تشریفات بعد از مرگ

می‌خواهی هابیل بی‌گناه باشی که قابیل گنهکار برای تشریفات بعد از مرگت غمبرک‌زده باشد یا نلسون ماندلایی که بعد از مرگش مانده باشد که چرا در عزایش ملتی سیه‌چرده دست‌کوبان می‌رقصند.

درست است، می‌رقصند تا مثلا به روح بابا نلسون‌شان احترامی مضاعف گذاشته باشند.

همه و همه این مناسک و مراسم، تشریفات پس از مرگ است، بی‌کم و کاست در فرهنگ‌های متفاوت که نوع نگاهشان به مقوله مرگ، تشریفات پس از مرگ را نیز متفاوت می‌کند. یکی قرمز می‌پوشد و دیگری سیاه. یکی دست برهم می‌کوبد و دیگری مو از سر می‌کند.

تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که مرگ یک انسان و نبود او برای زندگان دیگر چه واکنشی می‌طلبد. از دیرباز در فرهنگ ما تشریفات پس از مرگ به‌طور معمول رایج بوده است.

در یافته‌های باستان‌شناسی یا نوشته‌های به جای‌مانده از چند قرن پیش احترام به مردگان برای آسودگی روحشان امری مرسوم بوده، ولی حاشیه‌هایی که این روزها در مراسم مرگ و میر ما ایرانی‌ها وجود دارد آن قدر نازیبا شده که حتی جهان‌بینی ما را نیز نسبت به این مقوله تغییر داده است.

تشریفات پس از مرگ این روزها معضل بزرگی برای ما ایرانی‌ها شده است؛ معضلی که بیشتر می‌توان آن را تشریفات زندگی مردگان نام نهاد تا مرگ.

به قول خودمان می‌خواهیم برای مرده‌مان که دستش از این دنیا کوتاه شده است، سنگ تمام بگذاریم. می‌خواهیم مرده‌مان به چشم بیاید. مانند خودرو‌های آخرین مدل‌مان که در خیابان چشم‌ها را خیره می‌کند. باید متفاوت باشیم.

به عنوان مثال بیچاره مرده‌مان که سال‌ها رنگ یک مهمانی با حضور جمع فامیل را به خود ندیده است، تازه وقتی می‌میرد صاحبان عزا برایش نیروهای خدماتی متحدالشکل در مراسم کفن و دفن‌اش می‌گیرند یا با کرایه ظروف آنچنانی برای مراسم در فلان هتل می‌خواهند با سورپرایزکردن روح عزیز از دست‌رفته تسلی خاطر بازماندگان نیز شود.

براستی تشریفاتی مانند برگزاری مراسم عزا و اجرای برنامه آواز حزین با نی و دف و تهیه سرو انواع غذاهای ایرانی و فرنگی را کجای دلمان بگذاریم. اما یادمان نرود که اگر ما در این سوی دنیا از پایکوبی عزاداران ماندلا تعجب می‌کنیم، شاید همین عده هم به تشریفات پس از مرگ برخی از ما ایرانی‌ها بخندند.

مهدی نورعلیشاهی - جام‌جم