آشنای صندلی‌های هیات دولت

بر همین اساس کم نیستند وزیرانی که حداقل هشت سال سابقه وزارت در دولت‌های جمهوری اسلامی ایران را در کارنامه داشته باشند. اما برخی وزیران هم بوده‌اند که به‌دلیل عملکردشان، پس از پایان دوره کاری یک رئیس‌جمهور، در دولت رئیس‌جمهور بعدی هم حضور داشته‌اند بنابراین بیش از دیگران سابقه حضور و عضویت در کابینه را در کارنامه خود دارند و بیش از ده سال سابقه عضویت در هیات وزیران را داشته‌اند:

بیژن نامدار زنگنه، 20 سال

یکی از چند مهندس عمران در طول تاریخ جمهوری اسلامی که مسئولیت‌های کلیدی داشته‌اند، سیاستمدار کرمانشاهی، بیژن نامدار زنگنه است. او در سال 1356 عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیر بود. اولین سمت کلان اجرایی‌اش معاونت وزیر ارشاد بود. اما در سال 1364، در سی‌وسه سالگی به عنوان نخستین وزیر جهاد سازندگی در کابینه میرحسین موسوی معرفی شد. زنگنه پس از آن در دو دولت هاشمی رفسنجانی، وزارت نیرو را بر عهده داشت و در سال 1376، جای غلامرضا آقازاده، پرسابقه‌ترین وزیر نفت جمهوری اسلامی را گرفت و هشت سال به عنوان وزیر نفت از قدرتمندترین چهره‌های کابینه سیدمحمد خاتمی شناخته می‌شد. زنگنه تا سال 1390 نیز در مجمع تشخیص مصلحت نظام عضو بود و بعید به نظر می‌رسد به این زودی کسی جای او را در صدر فهرست پرسابقه‌ترین وزرای ایران بگیرد.

علی‌اکبر ولایتی باثبات‌ترین وزیر

ولایتی رکورددار وزارت باثبات در تاریخ انقلاب است. او که با ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای به بخت اصلی نخست‌وزیری تبدیل شده بود، به این مهم دست نیافت تا در کابینه میرحسین موسوی، وزارت امور خارجه را از ‌او تحویل گرفت و 16 سال یعنی تا سال 1376 یکسره بر این مصدر ماند. ولایتی پیش از این که وزیر امور خارجه شود، در سال 1358، معاونت وزارت بهداری را بر عهده داشت و در نخستین مجلس پس از انقلاب 16 ماه به عنوان نماینده حضور داشت. ولایتی در دوران وزارت خود در کابینه نخست هاشمی رفسنجانی، به خاطر مساله سفر جنجالی چائوشسکو، رئیس‌جمهور مخلوع رومانی به ایران، تا مرز استیضاح نیز پیش رفت، اما با گریز از این خطر تا پایان دولت هاشمی در کنار او ماند. نام ولایتی در ادوار مختلف به عنوان نامزد احتمالی انتخابات ریاست جمهوری نیز مطرح بود. او سرانجام در سال 92 بخت خود را برای این سمت آزمود، اما جایگاهی بهتر از پنجمی کسب نکرد. او از سال 76 تاکنون مشاور امور بین‌الملل رهبر معظم انقلاب است.

سیدمحمد غرضی، 16 سال

مهندس محمد غرضی که با نام مستعار حیدری، در سال‌های پیش از انقلاب فعالیت چریکی داشت، از انقلابیون همراه امام خمینی در نوفل لوشاتو بود. غرضی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سپاه پاسداران و سپس استانداری خوزستان و کردستان قبول مسئولیت کرد.

غرضی در انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس اول، در سال 1360 جایگزین احمد سلامتیان از حوزه انتخابیه اصفهان شد، اما دوران نمایندگی او چندان نپایید، چرا که با به اسارت درآمدن محمدجواد تندگویان، جانشین وی در وزارت نفت کابینه شهید باهنر شد. غرضی در کابینه اول موسوی نیز این مسئولیت را بر عهده داشت، اما در دومین کابینه موسوی، به عنوان وزیر پست و تلگراف و تلفن منصوب شد و 12 سال در این وزارتخانه ماند. غرضی پس از پایان وزارت در نخستین انتخابات شورای شهر تهران شرکت کرد و به عنوان نفر پانزدهم به شورا راه یافت. با این همه او برای حضور در رقابت‌های انتخابات مجلس ششم از این شورا استعفا داد، اما در رسیدن به مجلس ناکام بود. غرضی پس از سال‌ها با حضور در عرصه رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری به عرصه سیاسی کشور بازگشت و با کمتر از یک میلیون رای در جایگاه ششم این انتخابات قرار گرفت.

حسن ابراهیم حبیبی، 16 سال

مرحوم حسن حبیبی حقوقدان و جامعه‌شناس از تدوین‌کنندگان پیش‌نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی بود. وی در دولت بازرگان کمتر از چهار ماه عهده‌دار کفالت وزارت فرهنگ و آموزش عالی بود. در نخستین انتخابات ریاست جمهوری نامزد شد، اما توفیقی نیافت و پایین‌تر از دریادار مدنی، سوم شد. حبیبی در سال 1364، به عنوان وزیر دادگستری در دومین کابینه میرحسین موسوی، معرفی شد. برخی در مجلس به سوابق وی در نهضت آزادی معترض بودند، اما او با توضیحاتی که در دفاع خود ارائه کرد به این سمت رسید. حبیبی در سال 1368، در پی انحلال نخست وزیری و ایجاد سمت معاون اولی، در دولت هاشمی رفسنجانی معاون اول شد. حبیبی این سمت را برای 12 سال و تا پایان دولت نخست سیدمحمد خاتمی بر عهده داشت. حبیبی در همین زمان، برای مدتی هم عضو حقوقدان شورای نگهبان بود. اگرچه وی در سال 1380 تقریبا از سمت‌های سیاسی کناره گرفت، اما تا زمان درگذشت در بهمن‌ماه 91، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بود.

غلامرضا آقازاده، 12 سال

آقازاده پرسابقه‌ترین وزیر نفت جمهوری اسلامی به شمار می‌رود و در رده وزارتی، تنها وزارت نفت را تجربه کرده است. این سیاستمدار آذری در سال‌های نخست انقلاب، مدیر داخلی روزنامه جمهوری اسلامی بود، سپس به همراه موسوی به وزارت امور خارجه رفت و عهده‌دار معاونت اقتصادی آن شد. پس از نخست وزیری موسوی، معاونت اجرایی او را بر عهده داشت و در دومین کابینه موسوی بود که وزیر نفت شد.

آقازاده این سمت را در دولت‌های هاشمی رفسنجانی نیز حفظ کرد. در سال 1376 که خاتمی به ریاست جمهوری برگزیده شد، او اگرچه از وزارت نفت رفت، اما از بدنه اجرایی دولت جدا نشد، چرا که به عنوان معاون رئیس‌جمهور به ریاست سازمان انرژی اتمی رسید. وی در یکی از حساس‌ترین دوران فعالیت سازمان انرژی اتمی ریاست آن را بر عهده داشت. همچون وزارت نفت، وی 12 سال هم در سمت رئیس سازمان انرژی اتمی فعالیت کرد. مهندس آقازاده در تیرماه 1388 از این سمت استعفا کرد و علی‌اکبر صالحی جانشین او شد.

اسماعیل شوشتری 16 سال

وزارت دادگستری و امور خارجه، وزارتخانه‌هایی است که تاسیس آنها بر اساس قانون اساسی صورت گرفته و حذف آنها جز با تغییر قانون اساسی ممکن نیست. با این حال وزرای دادگستری از گمنام ترین وزرا هستند و شاید کمتر کسی اسماعیل شوشتری، وزیر 16 ساله این سمت را که از پرسابقه‌ترین وزراست بشناسد. حسن حبیبی که خود زمانی عهده‌دار این سمت بود، در واکنش به انتقادات بعضی از حقوقدانان گفته بود او نامه‌بر هیات دولت به قوه قضاییه و بر عکس است. شوشتری در دوره اول و دوم مجلس شورای اسلامی نمایندگی مردم قوچان را بر عهده داشت. وی در دوره دوم عضو هیات رئیسه مجلس نیز بود. برای مدتی در سال 1367 رئیس سازمان زندان‌های کشور شد و در سال 1368 با سر کار آمدن هاشمی رفسنجانی به عنوان وزیر دادگستری به مجلس معرفی شد. شوشتری این سمت را در کابینه‌های بعدی تا سال 1384 بر عهده داشت، تا این که در دولت محمود احمدی‌نژاد جای خود را به مرحوم جمال کریمی‌راد داد.

محمد سعیدی‌کیا، 15 سال

اما دیگر وزیر اصفهانی پرسابقه ایران، وزارتخانه‌های متعددی را تجربه کرده است. نخستین وزارتخانه‌ای که او تصدی آن را بر عهده گرفت، وزارت راه و ترابری بود که در کابینه دوم میرحسین موسوی، عهده‌دار آن شد. وی در نخستین کابینه هاشمی رفسنجانی نیز همچنان وزیر راه و ترابری ماند، اما در سال 1372 جای خود را به اکبر ترکان داد. با روی کار آمدن سیدمحمد خاتمی، سعیدی‌کیا به عنوان وزیر جهاد سازندگی معرفی شد. اما در سال 1379 و در پی ادغام وزارتخانه متبوع او با وزارت کشاورزی و تشکیل وزارت جهاد کشاورزی، سعیدی‌کیا از دولت رفت. پس از انتخاب محمود احمدی‌نژاد، او دوباره به دولت برگشت، اما این بار در قامت وزیر مسکن و شهرسازی. با این همه، باز هم او در کابینه دوم جایی نداشت و جای خود را به علی نیکزاد داد. سعیدی‌کیا تنها وزیری است که از سال 1360 به این سو، با تمام روسای دولت همکاری داشته و در عین حال همکاری‌اش بیش از یک کابینه به طول نینجامیده است. وی در سال 1392 بخت خود را برای ریاست جمهوری آزمود، اما صلاحیتش از سوی شورای نگهبان احراز نشد. این دانش‌آموخته کارشناسی ارشد عمران در دورانی که وزیر نبوده، سمت‌های کلیدی چون قائم‌مقامی بنیاد مستضعفان و ریاست بنیاد مسکن انقلاب اسلامی را نیز بر عهده داشته است.

محمدعلی نجفی، 12 سال

دانش‌آموخته ام‌آی‌تی (موسسه فناوری ماساچوست) و استاد بازنشسته دانشگاه شریف از پرسابقه‌ترین وزرای جمهوری اسلامی است. با بر سر کار آمدن کابینه شهید باهنر، او وزارت فرهنگ و آموزش عالی را بر عهده گرفت. امری که در 4 سال بعد و در کابینه‌های مهدوی کنی و کابینه میرحسین موسوی نیز استمرار داشت. پس از آن و در سال 1368 وزیر آموزش و پرورش ایران شد. 8 سال وزارت نجفی در این سمت، او را به یکی از محبوب‌ترین وزرای آموزش و پرورش نزد فرهنگیان تبدیل کرد. گر چه او در دولت خاتمی وزیر نبود، اما ریاست سازمان برنامه و بودجه را تا سال 1379 و ادغام این سازمان، با سازمان امور استخدامی و تشکیل سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی بر عهده داشت. در کارنامه او 12 سال وزارت وجود دارد. او اکنون شصت و دو ساله است.

حسین کمالی، 12 سال

حسین کمالی، سیاستمدار اهل دورود لرستان که از ابتدای انقلاب تا سال 1368 تماماً در مجلس شورای اسلامی به عنوان نماینده مردم تهران حضور داشت، در این سال از سوی هاشمی رفسنجانی به عنوان وزیر کار معرفی شد. کمالی که پیش‌تر به عنوان چهره کارگری در فهرست حزب جمهوری اسلامی قرار گرفته بود ،دبیر خانه کارگر نیز بوده است. پس از آن کمالی تا سال 1380 یعنی کابینه دوم خاتمی این سمت را بر عهده داشت. وی پس از پایان وزارت، به عنوان دبیر کل حزب اسلامی کار مشغول فعالیت شد. در انتخابات ریاست جمهوری 88 و 92 از سوی برخی فعالان کارگری نزدیک به حزب اسلامی کار، نام کمالی به عنوان نامزد احتمالی انتخابات ریاست جمهوری مطرح شد، ولی این شایعات هیچ گاه به حقیقت نپیوست. او اکنون شصت ساله است.

محمد منصوری بروجنی / جام‌جم