این بی‌رنگان حیات وحش...

کروکودیل زال

یک کروکودیل زال در آکواریوم کارولینای جنوبی نگهداری می‌شود که نزدیک 41 کیلوگرم وزن دارد. این کروکودیل که بدون هر گونه رنگدانه روی پوست خود است، چشم‌های صورتی و فوق العاده نافذی دارد. مسئولان آکواریوم این حیوان را در یک مخزن تاریک به حجم 37 هزارلیتر نگهداری می کنند. دلیل نگهداری این حیوان در این مخزن تاریک، اجتناب از نور خورشید و پرهیز از هر گونه آسیب احتمالی است. یافتن چنین حیوانی در طبیعت یک امر تقریبا محال است، چرا که کروکودیل‌های زال در طبیعت دو سرنوشت بیشتر ندارند یا این‌که بشدت در برابر همنوعان و دشمنان خود آسیب‌پذیرند یا این‌که نور خورشید آسیب‌های غیرقابل جبرانی روی پوست بدن آنها ایجاد می‌کند و مرگ دردناکی در انتظارشان خواهد بود. اما با وجود این باز هم نباید این شکارچی خارق‌العاده را دست‌کم گرفت، چرا که آرواره‌های همین حیوان ظاهرا آسیب‌پذیر می‌تواند فشاری کشنده وارد کند.

طاووس زال

رنگ‌آمیزی پرهای طاووس بیشتر شبیه یک اثر هنری است اما طاووس زال این ویژگی را ندارد. با این همه آیا از زیبایی طاووس‌های زال کم شده است؟ پاسخ این است: به هیچ‌‌عنوان. مشاهده این پرنده بیشتر از هر چیز دیگر خیره‌کننده است. برخی از طاووس‌های سفید به طور کامل بدون رنگدانه نیستند و رنگ سفید و برفی خود را مدیون تنوع ژنتیکی هستند. رنگ بال و پر پرندگان تاثیر دو عامل عمده را مشخص می‌کند: رنگدانه‌ها و ساختار پر. به عنوان مثال رنگ سبز در برخی از طوطی‌ها ناشی از تاثیر رنگدانه‌های زرد روی پرهایی با انعکاس رنگ آبی است. نداشتن رنگ در طاووس‌های زال نیز صرفا به خاطر نبود یک رنگدانه است. این رنگدانه مفقود شده همان رنگدانه سیاه است که در طاووس‌های معمولی نور را جذب می‌کند و باعث انکسار و تداخل امواج نور مرئی می‌شود. تاثیر این فرآیند ساده درست شبیه این است که شما قطره روغنی را روی یک ظرف آب بریزید. درست همان طور که روغن در آب پخش می‌شود، رنگدانه‌ها هم روی بال و پر پرندگان پخش می‌شود. رنگ‌آمیزی بال و پر پرندگان توسط رنگدانه‌ها در عین حال تحت تاثیر ملانین‌ها، کاروتنوئیدها و پورفیرین‌هاست.

ملانین‌ها چه روی پوست و چه روی پر پرندگان، دامنه‌ای از رنگ‌های سیاه تیره تا زرد کمرنگ را ایجاد می‌کنند. در عین حال کاروتنوئیدها که منشأ گیاهی دارند، از طریق مواد خوراکی وارد بدن پرنده‌ها می‌شود. کاروتنوئیدها مولد رنگ زرد روشن و نارنجی شفاف هستند و به همین دلیل است که نحوه تغذیه پرندگان در رنگ‌بندی آنها تاثیر دارد. پورفیرین‌ها دامنه‌ای متفاوت از رنگ‌ها اعم از صورتی، قهوه‌ای، قرمز و سبز را تولید می‌کنند. توجه داشته باشید که ساختار پر هم در رنگ‌پذیری تاثیر مهمی دارد. هر پر از هزاران رشته صاف و یکدست تشکیل شده است. در هر رشته فرورفتگی‌های کاسه‌مانند بسیار ریزی وجود دارد و در انتهای هر فرورفتگی لاملا یا لایه‌های صفحه مانند نازکی دیده می‌شود که درست همانند منشور عمل می‌کند. مجموع این موارد دست به دست یکدیگر می‌دهد و زیبایی پرندگانی نظیر مرغ مگس‌خوار یا طاووس را به منصه ظهور می‌گذارد در حالی که در طاووس زال نبود رنگدانه‌ها زیبایی از جنس دیگر را قلم زده است.

سنجاب زال

تمامی سنجاب‌هایی که رنگ سفید دارند، زال نیستند. سنجاب‌های سفیدی که چشمان سیاه دارند، اغلب از اجداد سنجاب‌های خاکستری هستند که در آنها یک ژن نهفته وجود دارد. در این حیوانات سلول‌هایی که رنگدانه‌ها را تولید می‌کنند، وجود دارند اما در واقع عمل نمی‌کنند. از این رو در سنجاب‌های زال چشم‌های قرمزی وجود دارد که حاکی از نبود سلول‌های تولیدکننده رنگدانه است.

حلزون زال

در پاییز 1390 یک حلزون زال در پارک ملی کاهورانگی نیوزیلند مشاهده شد که محققان را بسیار شگفت زده کرد. پارک ملی کاهورانگی یکی از جدیدترین پارک‌های ملی نیوزیلند و با وسعت تقریبی 452 هزار هکتار، دومین پارک بزرگ این کشور است. حلزون‌شناس‌ها عمر این حلزون زال را حدود ده سال تخمین زده‌اند و معتقدند با وجود همه مخاطراتی که این حیوان در طبیعت با آنها مواجه بوده، بخوبی توانسته خود را با محیط زندگی‌اش سازگار کند. در تاریخ علم جانورشناسی این دومین باری است که محققان با یک حلزون زال مواجه می‌شوند. نخستین حلزون زال در حدود سال 1368 خورشیدی رویت شد و البته به سفیدی این حلزون نیوزیلندی نبود.

کانگوروی زال

تشخیص کانگوروی زال در زمان نوزادی بسیار سخت است. در پارک وحش سیدنی استرالیا و باغ‌وحش دویسبورگ آلمان کانگوروهای زالی وجود دارد که توجه علاقه‌مندان را بشدت به خود جلب کرده‌است.

مدیران این مجموعه‌ها معتقدند این حیوانات در طبیعت امکان بقای چندانی ندارند در حالی که در این مکان‌ها می‌توانند با آرامش به زندگی خود ادامه دهند. احتمال آن‌که یک انسان به آلبینیسم مبتلا شود، یک در 20 هزارم است در حالی که در حیواناتی نظیر کانگورو به دلیل احتمال بقای فوق‌العاده اندک نمی‌توان درصدی ارائه کرد.

لاک‌پشت گوش قرمز زال

لاک‌پشت گوش قرمز، نوعی لاک‌پشت آب شیرین بومی آمریکای جنوبی است که مدت‌هاست وارد بازارهای ایران نیز شده است. این حیوان گونه‌ای مهاجم است و می‌تواند براحتی خسارات زیادی به اکوسیستم و لاک‌پشت‌های بومی وارد کند. بسیاری از صاحبان این لاک‌پشت‌ها بدون توجه به عواقب کار خود پس از مدتی این حیوان را در برکه‌ها رها می‌کنند و آگاه نیستند که این لاک‌پشت می‌تواند چه خسارات غیرقابل جبرانی به اکوسیستم‌های محلی وارد کند. علاوه بر این بسیاری نمی‌دانند که بچه‌های این لاک‌پشت می‌توانند ناقل بیماری سالمونلا یکی از شایع‌ترین انواع مسمویت‌های غذایی باشند. نمونه زال این حیوان بدون رنگ سبز روی لاک، دست‌ها و پاها و ناحیه سر است اما گوش‌های قرمزش تاحدودی مشخص است.

شغال زال

از دهه 1970 میلادی به بعد نمونه‌های نادری از شغال‌های طلایی زال در آسیای غربی رویت شد. در پناهگاه حیات‌وحش راور استان کرمان که جزئی از برنامه پایش و نظارت جمعیت یوزپلنگ آسیایی است نیز بتازگی تصویر یک شغال زال توسط دوربین‌های تله‌ای برداشته شده است. چنین پدیده‌ای در مورد سگ‌سانان بسیار نادر است چنانچه حتی در سگ‌سانان وحشی احتمال مشاهده یک حیوان سیاه یا مبتلا به ملانیستیک نیز بسیار کم است. ملانیستیک غلبه رنگدانه مولد رنگ سیاه و تیره در بدن برخی مهره‌داران است که از نظر ظاهری وضعی کاملا برخلاف آلبینیسم یا زالی را ایجاد می‌کند. آخرین شغال سیاهرنگ ملانیستیک بتازگی در ترکیه رویت شده و تحقیقات روی آن ادامه دارد.

treehugger / مترجم: فرناز حیدری