در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
تربیت در نظر بیشتر والدین چیزی جز تنبیه نیست ، ولی واژه تربیت در واقع به معنای تعلیم دادن یا پرورش ، شامل مجموعه ای از روشهای مثبت و منفی است. وقتی کودکان خود را تربیت می کنید به آنها می آموزید که چطور رفتار کنند.
پیش از آن که انجام کاری را از آنها بخواهید به آنها آموزش می دهید. شما برای آنها قالبهای رفتاری می سازید تا آنچه را که از آنها انتظار دارید، ببینید.
پیوسته به آنها می گویید که انجام چه کاری درست است و در صورت لزوم به آنها یادآور می شوید که کدام عملشان شایسته نیست.
تربیت موثر آن است که وقتی فرزند شما نیم نگاهی به شما می اندازد تا مطمئن شود عملی که انجام می دهد درست است یا نه ، بگوییم «درسته ، خوبه».
واکنش تربیتی در قبال کودکی که تازه راه افتاده و دارد به طرف پریز برق می رود یک «نه» قاطع و محکم است.
وقتی در حال تلفن زدن فرزند خردسالتان می خواهد مکالمه تلفنی شما را قطع کرده و با شما صحبت کند، تربیت صحیح آن است که به او توجه نکنید، اما اگر خود طفل تصمیم گرفت منتظر تمام شدن تلفن شما بشود، بهتر آن است که به او توجه کنید و نگاهی از سر لطف بر او بیندازید.
وقتی به کودک بزرگ تری که روی موضوعی خاص پافشاری می کند، می فهمانید که قصد لجبازی دارد، درست عمل کرده اید.
گاهی هم برای آن که به کودک بیاموزیم که رفتاری غلط و مخالف میل شما انجام می دهد، روش مفید آن است که اجازه دهیم پیامدهای منفی آن را شخصا تجربه کند؛ «بله ها» اغلب از «نه ها» موثرترند؛ زیرا یک پاسخ مثبت به کودک می فهماند که رفتارش موردپسند شماست.
برای والدین آسان است که فقط به رفتارهای نادرست کودکان خود توجه کنند و اعمال درست آنها را در نظر نگیرند.
برای مثال خواهر و برادری که بدون سروصدا در اتاق مشغول بازی کردن هستند و هیچ کس به خاطر آن که بسیار دوستانه اسباب بازی ها را تقسیم می کنند، آنها را تحسین نمی کند، اما چند دقیقه بعد که بین بچه ها دعوا می شود، پدر عصبانی شده سر آنها داد می کشد.
والدین آنچنان در تعلیم و مراقبت از فرزندانشان غرق هستند که وقتی عمل خوبی از آنها سرمی زند، آن را بسادگی بدیهی تلقی می کنند؛ اما وقتی اشکالی در رفتار آنها رخ می دهد، همه اشتباهاتشان را به رخ شان می کشند. در نتیجه کودکان در توری از انتقاد به دام می افتند.
انتقاد همراه با کمی ستایش ، نتایج بهتری به باور می آورد. کودک شما می خواهد که به او توجه کنید و می خواهد این توجه را از هر طریقی که می تواند به دست آورد. اگر دیدگاه شما منفی باشد، او از راههای منفی به هدف خود می رسد، اما اگر شما روی نکات مثبت تمرکز کنید در مقابل رفتارهای خوب بیشتری دریافت خواهید کرد؛ زیرا در این حالت کودک با رفتارهای مثبت خود سعی در جلب توجه شما خواهد داشت.
اگر به تشویق و تحسین کودکتان عادت ندارید، ممکن است انجام آن برای اولین بار دشوار باشد، اما هرچه بیشتر آن را انجام دهید، برایتان طبیعی تر و آسان تر خواهد شد. اگر در هنگام تحسین کردن راهنمایی های زیر را به کار ببندید، بزودی خواهید دید که این کار به عنوان یک روش تربیتی و انضباطی بسیار موثر است.
تحسین رفتار نه شخصیت
گاه والدین شخصیت کودک را با کلماتی نظیر لجباز، تنبل و خودخواه توصیف می کنند. این یک حلقه معیوب است و راه به جایی نمی برد.
تغییر دادن شخصیت به مراتب از تغییر دادن رفتار مشکل تر است. وقتی برای تغییر دادن رفتار کودک تلاش می کنید، احتمال موفقیت شما بیشتر است. به بچه نگویید «چه دختر خوبی » زیرا این جمله بدین معناست که هدف ، عبارت است از خوب بودن در تمام اوقات.
مسلم است که این انتظار غیرممکن است. به جای آن می توانید بگویید «من از طرز حرف زدنت با برادرت خوشم می آید». گفتن عبارت «پسر خوب» یا «دختر خوب» نمی تواند احساس مشخصی را به کودک القائ کند، مگر آن که کودک بتواند آن را با رفتارهای خویش ارتباط دهد.
موثرترین راه برای آموزش رفتار خوب ، شکل دادن رفتار با تحسین است. این روش تربیتی ، باید به طور مداوم مورد استفاده قرار گیرد تا رضایت شما را از رفتارهای جدید فرزندتان نشان دهد.
تحسین های ویژه
هدف از تحسین کردن ، افزایش رفتارهای شایسته است. پس شما باید بر رفتارهای خاصی که مورد قبولتان هستند، تاکید کنید.
هرچه تحسین شما اختصاصی تر باشد، کودک درست بودن کارش را بهتر درک می کند و احتمال این که آن عمل را تکرار کند، نیز بیشتر می شود. برای نمونه یک روز صبح متوجه می شوید که فرزندتان رختخوابش را مرتب کرده است ، در همان حال نیز مشغول شانه زدن موهایش است.
اگر بسادگی بگویید «آفرین عزیزم» او نمی فهمد که منظور شما رختخوابش است یا موهایش. پس بگویید «از این که امروز صبح رختخوابت رو جمع کردی خیلی خوشم اومد، ممنونم».
به هر پیشرفتی توجه کنید
مراقب باشید تا به رفتارهای خوب کودکتان توجه کرده ، آنها را تحسین کنید و بدین وسیله قدمی کوچک در جهت تربیت کودک بردارید.
اگر به فرزند خردسالتان گفته اید که باید اسباب بازی هایش را پس از بازی کردن با آنها مرتب کند، ولی او قبلا هیچ گاه این کار را انجام نداده است ، پیشرفت های کوچک او را نیز ستایش کنید.
برای نمونه ، دفعه اول به خاطر برداشتن یکی از اسباب بازی ها از کف اتاق و گذاشتن آن در کمد (در حالی که 3 یا 4 تای دیگر را رها کرده است) از کودکتان تعریف کنید و به او آفرین بگویید «چه کار خوبی کردی که کامیونت رو توی کمد اسباب بازی ها گذاشتی . بگذار کمکت کنم تا بقیه رو هم جمع کنی.»
دفعه بعد به خاطر جمع کردن 2قطعه از اسباب بازی هایش از او تعریف کنید و همین طور ادامه دهید تا رفتار کودک اصلاح شود.
تشویق مناسب و مقتضی
برای دریافت پاسخهای بهتر، نوع تحسین را با سن و اخلاق کودک متناسب کنید. برای نمونه در آغوش گرفتن ، بوسیدن و دیگر نشانه های عملی محبت همراه با کلمات مهرآمیز برای کودکان خردسال موثرند.
اما در مورد کودکان بزرگ تر، بهتر آن است که از پیامهای سری استفاده کنیم. زیرا این کودکان بیشتر دوست دارند به طور خصوصی تشویق شوند. برای نمونه ، می توانید با یک چشمک یا اشاره دست نشان دهید که به عمل خوبش توجه کرده اید.
بعدا می توانید در مورد رفتار پسندیده اش با یکدیگر صحبت کنید. بیشتر کودکان بزرگتر یک لحن آمیخته با شوخی را به تعریف و تمجید مستقیم ترجیح می دهند. گفتن این جمله که «عجب مستخدم باسلیقه ای اینجا بوده است» پاسخ بهتری را در یک کودک دوازده ساله برمی انگیزد تا این جمله که «واقعا رختخوابت را خیلی خوب مرتب کرده ای.»
توجه داشته باشید که جملات تکراری خسته کننده می شوند. عبارات مشابهی که پشت سر هم استفاده می شوند، تاثیر خود را از دست می دهند. خلاق باشید. گاهی بهتر است یک یادداشت زیر بالش یا در کیف فرزندتان بگذارید و در آن از یک رفتار ناپسندش به طور خاص شکایت کنید.
بلافاصله تحسین کنید
تحسین کردن بخصوص در مورد کودکان خردسال وقتی موثرتر است که بدون معطلی صورت گیرد. نگذارید تا بین رفتار پسندیده او و پاسخ شما فاصله زیادی بیفتد.
اگرچه کودکان بزرگ تر قادرند این فاصله زمانی را درک کنند، معمولا فاصله بین عمل کودک و واکنش ما می تواند با یک اشاره کوچک به موضوع پر شود. سپس در یادداشت روزانه رفتارهای خوب نوشته شود. وقتی این یادداشت را به او نشان می دهید، چیزی هم به عنوان تحسین بگویید. مثلا بگویید: «وقتی می بینم به خواهرت هم کاغذ نقاشی می دی ، خیلی خوشحال می شم.»
البته لازم نیست که در یادداشتتان توضیحات کاملی بنویسید، بلکه رفته رفته عادت می کنید علامتی بگذارید که فقط برای خودتان معنی داشته باشد.
با علاقه و بی قید وشرط
در مواردی که کودک فقط هنگام تحسین شدن مورد توجه والدینش قرار می گیرد، به تدریج نسبت به آن احساس نیاز می کند. برخی از والدین نگران آنند که مبادا کودکانشان فقط هنگامی که مورد توجه قرار می گیرند و تشویق می شوند، خوب رفتار کنند.
برای رفع این مشکل ، بهترین کار این است که پس از جا افتادن یک رفتار جدید رفته رفته از میزان تعریف و تمجید بکاهیم و آن را به طور موردی انجام دهیم. زیرا هر وقت کودک عملی شایسته انجام می دهد، والدینش برای تشویق کردن او حضور ندارند.
مواقعی که به طور اختصاصی و با دید مثبت روی رفتار فرزندتان نظر می دهید، به کودک کمک می کنید تا دید مثبت نسبت به خود به دست آورد و مراقب اعمالش باشد.
پروین نظری نژاد 
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
اسرائیل در ورطه تصمیمات اشتباه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
کوه موش زایید!
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
اسرائیل به سرزمین سوخته بدل می‌شود؟
گفت و گو
رییس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت در گفتگو با جام جم آنلاین:
۳۵ درصد از قانون جوانی جمعیت اجرا شده
گفتوگوی «جام‌جم» با سیده عذرا موسوی، نویسنده کتاب «فصل توت‌های سفید»
نق‌نق‌‌نویسی داستان اجتماعی نیست
یک نماینده مجلس:
پیام‌عملیات وعده صادق، قدرت و استقلال ایران بود
علی برکه از رهبران حماس در گفت‌و‌گو با «جام‌جم»: