کودک‌آزاری در خانواده‌ها فراهم می‌کند.

والدین کودک‌آزار چه ویژگی‌های شخصیتی دارند؟

تحقیقات علمی و بررسی‌های انجام شده روی خانواده‌هایی که پدیده کودک‌آزاری در آنها دیده شده نشان می‌دهد، والدینی که اقدام به کودک‌آزاری کرده‌اند در کودکی قربانی کودک‌آزاری بوده‌اند و وقتی خودشان بزرگ می‌شوند شخصیت‌هایی پیدا می‌کنند که تمایل عجیبی برای کودک‌آزاری در آنها بویژه بین مادرها و دخترها بیشتر دیده می‌شود.

ازدواج دوباره والدین تا چه اندازه در بروز کودک‌آزاری‌ها نقش دارد؟

همه نوع آن وجود دارد، بررسی‌ها نشان داده کودک‌آزاری‌ از سوی نزدیکان فرد بیشتر اتفاق می‌افتد تا افراد بیگانه بویژه کودک‌آزاری‌های فیزیکی و جنسی که در آشنایان و نزدیکان خانوادگی مانند عمو و دایی بیشتر اتفاق افتاده است.

با این حال ازدواج‌های دوباره که در نتیجه طلاق والدین اتفاق می‌افتد در وقوع کودک‌آزاری‌ها از سوی ناپدری و نامادری نقش مهمی دارد، چراکه کودک تحت سرپرستی نامادری و ناپدری قرار می‌گیرد و چون این دو عضو نمی‌توانند با یکدیگر رابطه سالم و منطقی برقرار کنند باعث کودک‌آزاری در جنبه‌های مختلف می‌شود. کودک‌آزاری‌ها معمولا در خانواده‌هایی که یکی از والدین ناپدری و نامادری است بیشتر دیده می‌شود.

زن و مردی که به دلیل اختلافات زناشویی به زندگی مشترک خود پایان می‌دهند و پس از مدتی تصمیم به ازدواج دوباره می‌گیرند نباید فراموش کنند اگر فرزند دارند باید قبل از هر اقدامی به طور جدی شرایط روحی و روانی کودک را بسنجند و آگاهی کافی در این زمینه داشته باشند که چطور کودک را برای ورود عضوی جدید آماده کنند.

متاسفانه ناسازگاری بین فرزندان و مادر یا پدر جدیدشان که در نتیجه بی‌توجهی به این موضوع در خانواده‌هایی که ازدواج مجدد در آنها اتفاق می‌افتد رخ می‌دهد، زمینه وقوع کودک‌آزاری از سوی ناپدری و نامادری را نیز فراهم می‌کند در حالی که اگر والدین قبل از ازدواج مجدد توجه به این نکات مهم را لحاظ کنند تا حد زیادی از وقوع چنین مشکلاتی پیشگیری می‌شود.

چه کودک‌آزاری‌هایی در محیط خانواده بیشتر اتفاق می‌افتد؟

کودک‌آزاری‌هایی که به صورت تنبیه جسمانی و بدنی اتفاق می‌افتد در جامعه بیشتر دیده شده و کودک‌آزاری‌های عاطفی و روانی به صورت تحقیر و سرزنش در جایگاه بعدی قرار دارد و سرانجام کودک‌آزاری‌های جنسی در آخرین جایگاه رتبه‌بندی شده است.

پدرها بیشتر کودک‌آزاری می‌کنند یا مادرها؟

گزارش‌ها نشان می‌دهد در 66 درصد موارد مردان عامل کودک‌آزاری بوده‌اند. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد به طور متوسط 70 درصد کودک‌آزاری‌ها در خانواده‌ها اتفاق می‌افتد و چهار تا چهارده ساله‌ها بیشترین قربانیان کودک‌آزاری هستند. همچنین 25 درصد کودک‌آزاری‌ها در خانواده‌های طلاق اتفاق می‌افتد.

اختلاف زوجین تا چه اندازه در کودک‌آزاری آنها نقش دارد؟

وقتی زندگی پریشان باشد و طلاق عاطفی بین زوجین ایجاد شده باشد برخوردهای منفی پنج برابر برخوردهای مثبت اتفاق می‌افتد، در این شرایط است که کودک می‌بیند که پدر و مادرش با یکدیگر دچار نزاع و تنش هستند، درگیری‌های فیزیکی تمامی ندارد و بددهانی، عیب‌جویی، سرزنش و تحقیر کردن هر یک از والدین از سوی دیگری سرانجام موجب می‌شود که کودک از لحاظ روانی و روحی دچار آسیب‌های جدی شود. در این شرایط برخی کودکان که در اصطلاح تودار هستند ممکن است این شرایط را تحمل کنند و در قالب آسیب اجتماعی دیگری آن را بروز دهند و گاه ممکن است به فرار کودک از خانه بینجامد.

آیا تحصیلات و سطح سواد در کودک‌آزار شدن والدین تاثیرگذار است؟

این که فرد تحصیلکرده باشد، با این‌که آگاهی لازم را برای تربیت فرزند داشته باشد فرقی دارد. گاه ممکن است پدر استاد مکانیک باشد، اما باید و نبایدهای تربیت کودک را نداند. پس والدینی می‌توانند در جلوگیری از وقوع کودک‌آزاری موثر عمل کنند که مهارت تربیت کودک و چگونگی رفتار با وی را آموخته باشند.

آیا می‌توان از وقوع کودک‌آزاری در خانواده‌ها پیشگیری کرد؟

بله قطعا. تمام عواملی که به عنوان عوامل وقوع کودک‌آزاری در بالا به آنها اشاره شد می‌تواند به شرط رعایت والدین، نقش بازدارندگی از کودک‌آزاری را در خانواده‌ها ایفا کند.

وضع قوانین مناسب حمایت از کودک، آشنایی مربیان و والدین با حقوق کودک و مصادیق کودک‌آزاری، همکاری با دستگاه‌های متولی حمایت از حقوق کودک مانند بهزیستی و طرح اورژانس اجتماعی (123)، آگاهی خانواده‌ها نسبت به پیامدهای روحی و روانی و اجتماعی ناشی از کودک‌آزاری، توسعه مهدهای کودک در نقاط محروم و حمایت از کودکان کارو خیابان از سوی نهادهای متولی همگی سرانجام می‌تواند به بهبود آگاهی‌های خانواده و جامعه در حمایت از حقوق کودکان ایرانی منجر شود.

پوران محمدی ‌/‌ گروه جامعه

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها