غم بیماران از تعرفه‌های گران خدمات مشاوره‌ای

می گویید مراکز دولتی ارائه خدمات مشاوره‌ای و روان‌شناسی را می‌شناسید که تعرفه‌هایشان آن‌قدرها هم زیاد نیست؟ اگر چنین استدلالی دارید، احتمالا نمی‌دانید که نوبت این مراکز معمولا سه تا شش ماهه است و وقتی اختلال روانی فردی باشد حتی یک هفته می‌تواند فاصله‌ای میان مرگ و زندگی او باشد و دست دست کردن شش ماهه یعنی افزایش خطر از دست دادن شغل بیمار، خودکشی‌اش، طلاقش یا آزار دادن همسر و فرزندانش.

ما برای اثبات ادعایمان درباره تعرفه‌های عجیب و غریب و نامنطبق مراکز ارائه خدمات مشاوره و روان‌شناسی با تعرفه‌های مصوب سازمان نظام روان‌شناسی و بهزیستی، با چند مرکز روان‌شناسی مختلف در سطح پایتخت تماس گرفتیم و بدنیست پیش از شروع این گزارش از آنها باخبر شوید. در حالی که نرخ مصوب سازمان بهزیستی برای مشاوره‌ای 45 دقیقه‌ای با متخصصی که مدرک دکترای تخصصی دارد در مراکز خصوصی 25 هزار تومان و در مراکز دولتی 15 هزار تومان است و نرخ مصوب سازمان نظام روان‌شناسی برای مراکز خصوصی برای همین نوع مشاوره 56 هزار تومان است برخی مراکز گاه دو تا سه برابر این قیمت از مراجعه‌کنندگان پول می‌گیرند.

یکی از همین مراکز، روان‌شناسی نسبتا مشهور، در ازای 20 دقیقه سنجش بیماران برای ارجاع دادنشان به روان‌شناسان دیگر مرکزش، از هر بیمار 45 هزار تومان هزینه می‌گیرد. جالب اینجاست که نوبت هر بیمار برای سه تا شش ماه بعد است. در این مرکز برای درمان افسردگی بسته درمانی شامل مجموعه‌ای از خدمات ارائه می‌شود که قیمتش حدود یک میلیون و 450 هزار تومان است.

در مرکزی دیگر، روان‌شناسی برای گفت‌وگویی 45 دقیقه‌ای درباره مشکلات خانوادگی 65 هزار تومان می‌گیرد و منشی‌اش می‌گوید حداقل دفعات مشاوره در این مرکز پنج بار است. همچنین یکی از این مراکز از مراجعانش می‌خواهد ابتدا هزینه یکصد هزار تومانی یک ساعت مشاوره روان‌شناسی را واریز کنند و سپس با قبض پرداخت به مرکز بیایند و منشی به بیماران گوشزد می‌کند که اگر زمان مشاوره آنها از یک ساعت کمتر شود، پولشان برگردانده نخواهد شد. این گونه می‌شود که مراجعه‌کننده‌ها، علاوه بر غصه ناهنجاری که درگیرش هستند،‌ دل‌نگرانی تامین تعرفه‌ها را هم دارند.

آب گل‌آلود و ماهیگیری متخلفان

چرا مراکز غیردولتی ارائه خدمات روان‌شناسی چنین جسورانه اقدام به دریافت تعرفه‌های گزاف از بیماران می‌کنند و مثل متخلفان حرفه‌های دیگر ترسی از برخورد قانونی سازمان‌های ناظر ندارند؟ اصلی‌ترین دلیلش شاید این باشد که ابتدا فعلا سازمان بهزیستی و سازمان نظام روان‌شناسی که مسئولیت نظارت بر این مراکز را دارند با یکدیگر درگیری قانونی دارند و دوم این‌که، حتی اگر بخواهند بر فعالیت این مراکز نظارت کنند، نیروی انسانی کافی برای این مساله ندارند.

آرزو ذکایی، مدیرکل دفتر مشاوره و روان‌شناسی سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با جام‌جم درباره علت چالش قانونی میان سازمان بهزیستی و سازمان نظام روان‌شناسی که آب را برای متخلف‌ها گل‌آلود کرده و دستشان را برای سوء‌استفاده بازگذاشته است، توضیح می‌دهد که بر اساس ماده 43 قانون برنامه پنجم توسعه، ساماندهی و اعتباربخشی مراکز مشاوره و تاسیس مراکز و ارائه خدمات مشاوره‌ای روان‌شناختی ـ اجتماعی نیازمند گرفتن مجوز بر اساس آیین‌نامه مصوب هیات وزیران است.

در مصوبه هیات وزیران که در اواخر سال گذشته برگزار شد، نیز اعلام شده است که بهزیستی مسئولیت نظارت بر مراکز ارائه خدمات مشاوره و روان‌شناسی و وزارت ورزش و جوانان مسئولیت نظارت بر مراکز مشاوره ویژه ازدواج را به عهده دارد.

او بر این اساس نتیجه می‌گیرد که تعیین تعرفه و نظارت بر هزار مرکز ارائه خدمات مشاوره و روان‌شناسی، به عهده سازمان بهزیستی است و سازمان نظام روان‌شناسی نیروی متخصص لازم را برای نظارت بر این مراکز ندارد و از نظر قانونی هم مجاز به چنین کاری نیست.

هشدار بهزیستی به مراکز ارائه خدمات مشاوره و روان‌شناسی

دعوا میان سازمان بهزیستی و نظام روان‌شناسی حالا به‌حدی بالا گرفته است که مدیرکل دفتر مشاوره و روان‌شناسی سازمان بهزیستی هشدار داده است اگر گردانندگان مراکز ارائه خدمات مشاوره و روان‌شناسی نخواهند مجوز سازمان بهزیستی را تا پایان اردیبهشت بگیرند و به مجوزی که از سازمان نظام روان‌شناسی گرفته‌اند قانع باشند، بهزیستی به طور قانونی با آنها برخورد می‌کند و حتی امکان دارد برخی مراکز متخلف را پلمب کند.

استدلال‌های ذکایی را درباره حق بهزیستی برای صدور مجوز و نظارت بر مراکز روان‌شناسی،‌کاظم نظم‌ده،‌ رئیس مرکز توسعه، پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی هم تائید می‌کند و می‌گوید: قانون اجازه صدور مجوز و تعیین تعرفه را به سازمان نظام روان‌شناسی نداده است و به طور کلی یک مرکز غیردولتی، نمی‌تواند مجاز به تعیین تعرفه تمامی مراکز ارائه خدمات مشاوره و روان‌شناسی باشد.

رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد ـ که مرکز مشاوره و خدمات روان‌شناسی نیز یکی از بخش‌هایش به حساب می‌آید ـ تشریح می‌کند که بهزیستی نخستین مراکز مشاوره را در سال 1372 راه‌اندازی کرد و بنابر این اکنون که شمار این مراکز افزایش یافته است، همین سازمان باید مسئولیت نظارت بر آنها را بر عهده داشته باشد.

اما امین رفیعی‌پور، قائم‌مقام سازمان نظام روان‌شناسی با این نتیجه‌گیری موافق نیست. این روان‌شناس باور دارد که صدور مجوز، نظارت و تعیین تعرفه مراکز ارائه خدمات روان‌شناسی و مشاوره، با سازمان نظام روان‌شناسی است و این حق را قانون تشکیل سازمان نظام روان‌شناسی به آن داده است که پیش از برنامه پنجم توسعه مصوب شده بود.

همچنین شواهدی وجود دارد که بتازگی معاون اول رئیس‌جمهور در نامه‌ای رسمی اعلام کرده است که عنوان سازمان نظام روان‌شناسی باید در مصوبه هیات وزیران، در کنار نام سازمان بهزیستی و وزارت ورزش و جوانان قرار گیرد و این یعنی سازمان نظم روان‌شناسی هم حق دارد در تعیین تعرفه‌ها و نظارت بر فعالیت مراکز ارائه خدمات مشاوره و روان‌شناسی نظارت داشته باشد.

اما به هر حال چه سازمان نظام روان‌شناسی و چه سازمان بهزیستی، در تعیین تعرفه‌های مراکز ارائه خدمات مشاوره و روان‌شناسی محق باشند، هیچ‌کدام تاکنون در نظارت بر این مراکز بدرستی عمل نکرده‌اند؛ چرا که تخلف‌ها در این حوزه همچنان ادامه دارد و هیچ‌یک از این دو سازمان نتوانسته اند برخورد بازدارنده‌ای با مراکز متخلف داشته باشند و برای رسیدگی به وضع این مراکز، چشم انتظار شکایت مردمی از آنها نشسته‌اند در حالی که کمتر بیماری حوصله دارد پس از پرداخت تعرفه گزاف به‌این مراکز، پیگیر قانون شکنی آنها شود.

لزوم برخورداری خدمات مشاوره از تعرفه‌های بیمه

دردهای جسمی به چشم می‌آید و دردهای روحی، پنهان می‌ماند؛ اما آیا این اصل بدیهی، نمی‌تواند توجیه قانع‌کننده‌ای برای کسانی باشد که مایل نیستند خدمات روان‌شناسی و مشاوره را در تحت پوشش بیمه قرار دهند و چه بسا ناهنجاری‌های روانی نیاز به درمان جدی‌تری داشته باشد و مبتلایان به آنها به حمایت بیشتری نیاز داشته باشند، چون علاوه بر فرد، خانواده‌اش را هم درگیر می‌کند.

هرچند علاوه بر مراکز خصوصی که حتی تعرفه‌های قانونی‌شان هم، برای قشرهای متوسط و فقیر غیرقابل پرداخت است، مراکز دولتی ارائه خدمات مشاوره و روان‌شناسی وجود دارد، اما استفاده از این مراکز هم برای بیشتر مردم ممکن نیست؛ چراکه شمار این مراکز اندک و تعداد مراجعه‌کنندگان‌شان بسیار زیاد است و بنابراین بیماران برای ملاقات با روان‌شناس یا مشاور باید سه تا شش ماه انتظار بکشند در حالی که ماهیت ناهنجاری‌های روانی به گونه ایست که احتمال دارد بیماری بدحال در طول دوره سه تا شش ماه انتظار برای ملاقات با روانشناس، خودکشی کند یا جان دیگران را به خطر بیندازد تا تصمیم‌های نادرستی بگیرد که بعدتر امکان جبرانشان را نداشته باشد.

ذکایی، مدیرکل دفتر مشاوره و روان‌شناسی بهزیستی می‌گوید یکی از برنامه‌های سازمان بهزیستی در سال 92، پیگیری لایحه‌ای است که اگر به مجلس تحویل و تبدیل به قانون شود، خدمات روان‌شناسی و مشاوره نیز تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند؛ اما تجربه‌های پیشین نشان داده است معمولا از زمانی که لایحه‌ای تنظیم می‌شود تا روزی که تبدیل به قانون شود و به مرحله ابلاغ برسد، چند سال طول می‌کشد و معلوم نیست تا آن زمان، تکلیف مبتلایان به ناهنجاری‌های روانی چه‌می‌شود، ‌آن هم در شرایطی که بر اساس آمارها شیوع اختلالات روانی همچون افسردگی و اضطراب در کشور رو به افزایش است و بیشتر مبتلایان از قشرهایی هستند که توانایی پرداخت تعرفه‌های کلان خدمات روان‌شناسی و مشاوره را ندارند و بنابر این ترجیح می‌دهند به متخصص‌ها مراجعه نکنند.