یک ماجراجویی فضایی دیگر

این روزها خبر پروژه ماجراجویانه بزرگی توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. پروژه‌ای به نام مریخ ـ 1 (Mars-One)‌ که جزئیات برنامه‌ریزی این سفر یکطرفه را می‌توانید در جدول این صفحه مشاهده کنیدو برای اطلاع بیشتر علاوه بر وب سایت این پروژه می‌توانید به چند شماره اخیر ماهنامه نجوم و همچنین آرشیو برنامه تلویزیونی آسمان شب مراجعه کنید.

ماموریتی خیالی که قرار است طی آن انسان‌های داوطلب عازم سفری یکطرفه به مریخ شوند و آنجا را مسکونی‌ کنند.

تمام هزینه‌های این ماموریت عظیم هم قرار است از راه فروش حق امتیاز پخش 24 ساعته زندگی این فضانوردان تامین شود.

این پروژه باوجود همه هیجان‌هایش با چالش‌های بسیار و پرسش‌‌های مهمی رودررو است.

چالش‌های فنی

مدیران پروژه مریخ ـ 1 اعلام کرده‌اند همه فناوری‌های لازم برای چنین پروژه‌ای اکنون در دسترس ماست، اما پرسش مهمی که پیش روی این طرح قرار دارد این است که آیا مطابق جدول زمانی ارائه‌شده این برنامه، امکان فنی انجام این طرح وجود دارد.

به نظر می‌رسد بخش عمده‌ای از امکانات فنی یا اکنون در دسترس نیست یا این که در جدول زمانی اعلام شده جای نمی‌گیر​د. هنوز هیچ سفینه‌ای که بتواند ما را به طور یقین به مریخ ببرد طراحی نشده است و در برنامه شرکت‌های بخش خصوصی نیز نشانی از آن به چشم نمی‌خورد. حتی اگر چنین امکانی به وجود آید، مساله مهم بعدی در این مرحله فرود از مدار مریخ به سطح این سیاره است.

طبق برنامه قرار است یکی از مریخ‌نشین‌ها با 2500 کیلوگرم بار در نزدیکی محل نهایی فرود آید. تاکنون معجزه فناوری‌های فرود روی مریخ مربوط به مریخ‌نورد کنجکاوی یا Curiosity با جرم 900 کیلوگرم بوده است. حالا تصور کنید کپسول بهبود یافته دراگون قرار است با 2500 کیلوگرم بار و تجهیزات فرود بیاید.

اگر فرض کنیم دستکاری خاصی که به افزایش وزن دراگون منجر می‌شود، در این کپسول صورت نگیرد، جرم کپسول دراگون به تنهایی اکنون 4200 کیلوگرم است و با 2500 کیلوگرم بار، بعلاوه وزن آن به 6700 کیلوگرم می‌رسد بنابراین مهندسان و طراحان سفینه‌های این پروژه ـ که الان هیچ خبری از آنها نیست ـ باید بتوانند توان فرود بر مریخ را از 900 کیلوگرم به 6700 کیلوگرم برسانند.

اگر در نظر بگیرید طراحی سیستم فرود مریخ‌نورد کنجکاوی با همه امکانات ناسا بیش از پنج سال زمان برده است، ناممکن بودن این ایده خود را بیشتر نشان می‌دهد. باز هم فرض کنید این کار ممکن باشد (که در این جدول زمانی قطعا نیست) قرار است کجا فرود آیید؟

انتخاب مکان فرود برای یک ماموریت مریخی، بخش بزرگی از آماده‌سازی آن به شمار می‌رود. در این مورد نیز انتخاب محل یکی از اساسی‌ترین بخش‌های ماموریت است.

این انتخاب باید تا پیش از سال 1395 به پایان رسیده باشد. این در حالی است که هیچ خبری مبنی بر بررسی مریخی برای انتخاب محل در این پروژه وجود ندارد.

در این ماموریت بسیاری از موارد نامشخص است. سیستم فرود مشخص نیست. سیستم سفر معلوم نیست، سیستم تصفیه و ذخیره آب و اکسیژن مشخص نیست، سیستم فاضلاب و بازیافت مشخص نیست.

سیستم دفاع در برابر تاثیرات پرتوهای کیهانی مشخص نیست. وضع پزشکی مشخص نیست، فناوری‌ های رباتیک مورد نیاز مشخص نیست و... .

چالش‌های روان‌شناختی

یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی این ماموریت، مسائل روان‌‌شناختی سفر انسان به مریخ است. یکی از آخرین بررسی‌ها درباره تاثیرات روانی حضور طولانی در فضا، نتایج آزمون‌های روان‌شناختی طرح مریخ 500 بود.

در این طرح تعدادی از فضانوردان حرفه‌ای زیر نظر آژانس‌های فضایی در یک شبیه‌سازی 500 روزه، سفر به مریخ را در محیطی زمینی آزمایش کردند.

آنها روی زمین بودند و می‌دانستند خطر قطعی و مرگباری آنها را تهدید نمی‌کند. بررسی‌های روان‌شناختی نشان داد آنها به هیچ وجه تعادل کامل خود را در این مدت حفظ نکرده بودند.

حسادت و تندخویی در آنها بروز کرده بود، طوری که می‌توانست بر ماموریت اصلی سایه افکند.

چالش‌های حقوقی و اخلاقی

با فرض این‌که هیچ یک از چالش‌های علمی و عملی بالا وجود نداشته باشد، این پروژه اگر به مرز اجرایی برسد با چالش‌های جدی و چشمگیر حقوقی و اخلاقی مواجه خواهد شد. مساله حریم خصوصی در این برنامه تلویزیونی یکی از این مسائل است. مساله دیگر فرستادن آنها به سفری یکطرفه است.

آیا رضایت این داوطلبان، مجوز لازم را برای امضای حکم خودکشی آنها صادر می‌کند. آیا نهادهای حقوق بشر در برابر اعزام افرادی به سیاره دیگر بدون آن‌که شانس برگشتی برای آنها وجود داشته باشد، کنار می‌آیند؟ این پروژه قطعا با بحث‌های اخلاقی و حقوقی سرگیجه‌آوری همراه خواهد شد.

همه این موارد بخش کوچکی از مشکلات پیش‌روی این ماجراجویی است: روزی ما به مریخ خواهیم رفت. روزی این رویداد که یکی از بزرگ‌ترین ماجراجویی‌های پیش روی بشر است به واقعیت خواهد رسید و ما جهش غول‌آسای دیگری را همزمان با گام برداشتن نخستین انسان بر سطح مریخ تجربه خواهیم کرد.

آن روز خواهد آمد و ایده‌های آینده‌نگرانه، راه ما را به سوی آن روز هموار می‌کند. فضا، این سرحدات نامکشوف ما را به سوی خود می‌خواند و ما تنها با ماجراجویی و خطر کردن و البته مبتنی بر دانش و منطق و برنامه‌ریزی می‌توانیم آن روز را بسازیم، اما این ماموریت شاید چنین روزی را برایمان به ارمغان نیاورد.

پوریا ناظمی - جام جم