نقش روحانی؛ آنچه هست و آنچه باید باشد

نقش روحانی جلوی دوربین به عنوان شخصیت اصلی و محوری در شرایط مختلف مطرح می‌شود. یکی آنچه که هست و یکی آنچه که باید باشد.

آنچه که هست شامل تصویر روحانی می‌شود که در تضاد و جدا از مسائل جامعه به‌صورت مستقل است. این روحانی معمولا نصیحت‌گرا و توجیه‌کننده است و داخل مسائل سیاسی ـ حکومتی نمی‌شود و از ورود به چنین مسائلی پرهیز می‌کند.

در حالت دیگر روحانی به تصویر کشیده شده، خود را جدا از جامعه نمی‌داند و به عنوان یک عضو موثر هم ناظر است و هم عامل. ضمن این ‌که در مسائل مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی فعال و پیش برنده است.

اما برای تصویر آنچه باید باشد باید به طور کامل با تمامی اجزای شکل‌دهنده با شخصیت روحانی آشنا باشیم؛ یعنی از محل آموزش و نوع دروس حوزوی گرفته تا چگونگی سبک و روش زندگی طلبگی، خانواده، شکل مبارزات و شیوه برخوردش با مسائل روزمره (مثل برخورد با همسایه‌ها، فامیل، مواجهه با مساله عدالت، اقتصاد، سیاست و نظایر آن) کسب اطلاع کنیم.

کارکرد شخصیت روحانی با نگاه آنچه که باید باشد، ارائه الگو و متری است که جامعه روحانیت و مردم مایل به دیدن آن هستند. در این حالت معمولا نگاه به روحانیت جنبه هشدار و نقد دارد. او شخصی است که رعایت انصاف، عدل و عدالت در رفتارش بسیار ضروری است.

اما کارکرد تقابل روحانی در آنچه که هست و آنچه باید باشد، معمولا از عمق و دربرگیرندگی بیشتری به لحاظ مسائل نظری و علمی برخوردار است. در واقع درام براساس جدال اندیشه‌های عمیق، جوشش و اثرات آن در رفتارهای اجتماعی و تاثیر آن برخود روحانیت و سپس جامعه شکل می‌گیرد و می‌تواند مباحث و مسائل مهمی را که مورد غفلت واقع شده به تصویر بکشد؛ بخصوص برای جامعه امروزی که سبک و روش زندگی فاصله‌ها و و شکاف‌هایی میان انسان و دین ایجاد کرده است.

در واقع روحانی باید در ترکیب اجتماعی یک فیلم و سریال به عنوان قشر مهمی از جامعه حضور پررنگی داشته باشد، بنابراین حذف کامل روحانی نوعی کم‌توجهی است. از منظر دیگر روحانی به عنوان عنصر شکل‌دهنده و فرم‌دهنده در شیوه زندگی براساس نیازهای روز جامعه برای حرکت به سوی کمال می‌تواند نقش مهمی را ایفا کند.

مثلا در فیلم «رسوایی» تقابل روحانی مطلوب با روحانی از دست رفته صورت نمی‌گیرد، بلکه تقابل روحانی با عامه مردم و اقشار جامعه به نمایش درمی‌آید. در فیلم «زیر نور ماه» مقطع طلبگی و پذیرش مسئولیت و بار سنگین این مسئولیت گوشزد می‌شود و آنچه باید باشد مطرح می‌کند.

در «طلا و مس» عشق به انسان مقدمه عرفان و عشق به خدا می‌شود و شرط رسیدن به کمال را از زمین مطرح می‌کند و دنیا را به نردبانی برای صعود و سقوط تشبیه می‌کند. در «سینه سرخ» هم مباحث نظری برای روحانی مسلمان و جلوه‌های ظاهری دین برای روحانی مسیحی طرح می شود.

پرویز شیخ‌طادی - کارگردان