شناسایی استعدادهای درخشان در تنگنا

مشکل، کمبود وقت معلم‌ها، خستگی‌شان و تراکم بالای کلاس‌هاست، اما با این حال معلم‌هایی که دوره‌های توجیهی طرح شهاب را گذرانده‌اند، این طرح را برای دانش‌آموزان کشور که بیشتر وقت‌ها استعدادهایشان ناشناخته می‌ماند و به هرز می‌رود، یک فرصت می‌دانند.

شهاب قرار است مثل نامش، بسرعت شهاب‌سنگ‌های آسمان در سراسر کشور فراگیر شود و از میان دانش‌آموزان، فارغ از این‌که شهری‌اند یا روستایی، به پایتخت نزدیکند یا دور، متمولند یا بی‌چیز، بهترین‌ها را گلچین کند.

طرح شهاب جار و جنجال ندارد، چون مهری سویزی، رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان به جام‌جم می‌گوید: آموزش و پرورش دوست ندارد شناسایی و پرورش استعدادهای دانش‌آموزان نیز مثل کنکور بازیچه عده‌ای سودجو بشود. شهاب همه بچه‌ها را هم به یک چشم می‌بیند تا به گفته سویزی، فقط آنهایی که نمره 20 می‌گیرند، سوگلی کلاس و مدرسه نشوند.

در عوض، این طرح معلم‌هایی را پرورش می‌دهد که نسبت به توانایی‌ها و استعدادهای منحصر به فرد دانش‌آموزان حساس باشند و کاری کنند که هر دانش‌آموز به مسیری که مستحق آن است، هدایت شود.

اما معلم‌ها برای دستچین کردن شاگردانشان زیر فشارند. آنها کلاس‌های درسی را می‌گردانند که تراکم جمعیتی بالایی دارد و بعد از تعطیلی پنجشنبه مدارس، اداره کردن سنتی‌اش نیز کار سختی است، چه رسد به زیر نظر گرفتن تک‌تک بچه‌ها و کاویدن لایه‌های پنهانی آفرینششان.

فرم‌های وقت‌گیر

موضوع بر سر فرم‌های سنجش در طرح شهاب است که امسال در مدارس منتخب استان‌های اصفهان، البرز، آذربایجان‌شرقی، خراسان شمالی و جنوبی، کرمانشاه و هرمزگان توزیع شده است.

اطلاعاتی که علی مرادی، رییس اداره استعدادهای درخشان اداره کل آموزش و پرورش کرمانشاه در اختیار جام‌جم می‌گذارد، نشان می‌دهد در این فرم‌های سنجش، 105 پرسش پرسیده می‌شود تا استعدادهای کلامی، ریاضی، هنری، حرکتی و ورزشی، اجتماعی، فرهنگ دینی و علوم در دانش‌آموزان شناسایی شود.

سختی کار نیز از این بابت است که معلم برای سنجیدن هریک از این استعدادها باید به پرسش‌های متعدد مندرج در فرم‌ها پاسخ‌های دقیق بدهد و آن‌طور که نوشین کاکایی از معلمان آموزش‌دیده طرح شهاب به جام‌جم می‌گوید، برای شناسایی استعداد کلامی دانش‌آموزان، معلم باید دقت کند که او در صحبت کردن از واژه‌های پیشرفته استفاده می‌کند یا نه، مفاهیم درسی را درست و دقیق به یاد می‌آورد یا خیر یا خوب داستان می‌سازد و اطلاعات عمومی خوبی دارد یا نه.

گزینه‌هایی که معلمان برای پاسخ‌دهی به هریک از این سوالات پیش‌رو دارند نیز درجه‌بندی شده است؛ به‌طوری که آنها باید دقیقا معلوم کنند که مثلا استعداد کلامی در دانش‌آموز مورد نظر را هرگز، بندرت، تاحدودی، گاهی اوقات، به میزان قابل توجه، تقریبا همیشه یا همیشه مشاهده کرده‌اند.

به همین علت است که کاکایی معتقد است؛ معلمان با حجم بالای کار و اجرای سیستم ارزشیابی توصیفی در مدارس ابتدایی نمی‌توانند این فرم‌ها را بادقت پر کنند یا اگر برای پر کردن آنها وسواس دارند، باید در وقتی خارج از مدرسه فرم‌ها را تکمیل کنند که با این کار، زندگی شخصی‌شان تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد.

رضا عبدلی از معلمان دیگر این طرح نیز در گفت‌وگو با جام‌جم از این‌که پاسخ دادن به 105 پرسش مندرج در فرم‌ها هرکدام بیشتر از یک ساعت وقت می‌برد، حرف می‌زند و احتمال می‌دهد که با ادامه این روند عده‌ای سرسری از کنار سوالات بگذرند و جواب‌های دقیق به آنها ندهند و در نتیجه استعداد دانش‌آموزان به شکل واقعی‌اش نمایان نشود.

عبدلی البته برخی سوالات مطرح شده در این فرم‌ها را نیز در حیطه کار یک روان‌شناس می‌داند نه معلمی که در کلاس دغدغه‌های بسیاری بجز شناسایی استعدادهای دانش‌آموزان دارد.

آفت طرح شهاب

این گفته‌ها که حاصل تجربه چندماهه اجرای طرح شهاب در مدارس است، دست‌کمی از آفت ندارد، چون در طرحی که ادعای معلم محوری دارد، اگر معلم به عنوان اصلی‌ترین عامل، از کار بیفتد و دچار سستی شود، معلوم است که سرانجام طرح به کجا می‌رسد.این در حالی است که رایگان بودن ارائه این خدمات ازسوی معلمان و مشارکت مجانی و بی‌دستمزد آنها در این طرح نیز می‌تواند در برخی افراد ایجاد سستی و بی‌انگیزگی کند؛ اتفاقی که برای طرح شهاب حکم مرگ دارد.

البته مهری سویزی رییس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان به معلمان و تعهدشان به طرح شهاب ایمان دارد، ولی این ایمان نمی‌تواند منکر نیازهای مادی یا معنوی معلمانی شود که طرح روی انگشتان آنها می‌چرخد، اما بیش از ظرفیتشان خدمات ارائه می‌کنند و نیم‌نگاهی نیز به گرفتن امتیاز یا تسهیلات از آموزش و پرورش دارند.

مریم خباز - گروه جامعه