فیلترینگ هوشمند و موضوع اعتماد مردم

با این حال گذشته از کیفیت نامناسبی که این خدمت زیرساختی ارتباطی دارد و دائما شاهد افت کیفیت و قطعی آن هستیم، وجه دیگری نیز در استفاده از آن وجود دارد و آن نظارت بر اینترنت است.

بدیهی است انجام هرکاری با اینترنت مجاز نیست، دسترسی به محتوای غیراخلاقی یا به تعبیر قانون محتوای مجرمانه نیز مجاز نیست. تشخیص این‌که چه محتوایی مجرمانه است ظاهرا توسط کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه انجام می‌شود که نمایندگانی از دستگاه‌های مختلف در آن حضور داشته و زیر نظر دادستانی کل فعالیت می‌کند.

در نتیجه نفس فیلترینگ را نمی‌توان نکوهیده انگاشت و نادیده گرفت چرا که برخی محتواهای اینترنتی بنیان خانواده و اخلاق فردی را هدف گرفته است. بحث این یادداشت تغییراتی است که قراراست در شیوه فعلی اعمال فیلترینگ ایجاد شود.

وزیر ارتباطات چند ماه قبل در گفت‌وگو با جام‌جم از اعمال فیلترینگ هوشمند خبر داده و گفته بود نحوه فیلتر کردن سایت‌های اینترنتی تغییر خواهد کرد.

هفته گذشته نیز دبیر شورای عالی فضای مجازی جزئیات بحث برانگیز اعمال فیلترینگ هوشمند را اعلام کرد که جای تامل دارد.

به گفته وی، فیلترینگ هوشمند این‌گونه اعمال می‌شود که تمام کاربرانی که بخواهند از اینترنت در کشور استفاده کنند باید قبل از ورود به شبکه احراز هویت شوند.

یعنی قبل از اتصال به اینترنت هویت آنها بر اساس مدارک شناسایی مورد بازرسی قرار خواهد گرفت تا مشخص شود برای چه کاری می‌خواهد به اینترنت دسترسی داشته باشد تا بعد از آن نوع و میزان فیلترینگ اعمال شده برای هر فرد مشخص شود.

با این حال نگاهی ابتدایی به محتوای این طرح نشان می‌دهد اولیه‌ترین حقوق افراد جامعه که حفظ و حرمت حریم شخصی است، در آن نادیده انگاشته شده و افراد مجبور به پاسخگویی و گشودن درهای ارتباطات شخصی روی همه می‌شوند، انگار که همه در اتاق شیشه‌ای اینترنت در معرض دید بازرسان قرار گرفته‌اند.

از سوی دیگر به دلیل استفاده بسیار متنوع و گسترده و غیرقابل طبقه‌بندی محتوا در اینترنت و طیف جهانی ارتباطات و اشخاص، اصولا تشخیص مکانیکی و دستوری این‌که چه شخصی صرفا برای چه کاری می‌خواهد وارد اینترنت شود و آیا شایستگی استفاده از یکسری سایت‌ها را دارد یا ندارد، امکان‌پذیر نیست.

از سوی دیگر و گذشته از موضوعات فنی در اجرای طرح فیلترینگ هوشمند، چنین رفتارهایی با یک خدمت زیربنایی و زیرساختی در صنعت ارتباطات که اکنون به زیرساخت بسیاری از مشاغل و صنایع دیگر تبدیل شده است، آسیبی فراتر از آنچه اکنون تصور می‌شود به اقتصاد کشور و امور عمومی وارد می‌کند. با این حال مهم‌ترین نکته در این باره بازی این‌گونه طرح‌ها با اعتماد عمومی است.

به گفته کارشناسان همان‌گونه که احساس امنیت از خود امنیت مهم‌تر است، احساس اعتماد داشتن و طرف اعتماد قرار گرفتن از خود مفهوم اعتماد مهم‌تر است؛ یعنی شخص احساس کند می‌تواند به دستگاه‌های جامعه اعتماد کند و از این اعتماد آسیب نبیند.

با این حال یک چنین طرح‌هایی احساس اعتماد را در شخص ایجاد نمی‌کند و وی هراس دارد که هر لحظه ممکن است چه پیش آید و چه اخطار یا تبعاتی در انتظارش باشد.

ایجاد یک چنین حسی در سطح ملی مطابق با منافع هیچ کشوری و از جمله ایران نیست. معمولا کنترل‌هایی از جنس فیلترینگ به طور غیرمحسوس و حتی محرمانه انجام می‌شود تا به اعتماد عمومی آسیب نرساند حال اجرای چنین بی‌پروا و آشکار فیلترینگ از طریق ثبت‌نام و کسب اجازه برای ورود به اینترنت بدعتی است که قطعا بازتاب خوبی در جامعه و بخصوص قشر جوان که در راس استفاده‌کنندگان از اینترنت هستند، نخواهد داشت.

سعید نوری‌آزاد - گروه اقتصاد