وجود 4 میلیون بافت فرسوده روستایی درکشور

ایران با دارا بودن 1400 گسل فعال یکی از زلزله‌خیزترین کشورهای دنیاست که 97 درصد مناطق آن زلزله‌خیز است، اما هرگاه زلزله‌ای مهیب و ویرانگر مانند زلزله​های بم، رودبار یا طبس رخ می‌دهد، خسارات جانی و مالی آن بیشتر دامن مناطق روستایی را که اغلب دارای بافت‌های فرسوده هستند، می‌گیرد.

براساس آماری که خبرگزاری مهر، منتشر کرده است، در کشور ما بیش از 60 هزار روستای بالای 50 خانوار وجود دارد که حدود 4 میلیون واحد مسکونی در این روستاها با مشکل اساسی فرسودگی روبه‌رو هستند، ضمن آن‌که روستاهای کمتر از 50 خانوار نیز نباید نادیده گرفته شود و مطابق آمار، بیشترین تلفات حوادث طبیعی رخ داده در کشور به همین مناطق روستایی مربوط است.همین اصل در زلزله اخیر استان آذربایجان شرقی نیز مشهود است. فرسودگی خانه‌های روستاهای آذربایجان به حدی است که به گفته رئیس سازمان مدیریت بحران کشور به دلیل نامقاوم بودن خانه‌های روستایی، برخی از این خانه‌ها حتی با یک زلزله سه ریشتری نیز تخریب می‌شود. به گونه‌ای که در استان‌هایی مانند خراسان جنوبی،‌ سیستان و بلوچستان،‌ فارس و کرمان به دلیل فرسوده بودن خانه‌های روستایی، اغلب روستاییان همیشه در خوف و وحشت زلزله شب را به صبح می‌رسانند.

هرچند که در چند سال اخیر اقداماتی از سوی بنیاد مسکن کشور برای مقاوم‌سازی و نوسازی خانه‌های روستایی صورت گرفته، ولی این اقدامات چندان کافی نبوده است.

علیرضا مقدم، رئیس بنیاد مسکن شهرستان ابهر در استان زنجان به ایسنا می‌گوید: با توجه به رقم بالای احداث واحدهای روستایی، از ابتدای آغاز مقاوم‌سازی امروزه تنها 55 درصد واحدها مقاوم‌سازی شده‌ است و اگر اتفاق ناگواری از جمله زلزله رخ بدهد، فقط 65 درصد واحدهای روستایی در برابر زلزله مقاوم‌اند، زیرا هنوز هم واحدهای فرسوده و قدیمی هستند که نیاز به بازسازی دارد.

در همین حال فرماندار کوهبنان استان کرمان در خصوص فرسوده بودن خانه‌های روستایی این استان به عدم تمایل روستاییان به دریافت وام اشاره می‌کند و می‌گوید: توان مالی مردم این منطقه بویژه در بخش روستایی بسیار ضعیف است،‌ به همین دلیل و در حالی که بارها در خصوص وجود وام و تسهیلات مقاوم‌سازی اطلاع‌رسانی کرده‌ایم، اما تاکنون روستاییان برای دریافت این تسهیلات مراجعه نکرده‌اند.

منصور متقی در گفت‌وگو با جام‌جم با بیان این‌که درآمد اندک روستاییان توان بازپرداخت وام‌های 20 میلیون تومانی را از آنها گرفته است، می‌افزاید: به همین دلیل متقاضیان دریافت این تسهیلات فقط درصد کمی از مردم شهر کوهبنان هستند و نه روستاییان.استقبال نکردن روستاییان از تسهیلات مقاوم‌سازی فقط مربوط به این شهرستان نیست، بلکه در سایر نقاط کشورمان نیز این امر مشهود است،‌ به طوری که شهردار شهرستان زلزله‌خیز فردوس نیز محرومیت ساکنان بافت‌های فرسوده، ناتوانی در دریافت تسهیلات و نداشتن ضامن را از جمله عواملی عنوان می‌کند که سبب شده ساکنان بافت‌های فرسوده تمایلی برای احیای منازل فرسوده خود نداشته باشند.

استان خراسان جنوبی نیز از جمله مناطقی است که روی گسل واقع شده و از لحاظ زلزله‌خیز و خطرناک بودن، جزو مناطق خطر به شمار می‌رود. در این استان هر ماه چند زلزله با ریشتر پایین و هر 10 سال یک بار زلزله‌ای با ریشتر بالا و ویرانگر مناطق روستایی و شهری آن را لرزانده و خسارات فراوانی در بافت‌های فرسوده بر جای می‌گذارد، اما در این استان نیز تمایل چندانی برای دریافت تسهیلات بنیاد مسکن وجود ندارد.

مدیرکل شرکت عمران و بهسازی خراسان جنوبی با بیان این‌که در نظر گرفتن تسهیلات مقاوم‌سازی بدون فرهنگسازی راهی از پیش نمی‌برد، به جام‌جم می‌گوید: مردم تا در زمینه خطرات احتمالی وجود منازل نامقاوم خود آگاه نشوند، عملا به دنبال دریافت وام و تسهیلات نمی‌آیند.

حمیدرضا لطیفی شرایط سنی ساکنان بافت‌های فرسوده و ضعف مالی آنها را از جمله عوامل بی‌تمایلی مردم برای مقاوم‌سازی در بافت‌های فرسوده عنوان می‌کند و می‌افزاید: از یک سو بیشتر ساکنان این مناطق افراد مسن هستند که قدرت ریسک، جابه‌جایی یا تخریب و بازسازی منازلشان را ندارند و از سوی دیگر فقر مالی مردم در این مناطق مانع دریافت تسهیلاتی می‌شود که نیاز به بازپرداخت سنگین و طولانی‌مدت دارد.

وحیده ناصری، کارشناس مسئول دفتر فنی شرکت عمران و مسکن خراسان جنوبی نیز مساحت کل بافت‌های فرسوده این استان را بیش از500 هکتار عنوان می‌کند و می‌گوید: خوشبختانه اکنون در مناطق روستایی استان تقریبا بافت فرسوده وجود ندارد؛‌ چراکه پس از زلزله سال 75 بیشتر روستاهای خراسان جنوبی مقاوم‌سازی شد.

وی تعداد سهمیه امسال این استان را برای دریافت تسهیلات مقاوم‌سازی 250 مورد عنوان و اذعان می‌کند: در حالی که امسال تعداد متقاضیان دریافت تسهیلات مقاوم‌سازی منازل نسبت به سال‌های گذشته افزایش دو تا سه برابری یافته است، اما هم اعتبارات دولت در این زمینه کاهش یافته و هم بانک‌ها تمایلی به پرداخت وام و تسهیلات به متقاضیان ندارند و عملا تسهیلاتی به آنها پرداخت نمی‌شود.

در حالی بنیاد مسکن و حسن قدمی، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور از مقاوم‌سازی یک میلیون و 400 هزار خانه روستایی در سراسر کشور با ارائه تسهیلات مختلف در روستاها خبر می‌دهد، حوادث اخیر نشان می‌دهد که استقبال چندانی از تسهیلات نوسازی و مقاوم‌سازی مسکن در برخی از روستاها نشده است.

به گزارش مهر، براساس آمار از ابتدا تا پایان سال 90 در روستاهای شهرستان اهر 190 خانه برای دریافت وام قرض‌الحسنه تعمیر خانه روستایی مراجعه کردند که فقط 2 نفر به بانک معرفی شده‌اند و در نهایت هیچ‌یک از آنها به مرحله عقد قراداد نرسیدند. همچنین در روستاهای شهرستان ورزقان 230 مورد به بنیاد مسکن آذربایجان شرقی مراجعه کردند که از میان آنها 108 پرونده به بانک معرفی شد و 58 پرونده به مرحله عقد قرارداد رسید. در روستاهای شهرستان هریس هم 300 خانه به بنیاد مسکن مراجعه کردند که 158 پرونده به بانک معرفی شد و 150 پرونده به مرحله عقد قرارداد رسید که این ارقام نشان‌دهنده عدم استقبال روستاییان از تسهیلات تعمیر مسکن روستایی بنیاد مسکن است. براساس طرح بنیاد مسکن، خانه‌های روستایی می‌توانند علاوه بر دریافت تسهیلات قرض‌الحسنه تعمیر خانه روستایی، وام کم‌بهره 5/12 میلیون تومانی را برای مقاوم‌سازی خانه روستایی دریافت کنند، اما این طرح به جز در برخی مناطق کشور با استقبال چندانی مواجه نشده است. در واقع شرایطی که در بازپرداخت وام وجود دارد، اجازه استقبال چندانی را به روستاییان بخصوص در مناطق محروم نمی‌دهد؛ زیرا بازپرداخت این تسهیلات ماهیانه 100 هزار تومان است که پرداخت آن از توان روستاییان این مناطق که عمده درآمد آنها از کشاورزی به دست می‌آید، خارج است.

فاطمه مرادزاده/ گروه ایران