در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
فقط یک کارت شناسایی! همین کافی است تا به میدان امام خمینی(ره) و بعد سردر و محوطه باغ ملی بروید، در راه از آن همه دیدنی‌های مختلف لذت ببرید و سرانجام به موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک برسید؛ جایی که هم موزه دارد، هم آثار هنری متعدد، هم نسخه‌های ارزشمند خطی و هم سالن مطالعه و البته خیلی چیزهای دیگر.
فقط یادتان باشد روز دوشنبه، در تمام کشورها، موزه‌ها تعطیل هستند ولی کتابخانه و موزه ملک یک موسسه دولتی نیست تا از این مورد تبعیت کند، بنابراین دوشنبه‌ها این موسسه باز است و روزهای جمعه بر خلاف دیگر موزه‌ها تعطیل است.
ورود آزاد
برای رفتن به کتابخانه ملی ملک فقط باید یک کارت شناسایی داشته باشید، نه هزینه‌ای لازم است بپردازید و نه کسی از شما می‌پرسد که مدرکتان چیست. تمام این مزایای حساب شده و مفید، دقیقا برخلاف کتابخانه ملی است که سالانه 30 هزار تومان حق عضویت می‌گیرد و فقط افرادی را می‌پذیرد که مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر از آن را دارند.
نمایشگاه دائمی حاج حسین ملک
وقتی که وارد سالن اصلی موزه ملی ملک می‌شوید، در سمت چپ یک نمایشگاه دائمی درباره حاج حسین‌آقا ملک، واقف و بنیانگذار مجموعه قرار دارد. این نمایشگاه که از مرداد ماه امسال برپا شده، دقیقا براساس طراحی اتاق شخصی حاج‌حسین آقاملک در خانه پدری‌اش در بازار بین‌الحرمین تهران ساخته شده است. اینجا اتاق شخصی حاج حسین ملک با مجسمه‌ای از ایشان (ساخته حمید لنکرانی) در حالی که روی یک صندلی نشسته، قرار دارد؛ با همان کاغذ دیواری، با همان فرش، مبل و... بریده‌ای از روزنامه‌هایی که در زمان حیات، درباره ایشان نوشته یا مصاحبه کرده‌اند یا روزنامه‌هایی که خبر وفات او را منتشر کرده‌اند در اینجا قرار دارد.
در سالن کتابت و نگارگری، آثار اهدایی بانو عزتملک ملک، فرزند مرحوم ملک، قرار دارد؛ سالنی که به گواه شرکت ایتالیایی طراح نورپردازی و نورآرایی‌اش از مدرن‌ترین سالن‌های موزه‌ای در ایران است. در اینجا نور زیاد نیست، ولی آثار با بهترین نور دیده می‌شود. در همین جا سالن آثار لاکی و قلم‌دان‌ها قرار دارد. در بخش دیگر، آثار اهدایی دیگر افراد قرار گرفته است.
در سمت دیگر موزه، تالار سکه قرار دارد و بعد سالن تک اثر. در سالن تک اثر، در هر فصل سال یکی از آثار کمتر دیده شده از مخازن خارج و جزئیات اثر از راه‌های مختلف نشان داده می‌شود. همچنین در سالن آثار نقاشی کمال‌الملک و خاندان غفاری (ابوتراب و ابوالحسن‌خان غفاری) یک تاچ‌اسکرین قرار دارد که کودکان و بزرگسالان می‌توانند نقاشی‌های کمال‌الملک را از نو بسازند. بنا به گفته مدیر روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، این خلاقیت‌ها مخصوص کتابخانه ملک است تا خاطره خوشی از موزه‌گردی در ذهن همگان بماند.
نسخ خطی در انتظار پژوهشگران
در پنج سال گذشته بدون هیچ تعطیلی خاصی، معماری این بنا برای بهره‌وری بیشتر در حال اصلاح بوده است. مخازن کتابخانه و موزه ملی ملک از گذشته در طبقات 4 و 5 و 6 قرار داشت که این مساله استاندارد نبود، زیرا در نزدیک‌ترین محل خروجی قرار نداشتند. شکل استاندارد جایگیری مخازن به این صورت است که باید به در خروجی نزدیک باشند تا اگر اتفاقی مانند آتش‌سوزی رخ داد، در سریع‌ترین زمان ممکن کتاب‌ها و آثار موزه‌ای به بیرون از ساختمان برده شود. اکنون مخازن مدرنی در طبقه زیرهمکف با تازه‌ترین استانداردهای موزه‌ای و کتابخانه‌ای ایجاد شده و آثار به آنجا منتقل شده است.
در سرسرای طبقه بالا نیز نمایشگاهی به مناسبت هزارمین سال تالیف کتاب «قانون در طب» ابن‌سینا برقرار است. نسخ خطی قانون در طب و شرح‌هایی که بر آن نوشته شده در این طبقه قرار دارد. مهدی یساولی می‌گوید: کتابخانه ملی ملک بیش از 250 نسخه خطی از آثار ابن‌سینا را در خود جای داده است که بعید می‌دانم مجموعه‌ای دیگری در ایران همطراز آن باشد. همچنین قدیمیترین نسخه خطی قانون در طب ابن‌سینا در ایران که به سده ششم هجری بازمی‌گردد، در این مجموعه قرار دارد.
یساولی قدیمیترین نسخه کتاب قانون در طب را نشانم می‌دهد که خانم عزتملک ملک، آن را به این مجموعه اهدا کرده است. این نسخه خطی به قرن ششم تعلق دارد، یعنی حدود صد سال پس از ابن‌سینا و تالیف آن کتاب، شده است.
در همین طبقه سالن مطالعه و تالار پژوهشگران قرار دارد. در تالار محققان رایانه‌های زیادی قرار دارد که افراد برای انجام دادن تحقیقاتشان می‌توانند به اینجا بیایند و به بانک اصلی اطلاعات و نمونه‌های تصاویر نسخ خطی دسترسی داشته باشند و نسخ خطی مورد نظرشان را در سیستم جستجو کنند و همانجا درخواست پرینت بدهند.
ترمیم نسخ
در طبقه زیر همکف، بخش مرمت و مستندنگاری قرار دارد. از آنجا که واقف در وقف‌نامه خود گفته است که نباید هیچ اثری از کتابخانه خارج شود، بنابراین مسئولان کتابخانه سعی می‌کنند آثار را به نحوی آماده کنند که تحت هر شرایطی مخاطبان بتوانند از آنها استفاده کنند.
در بخش مرمت، نسخ خطی موجود در کتابخانه و حتی نسخی که مردم در خانه‌هایشان نگهداری می‌کنند با قیمت اندک ولی به شیوه علمی، ترمیم می‌شود. سمانه‌سادات حسینیان، کارشناس بخش مرمت کتابخانه و موزه ملی ملک، درباره کار این قسمت می‌گوید: «حجم آثار نسخ خطی کتابخانه و موزه ملک بیش از دیگر آثار در موضوعاتی مثل فرش، منسوجات، فلز و لاکی است. با وجود این، مرمت‌هایی که در اینجا صورت می گیرد، با حضور کارشناسان متعددمان، در تمام مواد مذکور انجام می‌شود.»
مستندنگاری
اینجا، نسخ خطی اسکن می‌شوند تا به صورت دیجیتال در اختیار مخاطبان قرار بگیرد. تا پیش از مدیریت سیدمجتبی حسینی، در کتابخانه و موزه ملی ملک، هیچ نسخه‌ای به صورت دیجیتال درنیامده بود، ولی امروز از 19 هزار نسخه خطی موجود در این کتابخانه، بخش بزرگی اسکن شده و همزمان روی کتابخانه دیجیتال ملک قرار گرفته است.
محسن حقگو، کارشناس بخش مستندنگاری، درباره فعالیت این قسمت و کار آن می‌گوید: «نفیس‌ترین گنجینه کتابخانه و موزه ملک را نسخ خطی تشکیل می‌دهند. ما تا پیش از این با دو چالش روبه‌رو بودیم: حفاظت آثار و ارائه آثار به مخاطب، که این دو چالش مخالف یکدیگر بوده‌اند، زیرا ارائه آثار، حفاظت آثار را زیر سوال می‌برد و اگر قرار بود از آثار حفاظت کنیم به نوعی دچار حبس علم می‌شدیم. در نتیجه تصمیم گرفته شد تمام منابع به صورت دیجیتال در اختیار عموم قرار بگیرد. پس از خرید دستگاه‌ها و در اختیار گرفتن نیروی کارآزموده، کار اسکن‌ها آغاز شد که احتمالا تا یک ماه دیگر کل این مجموعه اعم از نسخ خطی و نشریات، چاپ سربی و کتاب‌های لاتین نسخه دیجتال نیز خواهد داشت و این پروژه عظیم به پایان خواهد رسید.»
به گفته وی، دقت کار در اسکن گرفتن باید بالا باشد. بنابراین، افرادی که در این بخش مشغول کار هستند، در دو شیفت و در پنج ساعت کار اسکن را انجام می‌دهند و نتیجه‌اش آن است که ماهانه حدود 170 تا 200 هزار برگ اسکن می‌شود.
کتابخانه دیجیتال در دسترس همگان
هر موسسه‌ای سیاست خاصی برای در اختیار قرار دادن نسخ خطی خود دارد و از همین جاست که بعضی نسخ خود را رایگان و بعضی با هزینه‌های اندک یا حتی زیاد در اختیار مخاطبان قرار می‌دهند.
علی صداقت‌بین، مسئول فناوری اطلاعات، درباره کتابخانه‌های دیجیتال ملک می‌گوید: «کتابخانه‌ها از نرم‌افزارهای مشخصی که برای کتابخانه‌های دیجیتال طراحی شده‌‌اند، استفاده می‌کنند. این نرم‌افزارها هر کدام قابلیت‌ها و ویژگی‌های خاص خود را دارند که کتابخانه براساس نیازهایش یکی از این نرم‌افزارها را انتخاب می‌کند. البته خدمات کتابخانه‌های دیجیتال عرف استانداردی دارد. ما کتابدار مجازی را هم سال گذشته در سایت افتتاح کردیم تا در هر زمان مخاطب به مسئولان کتابخانه دسترسی داشته باشد.»
ماجرای ایجاد کتابخانه مجازی به سال 88 بازمی‌گردد. صداقت‌بین درباره این برنامه می‌گوید: «از آن زمان طرح جامع آی‌تی برای موسسه تدوین شد و مطابق آن سند راهبردی حرکت کردیم. تا پیش از آن کتب خطی براساس نیاز مخاطب اسکن می‌شد و ما تصمیم گرفتیم تا سال 93 بانک مخازن مکتوب را به صورت کامل به نسخه دیجیتال تبدیل کنیم. هم‌اکنون، 100 ترابایت دیتای تولیدشده از نسخ اسکن شده داریم. از هر نسخه‌ای به دلیل آسیب‌رسان بودن دستگاه‌های اسکن، فقط یک‌بار اجازه اسکن گرفتن داریم. بنابراین، نگهداری این بانک بزرگ اطلاعاتی، اهمیت بسیار زیادی دارد.»
حورا نژادصداقت / جام‌جم
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
اسرائیل در ورطه تصمیمات اشتباه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
کوه موش زایید!
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
اسرائیل به سرزمین سوخته بدل می‌شود؟
گفت و گو
گفت‌وگوی «جام‌جم» با سیده عذرا موسوی، نویسنده کتاب «فصل توتهای سفید»
نقنقنویسی داستان اجتماعی نیست
یک نماینده مجلس:
پیامعملیات وعده صادق، قدرت و استقلال ایران بود
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جام‌جم»:
خطوط قرمز خود را در مذاکرات تغییر نمیدهیم
گفت‌وگوی «جام‌جم» با میثم عبدی، کارگردان نمایش رومئو و ژولیت و چند کاراکتر دیگر