پای آموزش در سینما می‌لنگد

به گزارش جام‌جم، سینمای ایران نام‌های بزرگی را به‌یاد دارد که از سینمای کوتاه و مستند می‌آمد و در جریان سینمای بلند و حرفه‌ای، آرام آرام جای خود را باز می‌کرد؛ اما اکنون با نگاهی به فهرست فیلمسازان حاضر در رقابت‌های جشنواره‌ای، کمتر با اسم‌های آشنا برخورد می‌کنیم و شاهد حضور فیلمسازانی هستیم که معلوم نیست چطور وارد چرخه سینمای حرفه‌ای شده‌اند. پرسشی که این روزها همزمان با گشایش جشنواره فیلم کوتاه در تهران و سراسر کشور به‌ذهن می‌رسد، این است که آیا ورود به سینمای حرفه‌ای ضابطه و شروط خود را از دست داده یا عرصه سینمای کوتاه و مستند دیگر جایگاهی برای تربیت و پرورش فیلمسازان حرفه‌ای نیست.

مهدی کرم‌پور، کارگردان سینما با اشاره به شیوه انتخاب فیلمسازان اول و ارائه مجوز تولید فیلمسازی به جام‌جم گفت: پیشتر قوانینی وجود داشت که فیلمسازان باید بر اساس آن وارد جریان ساخت فیلم بلند می‌شدند مثلا فیلم‌های کوتاهی که ساخته بودند، میزان تحصیلات، جوایزی که کسب کرده‌اند و حتی کار دستیاری و تجربیاتی که داشتند، امتیازی بود که کانون کارگردانان بر اساس آن، مجوز فیلمسازی به آنها می‌داد.

او ادامه داد: بر طبق همین قوانین کارگردان‌هایی مثل علی مصفا، آرش معیریان، مهرداد اسکویی، علیرضا امینی، وحید موساییان و سامان مقدم کارشان را در سینمای حرفه‌ای شروع کردند. کارگردان «پل چوبی» با بیان این‌که صدور مجوز به اداره کل نظارت و ارزشیابی واگذار شد، گفت: بعد از دوره‌ای با فشار برخی رسانه‌ها مجوزها برداشته و کار به اداره نظارت واگذار شد تا با تعاملاتی که با مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی داشتند، فیلمسازانی باسابقه تولید فیلم کوتاه و مستند وارد جریان فیلمسازی بلند شوند.

او افزود: اما اکنون متاسفانه به دلیل ضعف ساختاری و بنیادی فیلم کوتاه و خلأیی که در پرورش نسل جدید داشتیم، اساسا این حرفه جدی گرفته نشد و امروزه می‌بینیم که فیلم‌های کوتاه ما در دنیا درخشش سابق را ندارد. این اتفاق در حالی می‌افتد که در دهه 70 چند فیلمساز شاخص داشتیم که جوایز متعدد جهانی را کسب کرده بودند.

این کارگردان سینما با اشاره به نقاط ضعف سینمای کوتاه گفت: امروز ما در فعالیت‌های پایه‌ای ضعیف هستیم، در آموزش لنگ می‌زنیم، تولیدات انجمن سینمای جوانان به صورت هدفمند و استراتژیک انجام نشده، متاسفانه بخش آموزش جدی گرفته نمی‌شود و بودجه لازم تخصیص داده نمی‌شود و همه اینها باعث شده که نهضت فیلم کوتاه به‌وجود نیاید.

جمیل رستمی، کارگردان «چشم» هم در این باره به جام‌جم گفت: انقلاب دیجیتالی در دنیا رشد کرده و تکنولوژی سبک باعث شده که فیلمسازی آسان شود و هیچ ضابطه و قانونی هم نداشته باشد.

او همچنین تولید تله‌فیلم‌ها و تبدیل آنها را به نسخه سینمایی یکی از دلایل بی‌قانونی تولید فیلم اول دانست و گفت: قبلا این طور بود که کانون کارگردانان بر مبنای نمراتی که یک فیلمساز کسب می‌کرد، مجوز ساخت فیلم‌بلند می‌داد، ولی امروزه براحتی می‌توان با تبدیل یک نسخه فیلم ویدئویی به سینمایی، فیلم اول ساخت.

رستمی با بیان این‌که سیاستگذاری سینما بر پایه جذب فیلمسازان جوان است، افزود: سیستم مدیریتی برای این‌که از فیلمسازان قدیمی خیری ندیده است، علاقه‌مند است که فیلمسازان جوان را جذب کند تا فیلم‌های آنها را بر مبنای جریان هدایت شده، اکران کند.

هومن سیدی، کارگردان فیلم سینمایی «آفریقا» که اولین کار حرفه‌ای و بلند او بود، هم به جام‌جم در این رابطه گفت: الان جریان به گونه‌ای است که فیلمساز با پیدا کردن یک تهیه‌کننده با سابقه براحتی می‌تواند کار کند، که این هم خوب است و هم بد؛ چرا که سرمایه‌گذار به فکر بازگشت سرمایه‌اش است.

او افزود: از طرفی، فیلمساز اولی که به هر قیمتی می‌خواهد فیلمش را بسازد، مجبور است تن به خواسته‌های تهیه‌کننده بدهد، این است که مثلا از فیلمسازی که در عرصه مستند و کوتاه کارهای شاخصی دیدیم یکباره فیلم‌بلند ضعیف می‌سازد.

این بازیگر سینما و تلویزیون همچنین گفت: این کار به اساس سینما ضربه می‌زند و باعث می‌شود که شاهد فیلم‌های خوبی هم نباشیم؛ اما وقتی می‌بینیم یک مدیر براحتی بدون هیچ پیشینه‌ای وارد جریان سینما می‌شود، خیلی هم نباید توقع داشت که یک فیلمساز بدون پیشینه فیلم نسازد!

او نبود سیاستگذاری روشن از طرف مدیران سینمایی را یکی از عوامل بی‌قانونی در مرحله ورود به فیلمسازی دانست و افزود: تکلیف تلویزیون در برنامه‌سازی کاملا روشن است و قوانین آن را هر فیلمساز و تهیه‌کننده‌ای می‌داند و براساس چارچوب آن کار می‌کند، ولی در سینما یک مدیر نمی‌داند که چه چیز درست است و چه چیز غلط و این فیلمساز را سرگردان می‌کند که بر مبنای چه قوانینی می‌تواند فیلم بسازد.

هومن بهمنش، فیلمبردار شناخته شده سینما که از عرصه فیلم کوتاه وارد جریان سینمای بلند شده، به جام‌جم گفت: قبلا دو نهاد فیلمسازی، انجمن سینمای جوان و کانون فیلمسازان وجود داشت که فیلمسازان با فعالیت در این نهادها، با دستیاری در حوزه فیلم کوتاه کار می‌کردند، ولی از حدود 15ـ14 سال پیش همراه با ضعیف شدن سیستم آموزش انجمن سینمای جوان و کم شدن همکاری با استادان حرفه‌ای، فعالیت فیلمسازان کوتاه هم به حداقل رسید.

او افزود: متاسفانه فعالیت انجمن سینمای جوان به‌گونه‌ای شده که فقط یک جشنواره فیلم کوتاه تهران برگزار می‌کند که تزئینی است و برعکس گذشته توجهی به فیلمسازان شهرستانی نمی‌شود.

بهمنش با اشاره به فیلمسازان دهه 70 سینمای کوتاه و مستند که در دهه 80 وارد سینمای حرفه‌ای شدند، گفت: متاسفانه اکنون فیلمسازانی چون وحید موساییان، علی محمد قاسمی، محمد شیروانی و علیرضا امینی در سیستم آموزشی فیلم کوتاه پرورش نمی‌یابند و اوضاع مثل ورزش شده که پایه‌ریزی دقیقی انجام نمی‌شود.

او راهکار برون‌رفت از این جریان را برشمرد و گفت: اگر بخواهیم این شرایط درست شود، باید برگردیم به دوران طلایی انجمن سینمای جوان که مهم‌ترین بخش آن آموزش بود و نه صرفا تولید فیلم. ما باید در شهرستان‌ها همچون گذشته استعدادیابی کنیم ودر بخش‌های مختلف فیلمنامه‌نویسی، فیلمبرداری، تیتراژ و موسیقی استعدادهای جوان را پرورش دهیم تا همه نیروها به سمت فیلمسازی سوق پیدا نکنند.

آزاده کریمی / گروه فرهنگ و هنر