رشته‌های زنانه، رشته‌های مردانه

باتوجه به این‌که هنجارها و فرهنگ‌های مرسوم در هر کشوری با کشور دیگر فرق می‌کند، مرزبندی‌های جنسی برای ورود به رشته‌ها نیز با همدیگر فرق می‌کند.

مثلا ورود آقایان به رشته‌ای مثل مامایی در کشور ما ممنوع است، اما در بسیاری از کشورها چنین منع قانونی وجود ندارد و احتمال دارد رشته‌ای در کشوری دیگر زنانه و مردانه باشد، اما در کشور ما چنین منعی وجود نداشته باشد.

اگر به فهرست رشته‌های کنکور سراسری سال 91 نگاه کنید، می‌بینید گاهی تعدادی از رشته محل‌ها مختص متقاضیان خانم و گاهی تعدادی از رشته محل‌ها فقط به مردان متقاضی اختصاص داده شده است.

مثلا در رشته مهندسی برق دانشگاه شهید چمران اهواز، صددرصد ظرفیت پذیرش رشته‌ها به آقایان اختصاص داده شده است، اما صددرصد ظرفیت پذیرش همین رشته در دانشگاه محقق اردبیلی، به خانم‌ها اختصاص داده شده است. به همین دلیل است که می‌گوییم بین جنسیتی‌شدن یک رشته و جنسیتی‌ شدن یک رشته محل، فرق وجود دارد.

در جنسیتی‌ شدن رشته محل‌ها، این روسای دانشگاه‌ها و مسوولان نظام آموزش عالی هستند که با توجه به برنامه‌ریزی‌های آموزشی و نیازهای سالانه دانشگاه تصمیم می‌گیرند رشته محلی را به زنان یا مردان اختصاص دهند، اما در جنسیتی‌ شدن رشته‌ها، پذیرش یک رشته در همه دانشگاه‌ها برحسب نوع جنسیت تعیین می‌شود.

رشته‌های مهندسی معدن و مهندسی مواد هم از جمله رشته‌هایی است که پذیرش آن در اکثر رشته محل‌های آن به آقایان اختصاص دارد و پذیرش خانم‌ها در این رشته‌ها با محدودیت قانونی مواجه است اما جدای از محدودیت‌های قانونی، برخی رشته‌ها نیز وجود دارد که گرچه هیچ منع قانونی برای پذیرش وجود ندارد، اما به‌طور ناخودآگاه، پذیرش در آنها جنسیتی شده است. مثلا در رشته‌ای مثل مهندسی اکتشاف نفت، اقبال خانم‌ها برای پذیرش در این رشته کم است یا در رشته‌ای مثل کتابداری، حضور آقایان کمرنگ‌تر از خانم‌هاست.

بازار کار رشته‌های تک‌ جنسیتی

در رشته‌ای مثل مامایی، از آنجا که معمولا در هر بیمارستان، تنها یک زایشگاه وجود دارد و به طور کلی، برنامه دقیقی هم برای جذب دانش‌آموختگان این رشته صورت نگرفته است، بیکاری در بین ماماها بسیار بالاست.

ظرفیت بازار کار برای جذب همه ماماهای کشور کافی نیست؛ طوری که قائم‌مقام سازمان نظام پزشکی، سال گذشته اعلام کرد دو‌سوم ماماهای کشور بیکار هستند.

یعنی برخلاف رشته‌ای مثل پرستاری که به گفته مسئولان وزارت بهداشت، هر پرستاری که اراده کند می‌تواند کار پیدا کند، اما چنین شرایطی در رشته مامایی وجود ندارد، اگرچه ماماها نیز مثل پرستارها در یک شغل سخت کار می‌کنند، اما معمولا حقوق و مزایای آنها کمتر از پرستارهاست اما در رشته‌ای مثل مهندسی معدن، اوضاع اشتغال بهتر از مامایی است، زیرا از آنجا که کشور ما یک کشور در حال توسعه است و نیاز به اکتشاف منابع زیرزمینی مشهود است، مهندسان معدن با مشکل کمتری برای پیدا کردن کار مواجهند.

نباید محدودیت اضافه بگذاریم

پیمان صالحی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی به جام‌جم می‌گوید: تحصیل خانم‌ها و آقایان در بسیاری از رشته‌ها با عرف و دین ما سازگار است و به نظرم نباید در پذیرش خیلی از رشته‌ها، محدودیت جنسیتی ایجاد کرد.

وی می‌افزاید: مثلا در رشته‌ای مثل اکتشاف نفت، این خود خانم‌ها هستند که علاقه‌ای به تحصیل در این رشته ندارند و در واقع، اگر در پذیرش رشته‌ها محدودیت نگذاریم، در اغلب اوقات این خود داوطلبان هستند که به طور اتوماتیک‌ به رشته‌ای متناسب با جنسیت خود جذب می‌شوند یا نسبت به آن بی‌علاقه می‌شوند.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است در رشته‌هایی که نیاز به دست‌ورزی و کار یدی دارد، معمولا آقایان به‌طور ژنتیکی بهتر از خانم‌ها عمل می‌کنند.

صالحی تاکید می‌کند: جدای از آن رشته‌هایی که محدودیت‌های مذهبی و عرفی برای پذیرش هر دو جنس وجود دارد، در دیگر موارد این خود داوطلبان هستند که به طور طبیعی، رشته تحصیلی را با توجه به جنسیت‌شان انتخاب می‌کنند و به همین خاطر نباید در این زمینه سختگیری بیشتری به عمل آورد؛ مثلا هیچ اشکالی ندارد اگر خانمی دوست داشت در رشته‌ای مثل خلبانی درس بخواند، شرایط تحصیل برای او فراهم باشد.