کژتابی دولت، بی‌تابی ملت!

از مثال‌هایی که ایشان برای تفهیم مثالی و مصداقی کژتابی در زبان فارسی به کار برده بودند؛ عجالتا این دو سه مورد طنزآمیز به یادم می‌آید:

مورد اول: یک بار یکی از دوستان برای من تعریف می‌کرد که: «روز سیزده به در، به بستان‌آباد رفتیم و خیلی خوش گذشت؛ ولی آخرش پای مادر بزرگ یکی از بچه‌ها شکست و از دماغمان درآمد.» طبعا ذهن غیرعلمی بنده، بی‌اختیار، از تصور این که پای شکسته مادربزرگ یکی از بچه‌ها چگونه از دماغ (بینی) آنها در آمده است؛ خنده‌اش گرفت.

مورد دوم: یک روز داشتم با یکی از برادرهایم اختلاط می‌کردم و از هر در سخن می‌گفتیم تا سخن به دوستی از دوستان من کشید. گفتم: «بله، عمار باسواد است. اهل ادبیات هم هست. پدرش صدای قزوین را درمی‌آورد.» بعد از گفتن این حرف، دیدم که برادرم لبخند می‌زند. پرسیدم: چرا می‌خندی؟ گفت: مگر پدرش چه کار می‌کرد که صدای مردم قزوین را درآورده بود؟ گفتم: نه جانم، منظورم این است که پدرش هفته‌نامه صدای قزوین را منتشر می‌کرد.

مورد سوم: وقتی که مثلا کسی به دیگری می‌گوید: «این اولین بار است که شما را بدون عینک می‌بینم»، با شنیدن یا خواندن این جمله، بر شنونده یا خواننده معلوم نمی‌شود که کدام یک از آن دو نفر بدون عینک بوده است؟

خب، حالا دیگر فکر می‌کنم که مفهوم کژتابی در زبان فارسی، بخوبی در ذهن شما جا افتاده باشد و باتمام وجود آماده باشید که یک مورد جدید ازکژتابی را هم که ما همین دوسه روز اخیر در اوج آلودگی هوای تهران، کشف کردیم؛ درک و دریافت کنید. همه‌اش که آقای خرمشاهی فوق‌الذکر نباید شاهد مثال بیاورند. ما هم دل داریم. تازه، وضع آنتن دهی شاخک‌های حسی و دریافتی مان هم بد نیست. حداقل به شهادت خود استاد در مقدمه‌ای بر کتاب حرف اضافه‌مان. بگذریم و مثال جدیدمان را رو کنیم.

کژتابی ادبی ـ بهداشتی:«مرضیه وحیددستجردی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرد: افزایش قیمت دارو تحت نظارت انجام می‌شود.» (به نقل از جام‌جم چهاردهم آذر)

کژتابی و بی‌تابی: سخنان وزیر بهداشت دولت، ناخواسته، دچار یک کژتابی شده است که با خواندن وشنیدن آن، ملت حق دارد اگر دچار بی‌تابی شده باشد. عنایت بفرمایید:

برداشت اول: آیا منظور این است که هیچ افزایش قیمت لجام گسیخته، سرخود و بدون نظارت وزارت بهداشت و نماینده حمایت از مصرف‌کنندگان صورت نمی‌گیرد؟.... این طرف کژتابی، بی‌تابی ندارد.

برداشت دوم: آیا منظور این است که اگر تا به اکنون، افزایش قیمت بدون نظارت انجام می‌شده؛ از الان با نظارت وزارت بهداشت صورت می‌گیرد. مثل سایر گرانی‌ها که تحت نظارت سایر قسمت‌های دولت صورت می‌پذیرد؟.... خب این طرف کژتابی، بی‌تابی دارد.

پرسش شفاف بدون کژتابی: آدم عاقل، سری را که درد نمی‌کند، دستمال نمی‌بندد. چرا از یک جمله دارای کژتابی زبانی، عدل باید روی همان وجه معنایی زوم بشود که آدم را دچار بی‌تابی بکند؟...

پاسخ کوبنده بدون کژتابی: مثال خوبی زدید؛ اما این مثل هم هست که آدم مارگزیده از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد. می‌گویید نه، به این خبر توجه بفرمایید که از فرط شفافیت، هیچ جایش یک ذره کژتابی هم ندارد: «تولیدکنندگان داخلی، از افزایش قیمت 20 درصدی تجهیزات پزشکی می‌گویند.» (به نقل ازجام‌جم بیست و هفتم آبان)

درخواست از مسئولان: از آنجا که کماکان در این مقطع حساس کنونی قرار داریم؛ فلذا با توجه به شرایط اقتصادی موجود و ایضا وسعت معنایی زبان فارسی و چندلایگی آن، تا جایی که امکان دارد، مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های خود را در نهایت شفافیت لازم که نتواند موردسوء طنزپردازان قرار گیرد، انجام دهید که مردم با یک کژتابی، دچار یک عالمه بی‌تابی نشوند. (می‌دانیم خیلی سخت است، اما محال نیست.)

رضا رفیع