آنتونوف 225، غول پرنده

اما نکته عجیب اینجاست که این هواپیمای پهن‌پیکر نه برای اهداف خصمانه همچون جنگ و نه برای اهداف بشردوستانه‌ای مانند حمل کمک‌های هلال احمر ساخته شد. اتحاد جماهیرشوروی در سرد‌ترین سال‌های جنگ سرد به فکر ساختن این هواپیما افتاد.

این غول پرنده به‌عنوان یک یدک‌کش هوابرد و در راستای برنامه شاتل فضایی شوروی موسوم به بوران که پس از فروپاشی نظام کمونیستی از بین رفت، طراحی شده بود. ناتو، آنتونوف 225را با وجود فقدان تسلیحات، با نام و کد نظامی «قزاق» می‌شناسند.

«مریا» نام مستعاری بود که سازندگان هواپیما برای آن انتخاب کردند. تاریخ نشان می‌دهد انتخاب این نام بسیار درست و مناسب بود. مریا در زبان اکراینی به معنای رویاست و آنتونوف 225 حتی تا امروز مثل یک رویا دست‌نیافتنی است.

به پیروی از سنتی که در زمان جنگ سرد بر اتحاد جماهیر شوروی حاکم بود و سردمداران علاقه داشتند بزرگ‌ترین‌ها در جهان متعلق به کشور آنها باشد، آنتونوف 225 به گونه‌ای طراحی شد تا بتواند دو برابر باری را که بویینگ 747 می‌توانست حمل کند، جابه‌جا کند. ابعاد آنتونوف 225 بسیار گیج‌کننده و سرسام‌آور است و فاصله نوک هواپیما تا دم و فاصله نوک بال‌ها از یکدیگر نزدیک به ابعاد یک زمین فوتبال است. حداکثر وزن هواپیما هنگام بلندشدن از زمین می‌تواند تا حدود 600 تن باشد که حدودا 50 درصد سنگین‌تر از وزن یک هواپیمای C-5A با کل بار قابل حمل توسط آن است. برای به پرواز درآمدن چنین هواپیمای غول‌پیکری در آسمان، مهندسان اکراینی از شش موتور جت توربوفن ZMKB Progress Lotarev استفاده کردند.

تنها پس از سه سال و نیم کار روی این هواپیما مریا نخستین سفر خود را در زمستان 1366 آغاز کرد. کمتر از یک سال بعد دیوار برلین فرو ریخت و با فروپاشی آن، اتحاد جماهیر شوروی هم تجزیه شد. پس از تجزیه اتحاد جماهیر شوروی، اکراین به یک جمهوری مستقل تبدیل شد و کمپانی Antonov Design Bureau ـ که در اکراین مستقر بود ـ هم به سرنوشتی جدید دچار شده و با این تغییرات آینده آنتونوف 225 در هاله‌ای از ابهام فرو رفت.

شاید آنتونوف آنقدرها هم که گفته می‌شد انقلابی در صنایع هوایی محسوب نشود، چرا که در حقیقت آنتونوف225، نسخه بزرگ شده هواپیمای ترابری ـ نظامی آنتونوف 124 بود. مهندسان این هواپیمای کوچک نظامی را حدود 12متر کشیده و دو موتور دیگر به آن اضافه کردند. برای توزیع مناسب وزن هواپیما و کل بارش آنتونوف 225 علاوه بر شش موتور با یک پیکربندی کاملا عجیب و غیرمنتظره به 32 چرخ مجهز شد. معمولا فقط چرخ‌های جلوی هواپیما قابل چرخش و هدایت‌پذیر است، اما در آنتونوف 225 حدود 20 چرخ قابل هدایت وجود دارد: چهار چرخ در جلو (دماغه) هواپیما و 16 چرخ از 28 چرخ باقیمانده در عقب هواپیما. نتیجه این طرح، ارائه یک هواپیما با قابلیت مانور بسیار بالا روی زمین است. مهندسان همچنین برای چالاک ساختن هواپیما در آسمان دم عمودی هواپیما را دوتکه ساختند. دم دوتکه و اصلاح‌شده هواپیما به منظور حفظ قدرت مانور آن هنگام حمل بارهای بزرگ خارجی (بارهایی که روی هواپیما قرار می‌گیرند مانند شاتل فضایی یا نسخه روسی آن، بوران) طراحی شده است.

باید گفت آنتونوف 225 اولین حضور بین‌المللی خود را با ابعادی بی‌نظیر و درخور توجه به همراه شاتل فضایی بوران با فرود در نمایشگاه هوایی پاریس و یک‌سال پس از اولین پرواز بسیار مناسب و درخور عظمت بی‌نظیرش آغاز کرد. هشت ماه پیش از این شاتل فضایی شوروی که بوران نام گرفته بود، تاریخ را به نام خودش رقم زد. بوران در یک ماموریت بدون‌سرنشین و در یک پرواز مداری توانست دو بار دور مدار زمین را بچرخد و سپس مثل یک هواپیما بر زمین بنشیند. به‌رغم موفقیت‌آمیز بودن این ماموریت، برنامه بوران به دلیل کمبود بودجه به گل نشست. در نتیجه دیگر نیازی به آنتونوف 225 ـ که ماموریت اصلی آن حمل بوران بود ـ احساس نمی‌شد. در نهایت، این هواپیمای غول‌پیکر شوروی در نزدیکی کی​یف و در خارج از آشیانه پارک شد و موتورهای آن پذیرای گرد و خاک و بادهای دائمی شدند.

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اکراینی‌ها دوباره نگاهشان به غول دوست‌داشتنی جلب شد و به دنبال راهی برای سودآوری از آن بودند. آنتونوف 225 قادر به حمل 250 تن بار بود و هر آنچه براحتی در داخلش جا نمی‌گرفت را روی پشت خود حمل می‌کرد. اشیایی با قطر 10 متر و طول 70 متر را براحتی می‌شد در داخل آنتونوف جا داد. بعلاوه سرعت و برد پروازی استثنایی داشت. این جت بزرگ قادر بود با بار کامل فاصله بین نیویورک تا لس‌آنجلس را بدون وقفه و با سرعتی معادل 804 کیلومتر بر ساعت بپیماید.

با توجه به این توانایی خیره‌کننده، گروه آنتونوف توانستند یک شریک کاری و تجاری پیدا کنند؛ شرکت اکراینی Motor-Sich که سازنده موتورهای هواپیما بود. دو گروه به منظور توسعه و احیای آنتونوف و نصب دستگاه‌های الکترونیکی و سیستم‌های اویونیکی جدید 20 میلیون دلار سرمایه‌گذاری مشترک انجام دادند. اولین نشانه‌هایی که سرمایه‌گذاران را به بازگشت سرمایه امیدوار کرد، اواخر زمستان 1381 به وقوع پیوست. هواپیما در اولین پرواز تجاری‌اش از فرودگاه اشتوتگارت آلمان به پرواز درآمد تا 216 هزار وعده غذایی را برای سربازان آمریکایی در خلیج‌فارس حمل کند. با این‌که مریا بزرگ‌ترین هواپیمای جهان است، اما واقعا نمی‌توان آن را سود‌آور دانست، چرا که تنها زمانی از این هواپیما استفاده می‌شود که حجم بار به اندازه‌ای بزرگ باشد که نتوان آن را در آنتونوف 124 جا داد.

تاکنون هیچ درخواستی مبنی بر خرید این هواپیما به شرکت هواپیماسازی آنتونوف ارائه نشده است. حقیقت این است که استفاده از دو هواپیمای آنتونوف 124 اقتصادی‌تر از به کارگیری مریاست، اما مریا یک ویترین تکنولوژیک برای کمپانی سازنده است که کوچک‌ترین حرکتی توسط آن به تیتر اول روزنامه‌های جهان تبدیل می‌شود. پس از زمینگیرشدن آنتونوف 225 سازندگان امیدوار بودند بعدها به‌عنوان پرتاب‌کننده موشک‌های فضایی از هوا مورد استفاده قرار گیرد.

البته در این بین نباید از ظهور هواپیمای جدید شرکت ایرباس یعنی ایرباس A-380 در سال 2006 غافل شد که وضع آنتونوف 225 را به چالش کشیده است. ماکزیمم وزن این هواپیما هنگام بلندشدن 580 تن است که در مقایسه با ماکزیمم وزن آنتونوف هنگام بلندشدن ـ یعنی 600 تن - همچون شبحی روی سر این غول اکراینی سایه افکنده است. هم‌اکنون پرچم کشور اکراین روی دم این هواپیما نقش بسته و تحت عنوان UR-82060 به ثبت بین‌المللی رسیده و در فرودگاه حمل و نقل بین‌المللی گاستومل اکراین پارک شده است. گفته می‌شود ساخت‌وساز دومین آنتونوف 225 طی دهه 80 آغاز شده بود، اما در سال 1994 متوقف شد. با وجود شایعات زیاد در مورد ادامه مونتاژ ، ساخت و ساز دومین هواپیما از این نوع هرگز به پایان نرسید.