با توجه به افزایش آنتنهای ارتباطی تلفن همراه در بیشتر نقاط کشور، این روزها دیگر کسی مانند یک دهه پیش صحبت از قدرت آنتندهی تلفن همراه به میان نمیآورد و معمولا آنقدر پوشش قوی است که خانههای آنتن هیچ تلفنی خالی نمیماند، اما تصور کنید به نقطهای سفر کردهاید که هیچ دکل ارتباطی وجود ندارد یا به دلیل بروز حادثهای مثل سیل یا زلزله، اثری از این شبکه پایدار بر جا نمانده است تا تماسی برقرار شود. در چنین مواردی تنها راه ارتباطی استفاده از تلفن ماهوارهای است که مستقل از دکلها و شبکه زمینی عمل میکند.
تلفنهای ماهوارهای به کمک شبکهای از ماهوارههای مستقر در مدار نزدیک به زمین (LEO) در ارتفاع بین 800 تا 1600 کیلومتری ارتباط برقرار میکند. معماری سیستم اتصال ماهوارهای به گونهای است که معمولا در سراسر دنیا کار میکند و تا به حال پیش نیامده توفان سهمگین یا اوضاع نامساعد جوی روی عملکرد آن تاثیر منفی داشته باشد.
تاریخچه
تلفنهای ماهوارهای در ابتدای پیدایش، قیمت بسیار بالا و نرخ تماس گرانی داشت و اغلب خریداران آن کارمندان رده بالای دولتی، نهادهای امنیتی، افراد نظامی، شرکتهای بزرگ حمل و نقل و سازمانهای کمک و نجات بودند؛ درحقیقت این دستگاه بیشتر مورد نیاز افرادی بود که شغلشان به نوعی در اختیار داشتن تلفن ماهوارهای را در چهار گوشه جهان ایجاب میکرد، اما امروزه با توجه به کاهش شدید قیمت این دستگاه و پایین آمدن نرخ مکالمه، افراد عادی هم از مشتریان تلفنهای ماهوارهای شدهاند و آن را به عنوان ضمانتی برای از دست ندادن ارتباط با بقیه دنیا میشناسند.
تلفنهای ماهوارهای
زیر ساخت نخستین شبکه ماهوارهای توسط شرکت اینتلست با پوششی محدود سال 1344 پایهگذاری شد. آن زیرساخت کمک شایانی به روش ارتباطات در دنیا کرد و باعث شد بستر ارتباط کشتیها در وسط دریا فراهم شود.
ایریدیوم: حدود سال 1376 بود که نخستین ماهوارهها برای مستقر شدن در مدار نزدیک زمین توسط شرکت موتورولا به آسمان پرتاب شد تا زیرساخت شبکه مورد نیاز برای برقراری ارتباط بیسیمهای این شرکت در سراسر دنیا مهیا شود. موتورولا نام این شبکه را ایریدیوم (Iridium) گذاشته بود که از 66 ماهواره در مدار نزدیک به زمین تشکیل شده بود. این ماهوارهها نخست به صورت مستقیم در فضا دادهها را به یکدیگر ارسال میکرد و سپس آن اطلاعات به یکی از 13 ایستگاه مورد نظر روی زمین که در نقاط مختلف جهان وجود داشت، فرستاده میشد تا از طریق این شبکه تلفنهای بیسیم با یکدیگر و ایستگاه خود ارتباط برقرار کنند. این سیستم چند سالی سرویسدهی کرد، اما در نهایت به دلیل بازاریابی غلط و شناخت ناکافی کاربران، ورشکسته شد ولی ماهوارهها همچنان به حیات خود ادامه داد.
گلوبالاستار: تقریبا همزمان با موتورولا شرکت دیگری به نام گلوبالاستار (GlobalStar) شبکهای مشابه ایریدیوم، اما با ساختاری کاملا متفاوت به نام bent-pipe راهاندازی کرد. در این ساختار سیگنالها از ایستگاههای زمینی به ماهواره فرستاده میشد و ماهواره در این میان نقش یک اتصال هوایی شبیه گلویی در خط لوله بازی میکرد. گلوبالاستار از 48ماهواره تشکیل شده بود که در ارتفاع 1400 کیلومتری سطح زمین سرویسدهی میکرد. برخلاف ایریدیوم که از پهنای باند بسیار محدودی استفاده میکرد و باعث میشد کیفیت صدای مکالمه شفاف و قابل فهم نباشد، گلوبالاستار کیفیتی مشابه تلفن همراه که همه روزه از آن استفاده میکنیم داشت.
گلوبالاستار نیز پس از چند سال سرویسدهی به سرنوشتی مشابه ایریدیوم دچار شد و سال 1381 ورشکسته شد. در پی این اتفاق به دلیل مشکلات مالی این شرکت تقریبا نیمی از ماهوارههایش را از دست داد و پس از آن کوشید با همان ماهوارههای بازمانده به حیاتش ادامه دهد که به همین دلیل هماکنون گلوبالاستار سرویسی محدود و غیرقابل اعتماد ارائه میدهد.
ثریا: غیر از این دو شرکت، شبکه دیگری به نام ثریا (Thuraya) از سوی امارات عربی متحده برای سرویسدهی به قاره اروپا، آفریقا و منطقه خاورمیانه در سال 1380 راهاندازی شد. تلفنهای مختص این شبکه به گونهای طراحی شده بود تا غیر از ارتباط ماهوارهای در شبکه جی.اس.ام نیز سرویسدهی کند. با اتکا به این قابلیت شرکت ثریا تا به حال توانسته بیش از 600 هزار دستگاه از این تلفنها را بفروشد.
اینمارست: چهارمین و آخرین بازیگر این حوزه اینمارست (Inmarsat) است که زمانی ـ در سال 1357 ـ با فراهم کردن ارتباطات ناوگان دریایی آغاز به کار کرد. این شرکت در سال 1389 از شبکه ماهوارهایش رونمایی کرد که در سراسر دنیا بجز قطب شمال و جنوب سرویسدهی میکند.
کدام بهتر است؟
به دلیل طرز کار ماهوارههای ایریدیوم شبکه آن با مشکل کیفیت تماس مواجه است و بنا بر موقعیت مکانی کاربر و نزدیکترین ماهواره به وی کیفیت تماس میتواند بسیار متفاوت باشد. مزیت ایریدیوم در پوشش شبکه مناطق خاص است؛ درههای عمیق یا مناطقی محصور شده با رشته کوهها از چشم ماهوارههای ایریدیوم دور نمانده است. از سویی تنها شبکه است که در قطب شمال و جنوب کار میکند.
اینمارست ارزانقیمتترین تلفنهای ماهوارهای به همراه پوشش تقریبا سراسری ـ نه به اندازه ایریدیوم ـ در دنیا را دارد. پایداری ارتباط در شبکه این ماهواره استوارتر از ایریدیوم است، در حالی که کیفیت صدا تقریبا مشابه است.
کیفیت مکالمه گلوبالاستار نظیر تلفن همراه است، اما شبکهاش پایداری آنچنانی ندارد و نمیتوان در شرایط اضطراری چندان روی آن حساب کرد. ناپایداری شبکه باعث شده قیمت مکالمه آن پایینتر از بقیه شود.
چند نکته
هر چهار شبکه ماهوارهای موجود سرویس مشابهی ارائه میکند، اما با روش، تکنولوژی، پوشش و کیفیت بسیار متفاوت با یکدیگر. به همین دلیل کاربر باید با توجه به مکان و نحوه ارتباط مورد نظرش بهترین شبکه را برای خود برگزیند.
تلفن ماهوارهای بسته به شبکه و امکانات خود قیمتهای متفاوتی دارد، هرچند در کل سادهترین این تلفنها قیمتی به اندازه پیشرفتهترین تلفنهای همراه عادی دارد. برخی بلوتوث و قابلیت اتصال به شبکه وایفای دارند که میتوان هدست یا رایانه به آنها وصل کرد.
از سویی هزینه تماس تلفن ماهوارهای در مقایسه با هزینه رومینگ تلفن همراه در کشورهای خارجی پایینتر است. قیمت تماس برای وسایل باربری همچون کامیون و کشتیها که دائم در کشورهای خارجی سیر میکنند مهم است و استفاده از تلفن ماهوارهای برای آنها میتواند بسیار بهصرفه باشد. پرداخت هزینه مکالمه تلفنهای ماهوارهای میتواند به دو صورت شارژی (پیشپرداخت) یا هزینه استفاده ماهانه انجام شود که در هر صورت در مقایسه با هزینههای رومینگ به صرفه است.
تلفن ماهوارهای در برابر تلفن همراه
صرفنظر از نوع شبکه تلفنهای ماهوارهای همه آنها ویژگیهایی مشترک دارند که با تلفنهای همراه عادی کاملا متفاوت است، زیرا معماری شبکه و جهت سیگنالشان فرق دارد. گرچه تلفن ماهوارهای در همه جای دنیا کار میکند، اما به این معنا نیست که بتوان از آن در هر جایی استفاده کرد. برای مثال درون ساختمان و هر نوع سازهای که دید مستقیم آنتن تلفن را بپوشاند مانع ارتباط میشود. تلفن ماهوارهای هیچگاه نمیتواند مانند تلفن همراه در هر شرایط و نقطهای کار کند، اما از سویی قادر است در مناطقی از دنیا سرویس دهد که تلفن همراه تا چند فرسخی آن هم پوششی ندارد.
آنتن: آنتن تلفنهای ماهوارهای از نوع خارجی بوده و مانند تلفن همراه درون بدنه تعبیه نشده است. به همین دلیل آنتن باید کامل بیرون کشیده شود تا ارتباط بدرستی برقرار شود. با توجه به نحوه انتشار امواج و فرکانسهای ارتباطی این تلفنها هیچگاه نمیتوان با آنتن باز نشده صحبت کرد و انتظار داشت حین راه رفتن یا دویدن تلفن عمل کند.
شماره تلفن ماهوارهای: تلفن ماهوارهای معمولا یک شماره مخصوص بینالمللی دارد، گرچه گلوبالاستار یک شماره مختص آمریکا و کانادا هم به آن خط اختصاص میدهد. فارغ از نوع اپراتور و شرایط قیمتی آن، تماس گرفتن با تلفن ماهوارهای هزینه بالایی دارد.
پوشش جهانی: گرچه برخی سرویسدهندههای تلفن ماهوارهای پوشش سراسری کره زمین را دارند، اما نقاط کوری هم وجود دارد که نمیتوان از تلفن ماهوارهای استفاده کرد. جنگل، ساختمانهای بلند، رشته کوه و هر نوع عامل طبیعی یا ساخته دست بشر که دید ماهواره را کور کند سد ارتباط این تلفنها میشود. به غیر از نقاط کور برخی سرویسدهندهها در قطب جنوب و شمال آنتندهی ندارند.
کیفیت صدا: کیفیت صدا در بیشتر شبکههای ماهوارهای بسیار پایینتر از تلفن همراه است، زیرا پهنای باند شبکه بشدت کاهش یافته تا جبران انرژی مورد نیاز شود. همچنین ممکن است تاخیر در صدای ارسالی و دریافتی وجود داشته باشد، البته این اتفاق بیشتر درباره سرویسدهندههایی میافتد که ماهوارههایشان در یک مدار ثابت قرار گرفته است.
طراحی گوشی: تقریبا تمامی گوشیهای تلفن ماهوارهای کوچک و سبک وزن است و جثهای در حد و اندازه تلفنهای همراه قدیمی دارد. اندازه آنتن، نمایشگر، دکمهها و ویژگیهای دیگر باعث تفاوت ظاهر و میزان قیمت گوشی ماهوارهای است. صرفنظر از برند گوشی ماهوارهای، همگی توسط تشخیص موقعیت مکانی به کمک جی.پی.اس ارتباط بین شخص و ماهواره را تنظیم کرده و آن را بهبود میبخشد. تمامی تلفنها قابلیت ارسال و دریافت پیغام متنی (پیامک) دارد و برخی هم ایمیل دریافت میکند.
forbes/ مترجم: رامین فتوت
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
برای بررسی کتاب «خلبان صدیق» با محمد قبادی (نویسنده) و خلبان قادری (راوی) همکلام شدیم