سرطانی که دیگر مرگبار نیست

حتی می‌شود با بهره‌‌گیری از روش‌های غربالگری که به طور مرتب صورت بگیرد، سلول سرطانی در پستان را حتی پیش از تهاجمی‌شدن و در مرحله سلولی تشخیص داد و بدون نیاز به روش‌هایی چون شیمی‌درمانی و تنها با استفاده از جراحی، رادیوتراپی و داروهای خوراکی شیمیایی درمان کرد.

دکتر پدرام فدوی، متخصص آنکولوژی و رادیوتراپی با بیان این مسأله که مسلما تشخیص سرطان پستان در چنین مرحله‌ای بیمار را از خطر از دست‌دادن عضو و پذیرش عوارض تخریبی شیمی‌درمانی بی‌نیاز می‌کند، می‌گوید: خوشبختانه با پررنگ‌‌شدن اهمیت و جایگاه روش‌های غربالگری برای بسیاری از خانم‌ها، تشخیص سرطان پستان در چنین مرحله‌ای نسبت به ده سال گذشته بشدت افزایش یافته است.

این متخصص در گفت‌و‌گو با جام‌جم با توضیح این‌که سرطان پستان زمانی وارد فاز مهاجم می‌شود که سلول‌های سرطانی از مجاری شیری که محل اولیه ایجاد آنهاست به عروق خونی یا لنفاوی گسترش یابد، می‌گوید: زمان تشخیص در این نوع سرطان نیز در روند بهبودی و درمان بسیار موثر است. به گونه‌ای که هرچه این نوع سرطان در مرحله ابتدایی‌تری یعنی گرید 1 و 2 تشخیص داده شود، امکان حفظ عضو، درمان کامل و حفظ طول عمر طبیعی برای فرد بیشتر خواهد بود، اما تشخیص بیماری در گرید 3 و 4 یا مرحله پیشرفته بیماری تنها امکان کنترل سرطان پستان را فراهم می‌کند.

چگونه کابوس سرطان پستان جان می‌گیرد؟

این درست است که هر تومور سرطانی از یک سلول غیرطبیعی جان می‌گیرد، اما یافتن علت قطعی برای تکثیر غیرطبیعی یک سلول همیشه ممکن نیست. البته در برخی موارد یعنی در یک نفر از هر بیست نفر خانم مبتلا به سرطان پستان، این بیماری به علت وجود ژن معیوب منتقل می‌شود. یعنی ژنی که از یکی از خانم‌های درجه اول خانواده مادری (مادر، خاله یا مادربزرگ) به ارث می‌رسد، به بروز تغییر سلولی و سرطانی‌شدن آن منجر می‌شود.

اما دکتر فدوی با تاکید بر این‌که در بسیاری موارد این بیماری می‌تواند بدون هیچ علت خاصی ایجاد شود، می‌گوید: به ازای گذشت هر ده سال از عمر،خطر سرطان پستان دو برابر می‌شود. به این علت در چهل تا پنجاه سالگی بیشترین موارد ابتلای آن دیده می‌شود که البته در کشور ما سن شیوع این بیماری به سنین پایین‌تر نیز گسترش یافته است. شیوع منطقه‌ای این بیماری نیز در کشورهای مختلف تحت تاثیر عوامل محیطی و ژنتیکی متفاوت است. ابتلا خویشاوندان نزدیک نیز بخصوص اگر قبل از پنجاه سالگی به این بیماری مبتلا شده باشند در انتقال بیماری به نسل بعدی موثر است. همچنین سابقه ابتلای قبلی به سرطان پستان، فرزند نداشتن و شیر ندادن از عواملی است که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.

البته نباید از اثر قرار گرفتن زیاد در معرض اشعه، بلوغ زودرس و نیز یائسگی دیرهنگام یعنی پس از پنجاه و پنچ سالگی، استفاده از قرص‌های هورمونی بعد از پنجاه سالگی و نیز مصرف زیاد الکل به عنوان عوامل موثر در ابتلا به سرطان پستان غافل شد.

توده‌های بدون درد را جستجو کنید

تاکنون آنقدر رسانه‌ها درباره به توده‌های سرطانی پستان صحبت کرده اند که بسیاری از خانم‌ها می‌دانند که شایع‌ترین علامت سرطان پستان، توده‌های بدون درد است. البته دکتر فدوی یادآوری می‌کند که بیشتر توده‌های پستانی، کیست‌های پر از مایع و خوش خیم است. یعنی خانم‌ها با یافتن توده‌ای در سینه خود نباید نگران نشوند، ولی باید آن را مورد بررسی‌های دقیق‌تری تحت نظر متخصص قرار دهند. همچنین دانستن این مساله ضروری است که کیست‌های خوش‌خیم قابلیت بدخیم‌شدن ندارند.

اما این آنکولوژیست تاکید می‌کند: بروز هر نوع تغییر شکل پستان شبیه فرو‌رفتگی نوک سینه، ضخیم‌شدن پوست آن، ترشح از نوک پستان و همچنین بروز حالتی شبیه به اگزما در اطراف نوک سینه می‌تواند از علائم سرطان پستان تلقی شود. دومین محلی که باید از نظر بروز هر نوع تغییر و ایجاد توده مورد بررسی قرار بگیرد، غدد لنفاوی زیر بغل است.

تشخیص زودهنگام ممکن است ؟ بله!

مسلما در ارزیابی اولیه اگر بیمار دچار توده یا علائمی شود که ممکن است به سرطان پستان مربوط باشد به پزشک متخصص ارجاع داده می‌شود تا با روش‌های تشخیصی دقیق‌تر مانند سونوگرافی، ماموگرافی، ام آر آی و نمونه‌گیری (بیوپسی) بیماری وی به طور قطعی تائید یا رد شود. حتی گاهی انجام یک عمل جراحی کوچک برای تشخیص قطعی ضروری است.

دکتر فدوی با تاکید بر این‌که امکان تشخیص اولیه و زودهنگام در سرطان پستان وجود دارد، می‌گوید: بعضی از سلول‌های سرطانی دارای گیرنده‌هایی در سطح خود هستند که به ما اجازه می‌دهد از برخی داروهای خاص و بسیار موثر در درمان قطعی بیمار کمک بگیریم.

مهم‌ترین این گیرنده‌ها‌، گیرنده‌های استروژنی هستند که اگر در سطح سلول سرطانی بیمار وجود داشته باشد، امکان درمان با بهره‌گیری از دارویی به نام «تاموکسیفن» ممکن می‌شود. در دسته دیگری از بیماران نیز نوع دیگری از گیرنده‌ها در سطح سلول‌های سرطانی دیده می‌شود که درمان از طریق داروی «هرسپتین» را ضروری می‌کند.

متاسفانه سرطان پستان در بیماران دسته دوم، سرکش‌تر و مهار آن مشکل‌تر است در حالی که روند درمان در بیمارانی که تاموکسیفن مصرف می‌کنند، بهتر طی می‌شود. خوشبختانه بیشتر بیماران مبتلا به سرطان پستان نیز به درمان از طریق تاموکسیفن پاسخ مثبت می‌دهند. فراموش نکنید که ابتدا زمان و مرحله تشخیص بیماری و پس از آن نوع تومور در درمان قطعی بیمار بسیار موثر است.

خداحافظی با قطع عضو

شاید این پرسش بسیاری از خانم‌های مبتلا به سرطان پستان در کشورمان باشد که طعم تلخ از دست‌دادن یکی از حساس‌ترین عضو زنانه خود را چشیده‌اند که چرا در اغلب موارد برخلاف کشورهای دیگر، زنان مبتلا به سرطان پستان هنگام جراحی قطع عضو (مستکتومی) می‌شوند؟

دکتر فدوی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: هم‌اکنون به دلیل پیشرفت‌هایی که در رادیوتراپی کشور در چند سال اخیر رخ داده است، دیگر به هیچ عنوان نیازی به قطع عضو، به دنبال ابتلا به سرطان پستان وجود ندارد، مگر در زمانی که تشخیص بیماری بسیار دیرهنگام اتفاق بیفتد یا اندازه و شکل قرار‌گیری تومور به گونه‌ای باشد که برداشتن آن به زیبایی پستان لطمه جدی وارد کند.

در غیراین صورت نیازی به برداشتن عضو نیست فقط باید حتما بیمار تحت رادیوتراپی دقیق و درست قرار بگیرد. یعنی اگر رادیوتراپی درستی با روش‌های نوین روی بیمار انجام بگیرد، جای هیچ نگرانی از روند کنترل و درمان بیماری و عود مجدد آن وجود نخواهد داشت، اما در صورت قطع عضو نیز امکان انجام عمل ترمیمی در حین جراحی پستان با حضور متخصص پلاستیک نیز ممکن است. بدون آن که نگرانی از حفظ و ادامه سلامت بیمار وجود داشته باشد، اما در صورت قطع عضو، بیمار باید تحت درمان از طریق شیمی‌درمانی قرار بگیرد.

شیمی درمانی مساوی با ناباروری همیشگی نیست

شاید علاوه بر اثرات تخریبی موقتی که شیمی‌درمانی بر ارگان‌های آسیب‌پذیر بدن بخصوص پوست و مو می‌گذارد، یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های بیماران از حیث یائسه‌شدن بیمار پس از شیمی‌درمانی باشد.

دکتر فدوی با توضیح این‌که بسیاری از خانم‌ها در سنی مبتلا به سرطان پستان می‌شود که دوره یائسگی آنها از طریق داروهای شیمی‌درمانی با یائسگی طبیعی‌شان همزمان می‌شود، می‌گوید: شیمی‌درمانی به خودی خود باعث ناباروری نمی‌شود، اما به علت ضرورت کاهش ترشح هورمون‌های جنسی زنانه در روند درمان بیماری، قاعدگی طی دوره درمان سرطان پستان باید متوقف شود، ولی این توقف برای بیماران زیر 30 سال به مدت پنج سال ادامه پیدا می‌کند و پس از آن قاعدگی دوباره آغاز می‌شود و این بیماران می‌توانند باردار شوند. البته بارداری در این بیماران نیز باید با احتیاط و تحت نظر شدید متخصصان صورت بگیرد.

پونه شیرازی‌ -‌ گروه سلامت